Hoewel de technologie waarmee orale pathologieën kunnen worden geïdentificeerd de afgelopen tien jaar sterk is verbeterd, moeten tandheelkundige professionals nog steeds het belang inzien van het uitvoeren van een visueel tandheelkundig onderzoek en in staat zijn om nauwkeurig een diagnose te stellen wanneer een ziekte aanwezig is. Als tandheelkundige professionals zijn wij opgeleid om routinematige aandoeningen van de tanden en het parodontium te herkennen. Cariës, gingivitis of parodontitis, ulceraties, erythroplakieën/leukoplakieën, enz. zijn allemaal ziekte-elementen waarmee we vertrouwd moeten zijn bij het uitvoeren van eerste of herhalingsonderzoeken. Helaas is de tong een van de belangrijkste mondstructuren die vaak over het hoofd wordt gezien en een manifestatie van systemische ziekten kan zijn.
De bedoeling van deze klinische tip is de tandheelkundige een hulpmiddel te bieden bij het onderzoeken van de tong, het herkennen van kenmerken van een normale ziektevrije tong en het identificeren van de top vijf pathologieën die het meest waarschijnlijk de tong aantasten en grotere systemische problemen kunnen vertegenwoordigen.
Procedure voor algemeen tandheelkundig onderzoek van de tong:
- Laat de patiënt het puntje van de tong tegen het monddak aanraken en het ventrale oppervlak inspecteren.
- Laat de patiënt de tong recht uitsteken en inspecteren op afwijking, kleur, textuur en massa’s.
- Houd de tong met een gaasje in de ene hand terwijl u de tong tussen de duim en wijsvinger van de andere hand palpeert en let op eventuele massa’s en pijnlijke plekjes.
Vergelijk bij het lichamelijk onderzoek van de tong de drie hoofdkenmerken van een normale ziektevrije tong:
- Kleur: De tong moet aan het dorsale en ventrale oppervlak rozig tot roodachtig van kleur zijn. Het ventrale oppervlak kan blauwachtig van aard zijn en enige zichtbare vasculatuur vertonen.
- Textuur: De tong moet een ruw dorsaal oppervlak hebben als gevolg van papillen (smaakknoppen). Er mogen geen haren, groeven of zweren zijn. De ventrale zijde van de tong moet een glad oppervlak hebben.
- Grootte: De tong moet comfortabel in de mond passen met de punt tegen de onderste snijtanden. De sublinguale klieren mogen niet verschoven zijn.
LEES MEER | 10 stappen voor het uitvoeren van een screening op mondkanker
Waarschuw de top vijf van orale pathologieën die de tong aantasten en die grotere systemische problemen kunnen vertegenwoordigen:
1. Verandering in de textuur van het oppervlak:
a. Atrofische (gladde tong): De meest voor de hand liggende oorzaak van een atrofische tong is het gebruik van een kunstgebit en de mechanische afschilfering van het dorsale oppervlak. Voedingsdeficiënties, met name vitamine B12-deficiëntie (pernicieuze anemie), kunnen ook een onderliggende oorzaak zijn (figuur 1). Andere tekorten die kunnen bijdragen zijn vitamine B3, B6, B9 en ijzer.
Figuur 1:Atrofische tong
2. Veranderingen in kleur:
a. Wit: Een witte tong kan een teken zijn van orale candidiasis (spruw), het gevolg van een infectie door Candida albicans (figuren 2 en 3). Dit komt meestal voor bij patiënten met een vorm van immunosuppressie (HIV), diabetes, chronisch gebruik van een kunstgebit zonder hygiëne, en/of antibioticagebruik (meestal gedurende langere perioden). Pijnloze witte plaques op de tong of oropharynx die verwijderd kunnen worden en kunnen resulteren in bloedingen zijn het kenmerk van deze schimmelinfectie.
Een andere reden voor een witte tong kan te wijten zijn aan orale lichen planus (figuur 4), een chronische ontstekingsaandoening veroorzaakt door een auto-immuunreactie. Het wordt gekenmerkt door een wit, kantachtig patroon dat reticulaire lichen planus wordt genoemd.
Geografische tong (figuur 5) is een goedaardige aandoening waarbij verkleurde, pijnloze plekken op de tong verschijnen en vervolgens weer verschijnen door atrofie, vaak op een andere plaats. Dit komt voor bij 1%-3% van de bevolking. Recent bewijs suggereert echter dat geografische tong verband kan houden met ontsteking van de darm, of wat “leaky gut syndrome” wordt genoemd.”
 |
 |
| Figuur 2:Candida albicans | Figuur 3:Lijster |
 |
 |
| Figuur 4:Orale lichen planus | Figuur 5:Geografische tong |
b. Rood: De meest voor de hand liggende oorzaak van een rode tong is te wijten aan kleur in eten of drinken of zure voedingsmiddelen die tijdelijk roodheid en ongemak kunnen veroorzaken. Een rode tong kan echter ook een teken zijn van een onderliggende medische aandoening. Sommige rode verkleuringen van de tong (“aardbeientong”) kunnen verband houden met een vitaminetekort, de ziekte van Kawasaki of een streptokokkeninfectie (roodvonk). Een rundvleesrode tong kan ook het gevolg zijn van een vitamine B12-tekort.
c. Zwart: Een zwarte tong is meestal een onschuldige aandoening die kan worden veroorzaakt door chloorhexidinespoelingen, medicijnen, roken, slechte mondhygiëne, een zacht dieet of een droge mond (figuur 6). De oorzaak wordt gezocht in een verandering van de normale bacteriën in de mond na een antibioticabehandeling of het gebruik van producten die bismut bevatten, zoals Pepto-Bismol.
Figuur 6:Zwarte, harige tong
3. Veranderingen in grootte:
a. Macroglossie:Macroglossie is zwelling of vergroting van de tong en kan worden veroorzaakt door routinematige zaken als allergieën, medicijnen en verwondingen. Een allergische reactie op medicijnen, voedsel of insectenbeten kan een zwelling van de tong veroorzaken. Zwelling van de tong kan ook een bijwerking van medicijnen zijn. Enkele medicijnen die deze bijwerking hebben zijn ACE-remmers, NSAID’s (niet-steroïde anti-inflammatoire geneesmiddelen) en aspirine. Een verwonding door heet eten of een vloeistof die de tong verbrandt, of gewoon op de tong bijten, kan de tong irriteren en een zwelling veroorzaken. Een ernstiger onderliggende medische aandoening die in verband wordt gebracht met tongzwelling is amyloïdose, en dit moet worden onderscheiden. Nieuwe macroglossie bij een volwassene is pathognomonisch voor amyloïdose en moet als zodanig worden behandeld tot het tegendeel is bewezen.
b. Microglossie: Microglossie kan het gevolg zijn van beschadiging van de bovenste motorische neuronen van de corticobulbar tracten die de tong innerveren. Deze aandoening presenteert zich met een kleine, stijve tong. Bij pasgeborenen kan een schijnbare microglossie het gevolg zijn van een congenitaal kort linguaal frenulum (ankyloglossia), ook wel tongriem genoemd.
4. Veranderingen in smaak: Volledig verlies van smaak heet ageusia, gedeeltelijk verlies van smaak heet hypogeusia, en een vervormd smaakgevoel heet dysgeusia.
a. De meest voorkomende oorzaak van een vreemde smaak is te wijten aan medicijnen. De meest voorkomende verandering is een metaalsmaak, en deze worden in verband gebracht met sommige vormen van antibiotica; chloorhexidinespoelingen; antihistaminica; antischimmelmiddelen; antipsychotica; bloeddruk-, diabetes-, epileptische en Parkinson-medicijnen; onder andere.
Andere meer voorkomende dingen die de smaak kunnen veranderen zijn een droge mond, verkoudheid of griep, roken, reukverlies, en voedingstekorten (opnieuw, B12 en zink).
5. Zweren: Bij het onderzoek van zweren op de tong is het belangrijk te letten op de grootte, het aantal, de kleur, de verspreiding en of ze de patiënt al dan niet ongemak bezorgen. Laesies die niet genezen of binnen 10-14 dagen genezen, moeten reden tot bezorgdheid zijn en ofwel moet er een biopsie worden verricht ofwel moet de patiënt naar een specialist worden verwezen.
a. Aftenhoudende zweren: Een ulcus aphthous is een pijnlijke vorm van ulceratie die vaak voorkomt. Het ulcus verschijnt in een van de volgende patronen: klein, groot, of herpetiform. Kleine aften (figuur 7) zijn meestal 2-8 mm groot en genezen spontaan binnen 14 dagen. Grote aften zijn > 1 cm groot en kunnen een litteken vormen wanneer ze genezen. Herpetiforme ulcera zijn speldenprikgrootte, vaak meervoudig, en kunnen samensmelten om een groter ulcus te vormen.
b. Recidiverende aftende ulceratie: Een recidiverende afterende ulceratie komt voor bij sommige systemische ziekten, waaronder de ziekte van Crohn, coeliakie, syndroom van Behcet, pemphigus, herpes simplex, histoplasmose, en reactieve artritis (syndroom van Reiter).
c. Erytroplakie en leukoplakie:Erytroplakie (figuur 8) is een rode plek of laesie op de tong die niet kan worden weggeschuurd. Leukoplakie heeft dezelfde definitie, maar is wit van kleur. Een laesie met een combinatie van wit en rood wordt erythroleukoplakie genoemd. Al deze letsels worden beschouwd als premaligne potentieel. Erythroplakie en erythroleukoplakie hebben een verhoogd risico op premaligniteit in vergelijking met leukoplakie. Naast het uiterlijk is er reden tot bezorgdheid als de laesie of zweer niet weggaat of groter wordt.
 |
 |
| Figuur 7:Aphthous ulcer | Figuur 8:Erythroplakia |
MORE CLINICAL TIPS FROM DR. SCOTT FROUM …
Scott Froum, DDS, afgestudeerd aan de State University of New York Stony Brook School of Dental Medicine, is parodontoloog in een privépraktijk in New York City. Hij is de redacteur van de Perio-Implant Advisory e-nieuwsbrief en is auteur van bijdragen voor DentistryIQ en Dental Economics. Dr. Froum, gediplomeerd door de American Board of Periodontology, is universitair hoofddocent aan de SUNY Stony Brook en de NYU Dental School in de afdeling parodontologie en implantologie. Hij is lid van de redactieraad van de Academy of Osseointegration’s Academy News. Neem contact met hem op via e-mail op [email protected] of via zijn website op drscottfroum.com.