Anatomie van een lied: De drie meest voorkomende songvormen

Er zijn allerlei vormen die een liedje kan aannemen – en veel bekende liedjes maken helemaal hun eigen regels als het op structuur aankomt. Maar vandaag gaan we het hebben over de drie meest voorkomende liedvormen die je tegenwoordig in de muziek tegenkomt: couplet-refreinvorm, refreinvorm, en AABA-vorm.

De couplet-koorvorm

De overgrote meerderheid – waarschijnlijk minstens 95% – van de liedjes in de hitparade is een couplet-koorvorm, dus je hebt waarschijnlijk wel een idee hoe ze werken, maar laten we er eens wat dieper op ingaan.

Het brood en de boter

Er zijn twee hoofdgedeelten in een couplet-koorstructuur: het couplet en het refrein. Ze komen in afwisselende paren, ongeveer als volgt:

Verse | Chorus | Verse | Chorus

De verzen hebben meestal allemaal dezelfde melodie – op een paar kleine verschillen na – maar telkens nieuwe teksten. De refreinen hebben meestal dezelfde melodie en telkens dezelfde tekst. In feite, afgezien van misschien een paar veranderingen in de instrumentatie, zijn ze meestal identiek.

Verses en refreinen werken in paren: dat is het centrale idee van een couplet-koor structuur. De taak van het couplet is om op te zetten en op te bouwen naar het refrein, waar de hoofdgedachte van het lied direct wordt uitgedrukt.

Hier is Avril Lavigne’s “Complicated”:

Na een kort intro – waarover later meer – gaat de structuur ongeveer als volgt:

– Verse 1

– Refrein 1

– Verse 2

– Refrein 2

– Verse 3

– Refrein 3

– Refrein 4

Hier zijn een paar dingen die je waarschijnlijk zijn opgevallen:

Lyrically, the verses set the scene and provide some details and clues about what the song is about. Dan, de refreinen echt tot de kern van waar het lied over gaat – “Why’d you have to go and make things so complicated?”

Muzikaal, u zult ook horen hoe de verzen zijn veel lager in intensiteit dan de refreinen, met een over het algemeen lager vocaal register, een dunner textuur, eenvoudige gitaar tokkelen als instrumentatie, en rustiger dynamiek – terwijl de refreinen de neiging om meer rock out.

Al deze dimensies zorgen ervoor dat de refreinen het hoofdgebeuren in dit nummer zijn – dat wat echt landt, en dat wat je echt onthoudt – terwijl de coupletten voor contrast en opbouw zorgen. Deze eenvoudige afwisseling van secties (hoewel je zult zien dat er aan het eind een dubbel refrein is om de structuur af te ronden) is een heel eenvoudige maar effectieve manier om een liedje van drie of vier minuten te structureren.

Bridging the Gap

Naast de essentiële twee secties van het couplet en het refrein, mengen veel couplet-refreinvormen deze basisstructuur door andere secties toe te voegen om de dingen interessant te houden.

Een veel voorkomende sectie is de brug – soms de middelste acht of primaire brug genoemd – die meestal na het tweede refrein komt, zoals dit:

Verse 1 | Chorus 1 | Vers 2 | Chorus 2 | Bridge | Chorus 3

Laten we eens zien hoe dit werkt in een voorbeeld, Katy Perry’s “I Kissed a Girl”:

Hier is de structuur in een notendop:

– Verse 1

– Refrein 1

– Verse 2

– Refrein 2

– Bridge

– Refrein 3

Je hebt waarschijnlijk gemerkt dat dezelfde principes gelden als we zagen in “Complicated”: de tekst en de muziek werken in verzen en refreinen, en het belangrijkste lyrische thema en de hoogste muzikale intensiteit zijn te vinden in het refrein.

Maar in dit geval hebben we ook een totaal nieuw gedeelte: de brug. En zoals bij de meeste bruggen het geval is, heeft ook deze brug volledig nieuwe muziek, en gaat hij ergens anders in de tekst: hij begint met een breder perspectief aan het lied toe te voegen, met zinnen als “Us girls we are so innocent”.

Het eindresultaat is dat de brug ons meeneemt naar een nieuwe plek, een plek die een extra dimensie aan het lied toevoegt, voordat hij ons weer terugbrengt naar het refrein.

Before the Bang

Een andere sectie waar we het over moeten hebben is het voorkoor. Als je echt goed geluisterd hebt in zowel “Complicated” als “I Kissed a Girl”, is het je waarschijnlijk opgevallen dat ergens in de tweede helft van de coupletten, de instrumentale textuur subtiel maar vastberaden begint op te bouwen. Dit gebeurt bijvoorbeeld door het toevoegen van een extra gitaarfiguur, een dikkere drumbeat, of een vocaal register dat geleidelijk hoger en intenser wordt.

Als het refrein de hoofdact van het nummer moet zijn en het couplet de aanloop daartoe, dan wordt het couplet vaak steeds intenser ter voorbereiding van het refrein.

Maar soms wordt deze taak om naar het refrein toe te groeien uitgevoerd door een speciaal gedeelte dat het pre-chorus wordt genoemd, ook wel de klim- of overgangsbrug genoemd:

Verse 1 | Pre-chorus 1 | Chorus 1 | Verse 2 | Pre-chorus 2 | Chorus 2

U zult zien wat ik bedoel in Train’s “Drive By”:

Hier is de structuur van de eerste minuut of zo, samengevat:

– Verse 1

– Pre-chorus 1

– Chorus 1

– Verse 2

Wat maakt dit dan een pre-chorus en niet gewoon een couplet dat opbouwt naar het einde toe?

Eerlijk gezegd – kun je vaak beide kanten op. Maar in “Drive By” zet ik mijn geld op een voor refrein op 0:48 omdat de tekst een abrupte wending neemt bij “Oh, but that one night…” – het verhaal van het liedje gaat plotseling een andere richting uit. Op hetzelfde moment springt de muziek in intensiteit omhoog omdat de drums plotseling meer aandringen.

In het algemeen is het idee dat het couplet van een liedje uitloopt in het refrein een universeel idee. Maar in sommige songs, waar de schrijver een speciaal gedeelte wil dat meer werk maakt van deze opbouw, gebruiken ze een pre-chorus om iedereen enthousiast te maken voor het refrein dat komt.

Start (en eind) sterk

En tot slot moeten we nog twee secties behandelen: de intro en de outro.

Je hebt waarschijnlijk in “Drive By” gehoord hoe de instrumentale groove begint vier maten voordat de zang erin komt. Dat is een heel gebruikelijke manier om een liedje te beginnen, en het geeft ons allemaal een paar seconden om in de wereld van het liedje te komen voordat de tekst begint.

Er zijn een handvol verschillende manieren om een liedje te eindigen. Soms, krijg je een outro dat is gewoon een paar maatregelen van de groove over en voorbij. Soms is een outro gewoon weer het refrein met een herhaling en een fade out.

Dat is dus een snelle blik op couplet-refrein vormen. Zoals we hebben gezien, is er niet één sjabloon voor een couplet-refreinvorm – alleen verschillende secties die je op verschillende manieren kunt combineren, afhankelijk van wat voor soort reis je wilt dat het liedje de luisteraar meeneemt.

Nu gaan we verder en kijken we naar twee andere veel voorkomende liedstructuren die je in moderne muziek kunt vinden.

De refreinvorm

Refreinvormen zijn als gecomprimeerde vers-koorvormen: in plaats van een apart couplet en refrein is er een enkel herhaald gedeelte (verwarrend genoeg vaak ook een couplet genoemd) dat eindigt met telkens een of twee identieke regels, het refrein genoemd – als een minikoor.

Hier is een bekend voorbeeld:

Na een uitgebreide inleiding hoort u hoe elk couplet telkens dezelfde melodie heeft, maar verschillende teksten, totdat u bij de laatste “hallelujahs” komt die steeds weer worden herhaald:

Verse:

Well I’ve heard there was a secret chord…

Refrain:

Hallelujah, Hallelujah,
Hallelujah, Hallelujah

Verse:

Well your faith was strong but you needed proof…

Refrain:

Hallelujah, Hallelujah,
Hallelujah, Hallelujah

Je zult ook horen dat het refrein muzikaal niet veel verschilt van de rest van het couplet (en in de meeste gevallen minder intens is dan de rest van het couplet), dus hoewel de herhaling van de tekst het refrein op papier op een refrein doet lijken, werkt het in de praktijk net andersom.

Refreinvormen werken uitstekend in liedjes waar het verhaal bijzonder belangrijk is – waar je wilt voorkomen dat het refrein zichzelf op de voorgrond plaatst als onderdeel van je structuur, en in plaats daarvan een intermezzo op de achtergrond wilt hebben om de aandacht op de verzen te houden.

De AABA-vorm

De laatste vorm die we onder de loep gaan nemen is de AABA-vorm. Deze structuur doet ongeveer wat het zegt op het blik, met twee contrasterende secties gerangschikt in een AABA-formaat. Hier is een zeer bekend voorbeeld, “Yesterday” van The Beatles:

In dit deuntje gaat de kern van de AABA-vorm als volgt:

– A

– A

– B

– A

Daarna gaat het, zoals vaak gebeurt, verder met een extra B, en dan A. Tenslotte is er ook nog een kort outro:

– B

– A

– Outro

Hier ziet u hoe de tekst in het AABA-schema past:

A: Gisteren, al mijn problemen…
A: Plotseling ben ik niet meer de halve man…
B: Waarom moest ze gaan?
A: Yesterday, love was such…
B: Why she had to go?
A: Yesterday, love was such…

Er zijn nog een paar subtiliteiten die we moeten vermelden. De twee delen nemen ons niet mee op een grote reis van hoogte- en dieptepunten zoals de vers-koorvorm dat doet, maar er zijn nog steeds enkele manieren waarop contrast wordt gecreëerd in deze vorm.

De A-gedeelten zijn meer zakelijk en op zichzelf staand. Net als het refrein in een vers-koor vorm, is dat waar de meest directe uitdrukking van de boodschap van het lied is. De B secties daarentegen zijn expressiever en een beetje avontuurlijker – de melodie is complexer en de harmonie is over het algemeen rijker.

Gelijk aan de brug in een couplet-koor structuur, wordt de B in een AABA vorm soms ook een brug genoemd – de B sectie gaat over iets anders en heeft het duidelijke gevoel ons naar een nieuwe plaats te brengen voordat we terugkeren naar de A, de thuisbasis.

Anatomie van een lied

Daar zijn we dan: drie van de meest populaire songwriting vormen.

Zoals altijd, niets van wat ik heb gezegd is een regel of een formule. Er zijn tonnen verschillende manieren om de ideeën waarop deze vormen zijn gebaseerd toe te passen.

De manier waarop je de ideeën waarover ik het hier heb gehad echt onder de knie krijgt, is door zoveel mogelijk liedjes te analyseren om hun vorm en structuur te begrijpen. Op die manier zul je heel wat subtiliteiten oppikken over hoe deze vormen werken, wat ze een liedje opleveren en hoe je nieuwe vormen kunt creëren in je eigen songwriting.

Geniet ervan om de anatomie van je favoriete liedjes te leren kennen!

Ed Bell is de auteur van het populaire boek The Art of Songwriting en de bedenker van The Song Foundry, een goudmijn aan bronnen voor songwriters. Hij heeft artikelen bijgedragen aan Making Music Magazine en Songwriting Magazine.