Een Amerika in verval en de gevaren die dat met zich meebrengt

Tijdens het presidentschap van Donald Trump begonnen de Verenigde Staten zich terug te trekken uit de wereld. Deze terugtrekking ging gepaard met destructieve chaos, onrust en verdeeldheid binnen de Amerikaanse samenleving. Zal het de VS lukken om deze neergang te stoppen of door te laten gaan? Of kunnen de V.S. de kans grijpen om het roer volledig om te gooien en opnieuw te beginnen? Dit zijn de vragen die door de regering Biden moeten worden gesteld.

De V.S. hebben in het naoorlogse tijdperk meer dan eens te maken gehad met het vraagstuk van het verval. Zelfs in de onmiddellijke naoorlogse periode (die achteraf gezien het hoogtepunt van de Amerikaanse macht markeerde), fluisterden suggesties van dreigende neergang vergezeld van verschillende tegenslagen, waaronder het succes van de Sovjet-kernproeven, de impasse in de Korea-oorlog en de Spoetnik-schok van 1957 toen de Sovjet-Unie de eerste satelliet in een baan om de aarde lanceerde.

De VS bleven de hele jaren zestig in de Vietnam-oorlog steken, waarbij de val van Saigon in 1975 een wijdverbreid gevoel van vermoeidheid en verval bij het Amerikaanse publiek teweegbracht en hielp om de Jimmy Carter-regering in te luiden. Tijdens de tweede oliecrisis van 1979 drong President Carter er bij de Amerikanen op aan om een zogenaamde “vertrouwenscrisis” te overwinnen, maar hij verloor uiteindelijk van Ronald Reagan bij de presidentsverkiezingen van 1980.

Hoewel de daaropvolgende “Reagan-revolutie” het Amerikaanse fortuin leek te doen herleven, haalde Japan in dezelfde periode de V.S. zowel economisch als technologisch in – waardoor er opnieuw werd gesproken over een Amerikaans verval. Paul Kennedy’s “The Rise and Fall of the Great Powers”, gepubliceerd in 1987, waarschuwde voor de gevaren van “imperial overstretch”. Volgens Kennedy is “de som van de wereldwijde belangen en verplichtingen van de Verenigde Staten tegenwoordig veel groter dan de macht van het land om ze tegelijkertijd te verdedigen.”

De regeringen van Reagan en George H.W. Bush-regeringen getuige van een snelle opeenvolging van historische gebeurtenissen: de protesten op het Tiananmenplein (juni 1989), de Golfoorlog (augustus 1990 – februari 1991), en de ineenstorting van de Sovjet-Unie (december 1991).

De hoogtijdagen van de unipolaire wereldstructuur van de Verenigde Staten hebben niet lang geduurd. Het prestige en de macht van de Verenigde Staten zijn ernstig aangetast door weer een andere reeks gebeurtenissen: het conflict in Afghanistan – de langste oorlog in de geschiedenis van de VS; de oorlog in Irak en de periode na de bezetting die een mislukte staat heeft gecreëerd, die ook alleen maar heeft gediend om de macht van Iran te vergroten; en de Lehman-schok die de tekortkomingen van het Amerikaanse kapitalisme en de corruptie binnen de financiële industrie heeft blootgelegd. Dus opnieuw is men bezig de komst van het Amerikaanse verval te bejubelen.

Nergens is het idee van het Amerikaanse verval gretiger besproken dan in China. In 1991 publiceerde Wang Huning, een vooraanstaand politiek theoreticus voor de Chinese Communistische Partij die onder drie opeenvolgende leiders heeft gewerkt (Jiang Zemin, Hu Jintao en Xi Jinping) en die nu in het Permanent Comité van het Politburo zit, “Amerika tegen Amerika”. Het Amerika van Wang is het omgekeerde spiegelbeeld van Alexis de Tocqueville’s “Democratie in Amerika”. De onrust die is losgebarsten onder het leiderschap van Trump versterkt Wangs theorie van een Amerika in verval. China ziet de drie pijlers van de huidige Pax Americana als de Verenigde Naties, militaire allianties en waarden. De terugtrekking van de V.S. uit de (instellingen van de) V.N., of een verklaring van haar voornemen zich terug te trekken, spanningen binnen bondgenootschappen en de beroering die is ontketend door golven van populisme in democratische landen worden alle gezien als “versnelling van de neergang van de Verenigde Staten.”

Toen kwam de COVID-19 crisis. De ellende die het virus in de Verenigde Staten heeft aangericht en de mislukte reactie van de regering heeft het idee van Amerika’s neergang nog verder verspreid onder het grote publiek wereldwijd. “Als het gaat om de vraag van mondiaal leiderschap, is dit Amerika’s Waterloo,” merkte een Chinese blog post op. Dit soort commentaar weerspiegelt de overtuiging dat Amerika zojuist net zo’n beslissende slag heeft verloren als Napoleon in 1815, toen zijn leger werd verslagen door een coalitie van Britse en Pruisische strijdkrachten in de Slag bij Waterloo.

Hoewel China nog steeds respect heeft voor de Amerikaanse militaire macht en de dominantie van de Amerikaanse dollar, dreigt zijn reactie op beide de VS in een groter verval te storten. China heeft ballistische raketten ontwikkeld en ingezet die bekend staan als “aircraft-carrier killer” en “Guam killer” om het technologische voordeel van de VS op het gebied van geavanceerde bewapening, zoals zijn vliegdekschepen en de F-35, tegen te gaan. Het antwoord van China op de dominantie van de dollar en de beperkingen op financiële investeringen is het gebruik van een “haasje-over”-valutastrategie door de invoering van een digitale yuan.

Het zou echter gevaarlijk zijn voor China om de neergang van Amerika als onvermijdelijk te beschouwen. Als China zichzelf ervan overtuigt dat de VS zullen blijven aftakelen, zou het kunnen besluiten dat de VS tot weinig meer in staat is dan zichzelf te verdedigen bij een aanval en proberen een confrontatie te winnen door een preventieve eerste zet te doen. Ondertussen, als de V.S. gelooft dat zijn voortdurende neergang onvermijdelijk is, zou het ook in de verleiding kunnen komen om een eerste aanval tegen China te lanceren om zijn dominantie te handhaven terwijl het nog steeds een relatief voordelige positie inneemt.

De V.S. moeten hun nationale kracht herwinnen. Investeren in infrastructuur, zorgen voor universele gezondheidszorg, gelijke kansen in het onderwijs, de produktiesector versterken, financiële excessen beteugelen, de middenklasse heropbouwen en een meer centristische vorm van politiek doen herleven, dit zijn projecten die waarschijnlijk een generatie zullen vergen om te voltooien. Toch is het vandaag de dag nog net zo waar als toen president John F. Kennedy het zei: “Een natie kan in het buitenland niet sterker zijn dan thuis.”

Demonstreren van een dergelijke vastberadenheid, zowel in eigen land als internationaal, is het meest effectieve middel om het risico van een misrekende Chinese stap tegen de VS, gebaseerd op de theorie van Amerikaans verval, tegen te gaan of af te schrikken.

Yoichi Funabashi is voorzitter van het Asia Pacific Initiative en voormalig hoofdredacteur van de Asahi Shimbun.