Film

Essentiële kenmerken van film

In zijn korte geschiedenis heeft de filmkunst vaak veranderingen ondergaan die fundamenteel leken, zoals die welke het gevolg waren van de introductie van geluid. Het bestaat vandaag in stijlen die aanzienlijk verschillen van land tot land en in vormen zo divers als de documentaire gemaakt door een persoon met een handheld camera en het multi-miljoen-dollar epos waarbij honderden performers en technici.

Er komen onmiddellijk een aantal factoren in verband met de filmervaring naar voren. Ten eerste heeft de illusie van beweging iets hypnotisch dat de aandacht vasthoudt en zelfs de kritische weerstand kan verlagen. De nauwkeurigheid van het filmbeeld is dwingend omdat het gemaakt is door een niet-menselijk, wetenschappelijk proces. Bovendien geeft het filmbeeld wat wel een sterk gevoel van aanwezig zijn is genoemd; het filmbeeld lijkt altijd in de tegenwoordige tijd te staan. Er is ook het concrete karakter van film; het lijkt werkelijke mensen en dingen te tonen.

Niet minder belangrijk dan al het voorgaande zijn de omstandigheden waaronder de speelfilm idealiter wordt gezien, waarbij alles ertoe bijdraagt de toeschouwers te domineren. Zij worden uit hun alledaagsche omgeving gehaald, gedeeltelijk van anderen afgezonderd, en zitten behaaglijk in een donkere zaal. De duisternis concentreert hun aandacht en verhindert dat zij het beeld op het scherm kunnen vergelijken met omringende voorwerpen of personen. Even leven de toeschouwers in de wereld die de film voor hen ontvouwt.

Toch is de vlucht in de wereld van de film niet volledig. Slechts zelden reageert het publiek alsof de gebeurtenissen op het scherm echt zijn – bijvoorbeeld door te bukken voor een aanstormende locomotief in een speciaal driedimensionaal effect. Bovendien worden dergelijke effecten beschouwd als een relatief lage vorm van filmkunst. Veel vaker verwachten kijkers dat een film getrouwer is aan bepaalde ongeschreven conventies dan aan de echte wereld. Hoewel toeschouwers soms exact realisme verwachten in details van kleding of locatie, verwachten zij even vaak dat de film ontsnapt aan de echte wereld en hen hun verbeelding laat oefenen, een eis die grote kunstwerken in alle vormen stellen.

De realiteitszin die de meeste films nastreven, vloeit voort uit een reeks codes, of regels, die impliciet door de kijkers worden aanvaard en door gewoontegetrouw filmbezoek worden bevestigd. Het gebruik van bruinachtige belichting, filters en rekwisieten, bijvoorbeeld, is het verleden gaan betekenen in films over het Amerikaanse leven in het begin van de 20e eeuw (zoals in The Godfather en Days of Heaven ). De bruine tint die met dergelijke films wordt geassocieerd, is een visuele code die bedoeld is om bij de kijker de perceptie van een vroeger tijdperk op te roepen, toen foto’s in sepiatinten, of bruine tinten, werden afgedrukt. Verhaalcodes zijn nog opvallender in hun manipulatie van de werkelijke realiteit om een effect van realiteit te bereiken. Het publiek is bereid grote stukken tijd over te slaan om de dramatische momenten van een verhaal te bereiken. La battaglia di Algeri (1966; De slag om Algiers), bijvoorbeeld, begint in een martelkamer waar een gevangen Algerijnse rebel zojuist de locatie van zijn cohorten heeft prijsgegeven. In een paar seconden wordt die locatie aangevallen, en de gedrevenheid van de zoek-en-vernietigingsmissie dwingt het publiek te geloven in de fantastische snelheid en precisie van de operatie. Verder accepteert het publiek graag opnamen vanuit onmogelijke gezichtspunten als andere aspecten van de film aangeven dat de opname echt is. Zo worden de rebellen in The Battle of Algiers getoond in een ommuurde schuilplaats, maar dit onrealistische beeld lijkt authentiek omdat de korrelige fotografie van de film inspeelt op de onbewuste associatie van de kijker met slechte zwart-witbeelden van journaals.

De getrouwheid in de weergave van details is veel minder belangrijk dan het beroep dat het verhaal doet op een emotionele respons, een beroep dat gebaseerd is op aangeboren kenmerken van het medium speelfilm. Deze wezenlijke kenmerken kunnen worden onderverdeeld in kenmerken die in de eerste plaats betrekking hebben op het bewegende beeld, kenmerken die betrekking hebben op de film als uniek medium voor kunstwerken, en kenmerken die voortvloeien uit de ervaring van het kijken naar de film.