Het cardiovasculaire systeem (hart en bloed) | Medische terminologie voor kanker

Inhoud

Functies van het hart- en vaatstelsel
Bloed
Bloedvaten
Het hart
De milt
Wortels, achtervoegsels, en voorvoegsels
Kankerfocus
Verwante afkortingen en acroniemen
Verdere bronnen

Functies van het hart- en vaatstelsel

Bloed circuleert door een netwerk van bloedvaten door het hele lichaam om afzonderlijke cellen van zuurstof en voedingsstoffen te voorzien en om metabolische afvalstoffen af te voeren. Het hart pompt het bloed rond in de bloedvaten.

Functies van bloed en bloedsomloop:

• Circuleert OXYGEN en verwijdert kooldioxide.
• Voedt de cellen met NUTRIENTEN.
• Verwijdert de afvalstoffen van de stofwisseling naar de uitscheidingsorganen voor verwijdering.
• Beschermt het lichaam tegen ziekten en infecties.
• Stolling stopt bloedingen na verwondingen.
• Voert HORMONEN naar doelcellen en organen.
• Helpt bij het regelen van de lichaamstemperatuur.

Bloed

Bloed bestaat voor ongeveer 45% uit vaste stoffen (cellen) en voor 55% uit vloeistoffen (plasma). Het plasma bestaat grotendeels uit water en bevat eiwitten, voedingsstoffen, hormonen, antilichamen en opgeloste afvalstoffen.

Algemene soorten bloedcellen: (elk heeft veel verschillende subtypes)

ERYTHROCYTES (rode cellen) zijn kleine rode schijfvormige cellen. Zij bevatten hemoglobine, dat zich in de longen met zuurstof verbindt en vervolgens naar de lichaamscellen wordt getransporteerd. Erytrocyten worden gevormd in het beenmerg, in de knobbelige uiteinden van de botten. LEUKOCYTES (witte cellen) helpen het lichaam bacteriën en infecties te bestrijden. Wanneer een weefsel beschadigd is of een infectie heeft, neemt het aantal leukocyten toe. Leukocyten worden gevormd in de kleine uiteinden van de beenderen. Leukocyten kunnen worden ingedeeld in granulaire of niet-korrelige leukocyten. Er zijn drie soorten korrelige leukocyten (eosinofielen, neutrofielen en basofielen) en drie soorten niet-korrelige (monocyten, T-cel lymfocyten en B-cel lymfocyten). Zie ook het lymfestelsel. THROMBOCYTES (bloedplaatjes) helpen bij de vorming van bloedCLOTS door verschillende eiwitstoffen af te geven. Wanneer het lichaam gewond is, vallen de trombocyten uiteen en veroorzaken een chemische reactie met de eiwitten die zich in het plasma bevinden, waardoor uiteindelijk een draadachtige substantie wordt gevormd die FIBRINE wordt genoemd. De fibrine “vangt” vervolgens andere bloedcellen die de klonter vormen, waardoor verder bloedverlies wordt voorkomen en de basis wordt gelegd voor genezing.

Bloedvaten

Geïmpliceerd schema van de bloedsomloop. Beeldbron: http://en.wikipedia.org/wiki/File:Circulatory_System_en.svgAdervaten voeren zuurstofrijk bloed weg van het hart. Het zijn dikke holle buizen die zeer elastisch zijn, waardoor ze kunnen VERDIKKEN (verwijden) en vernauwen (vernauwen) wanneer het bloed er door het hart doorheen wordt geperst. De slagaders vertakken zich en vertakken zich weer, en worden steeds kleiner tot ze kleine arteriolen worden, die nog elastischer zijn. Arteriolen voeren zuurstofrijk bloed naar de haarvaten. De AORTA is de grootste slagader in het lichaam, die bloed uit het hart aanvoert en zich vertakt in andere slagaders die zuurstofrijk bloed naar de rest van het lichaam zenden. De haarvaten distribueren de voedingsstoffen en zuurstof naar de weefsels van het lichaam en verwijderen zuurstofarm bloed en afvalstoffen. Ze zijn uiterst dun, de wanden zijn slechts één cel dik en verbinden de arteriolen met de venulen (zeer kleine adertjes). VENULEN (zeer kleine adertjes) gaan over in VEINS (bloedvaten) die het bloed terugvoeren naar het hart. De wanden van de aders lijken op die van de slagaders, maar zijn dunner en minder elastisch. De aders voeren zuurstofrijk bloed naar de longen waar zuurstof wordt opgenomen via de longcapillairen. De PULMONAIRE Aders voeren dit zuurstofrijke bloed vervolgens terug naar het hart.
Afbeelding bron: http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Illu_capillary.jpg

Het hart

Het hart is een hol spierorgaan dat meer dan 100.000 keer per dag klopt om het bloed door de 60.000 kilometer bloedvaten van het lichaam te pompen. De rechterkant van het hart ontvangt het bloed en stuurt het naar de longen om van zuurstof te worden voorzien, terwijl de linkerkant het zuurstofrijke bloed van de longen ontvangt en het naar de weefsels van het lichaam stuurt. Het hart bestaat uit drie lagen: het ENDOCARDIUM (binnenste laag), het EPICARDIUM (middelste laag), en het MYOCARDIUM (buitenste laag). Het hart wordt beschermd door het PERICARDIUM, het beschermende membraan dat het hart omgeeft.

Het hart heeft VIER KAMERS, in het onderste hart de rechter en linker Ventrikels, en in het bovenste hart de rechter en linker Atria. Bij een normale hartslag trekken de boezems samen terwijl de hartkamers zich ontspannen, daarna trekken de kamers samen terwijl de boezems zich ontspannen. Er zijn kleppen waardoor het bloed tussen hartkamer en hartboezem stroomt, deze sluiten zodanig dat het bloed niet terugstroomt tijdens de pauzes tussen de samentrekkingen van de hartkamers.De rechter en linker hartkamers worden gescheiden door een dikke wand (hetVENTRICULAIRE SEPTUM), baby’s die geboren worden met een “gat in het hart” hebben hier een kleine opening, wat een probleem is omdat zuurstofrijk en zuurstofarm bloed zich kunnen vermengen. De wanden van de linkerhartkamer zijn dikker omdat deze het bloed naar alle weefsels moet pompen, vergeleken met de rechterhartkamer die het bloed slechts tot aan de longen pompt.

Afbeelding bron: http://commons.wikimedia.org/wiki/File:Diagram_of_the_human_heart_(cropped).svg” Licentie: Creative Commons

De milt

Dit is een groot plat ovaal orgaan dat zich onder het middenrif bevindt en als belangrijkste functie heeft het BLOED op te slaan. De grootte van de milt kan variëren, hij kan bijvoorbeeld groter worden wanneer het lichaam een infectie bestrijdt en neemt af naarmate men ouder wordt. Het is een niet vitaal orgaan en het is mogelijk te overleven na verwijdering van de milt.

Perinieuze anemie is een vitamine B12-tekort met als gevolg een vermindering van het aantal erytrocyten.

Aplastische anemie is een falen van het beenmerg om voldoende rode bloedcellen aan te maken.

Septicemie – bacteriële toxinen in het bloed.

Wortels, achtervoegsels en voorvoegsels

De meeste medische termen bestaan uit een stamwoord plus een achtervoegsel (woordeinde) en/of een voorvoegsel (begin van het woord). Hier volgen enkele voorbeelden met betrekking tot het integumentair systeem. Zie voor meer details Hoofdstuk 4: De componenten van medische terminologie begrijpen

Cancer Focus

Overzicht van hematologische maligniteiten De meest voorkomende hematologische maligniteit is leukemie – kanker van de witte bloedcellen. Er zijn vele vormen van leukemie; acute vormen ontwikkelen zich snel, terwijl chronische vormen zich langzamer ontwikkelen. Leukemie gaat vaak gepaard met bloedarmoede omdat de rode zuurstofdragende cellen in het bloed worden verdrongen door de kankerachtige witte cellen. Er zijn een aantal maligniteiten en aandoeningen die andere soorten bloedcellen aantasten.
Internetbronnen voor leukemie Acute lymfoblastische leukemie (ALL) Acute lymfoblastische leukemie (ook acute lymfocytische leukemie of ALL genoemd) is een ziekte waarbij te veel onrijpe lymfocyten (een soort witte bloedcellen) in het bloed en het beenmerg worden aangetroffen. Symptomen kunnen aanhoudende koorts, zwakte of vermoeidheid, pijn in de botten of gewrichten, of gezwollen lymfeklieren zijn. ALL bij volwassenen en de behandeling ervan is gewoonlijk anders dan ALL bij kinderen. Bijna een derde van de volwassen patiënten heeft een specifieke chromosoomtranslocatie; “Philadelphia Positive” ALL.

Internetbronnen voor Acute Lymfoblastische Leukemie Acute Myeloïde Leukemie (AML) Acute myeloïde leukemie (AML) is een ziekte waarbij te veel onrijpe granulocyten (een type witte bloedcel) in het bloed en het beenmerg worden aangetroffen. Er zijn een aantal subtypes van AML waaronder acute myeloblastische leukemie, acute promyelocytische leukemie, acute monocytische leukemie, acute myelomonocytische leukemie, erytroleukemie en acute megakaryoblastische leukemie.
Internetbronnen voor acute myeloïde leukemie Andere soorten leukemie Chronische lymfocytaire leukemie
Chronische myeloïde leukemie
Hypercelleukemie
Internetbronnen voor leukemie Leukemie bij kinderen Leukemieën bij kinderen hebben vaak andere kenmerken en behandelingen dan leukemieën bij volwassenen. Er is een “kinderpiek” van acute lymfoblastische leukemie, er is een lager aandeel van acute myeloïde leukemie in vergelijking met volwassen patiënten. Klinische prognostische factoren zijn leeftijd, aantal witte bloedcellen (WBC) bij de presentatie en betrokkenheid van het centrale zenuwstelsel (CZS). Zuigelingen jonger dan 1 jaar en adolescenten ouder dan 10 jaar, een WBC van meer dan 50.000 of betrokkenheid van het CZS worden geassocieerd met een minder gunstige prognose.
Internetbronnen voor leukemie bij kinderen Andere hematologische maligniteiten – Lymfomen Deze worden behandeld in het hoofdstuk over het lymfestelsel – Myelodysplastische syndromen Myelodysplastische syndromen, soms “pre-leukemie” genoemd, zijn een groep ziekten waarbij het beenmerg niet voldoende normale bloedcellen aanmaakt. Veel voorkomende symptomen zijn bloedarmoede, bloedingen, gemakkelijk blauwe plekken krijgen en vermoeidheid. Deze myelodysplastische syndromen kunnen in alle leeftijdsgroepen voorkomen, maar komen vaker voor bij mensen ouder dan 60 jaar. Myelodysplastische syndromen kunnen spontaan ontstaan of secundair zijn aan behandeling met chemotherapie/radiotherapie. Er is een associatie tussen myelodysplastische syndromen en acute myeloïde leukemie. – Myeloproliferatieve aandoeningen Myeloproliferatieve aandoeningen zijn ziekten waarbij te veel bloedcellen door het beenmerg worden aangemaakt, er zijn 4 hoofdtypen myeloproliferatieve aandoeningen: chronische myeloïde leukemie, polycythemia vera, agnogene myeloïde metaplasie, en essentiële trombocythemie. Bij chronische myeloïde leukemie wordt een overmaat aan granulocyten (onrijpe witte bloedcellen) in het bloed en het beenmerg aangetroffen. Polycythemia vera is een ziekte waarbij de rode bloedcellen te talrijk worden, wat vaak tot een zwelling van de milt leidt. Agnogene myeloïde metaplasie is een aandoening waarbij bepaalde bloedcellen niet goed uitrijpen, wat kan leiden tot een zwelling van de milt en bloedarmoede. Essentiële trombocythemie is een ziekte waarbij het lichaam overmatig veel bloedplaatjes (cellen in het bloed die het bloed doen stollen) produceert, waardoor de normale bloedcirculatie wordt belemmerd. – Aplastische anemie Anaplastische anemie is geen kanker. AA is een zeldzame ziekte waarbij het beenmerg niet in staat is voldoende bloedcellen te produceren; dit leidt tot pancytopenie (tekort aan alle soorten bloedcellen). AA kan op elke leeftijd voorkomen, maar er is een piek in de adolescentie / vroege volwassenheid, en opnieuw op oudere leeftijd. Er worden iets meer mannen dan vrouwen gediagnosticeerd met AA, en de ziekte komt ook vaker voor in het Verre Oosten. Patiënten die met succes voor aplastische anemie worden behandeld, hebben een hoger risico om later in hun leven andere ziekten te ontwikkelen, waaronder kanker. – Fanconi anemie Fanconi anemie is geen kanker, het is een zeldzame aandoening die bij kinderen voorkomt en waarbij het bloed en het beenmerg zijn betrokken. De symptomen zijn ernstige aplastische anemie, hypoplasie van het beenmerg, en vlekkerige verkleuring van de huid. Recent onderzoek heeft een verband aangetoond tussen Fanconi anemie en leukemie. – Waldenstrom’s Macroglobulinemia Dit is een zeldzame kwaadaardige aandoening, waarbij sprake is van een overmaat aan beta-lymfocyten (een celtype in het immuunsysteem) die immunoglobulinen (een soort antilichamen) afscheiden. WM komt meestal voor bij mensen boven de zestig, maar is ook bij jongere volwassenen vastgesteld.

Internetbronnen voor hematologische maligniteiten Frans-Amerikaans-Brits (FAB) classificatieschema Leukemie kan worden ingedeeld volgens de Frans-Amerikaanse-Britse (FAB) criteria. voor celmorfologie:
L1 – ALL: kleine lymfoïde cellen, regelmatige kernen
L2 – ALL: grote lymfoïde cellen, onregelmatige kernen
L3 – ALL: Monocytische leukemie
M6 – Erythroleukemie
M7 – Megakaryoblastische leukemie
M0 – AML met minimale differentiatie CNS-profylaxe Leukemie kan soms uitzaaien naar het ruggenmerg en de hersenen (Centraal Zenuwstelsel). Intrathecale chemotherapie (injectie in de vloeistof rond de wervelkolom) kan worden gegeven om een terugval van het CZS te bestrijden of te voorkomen. Bloedtellingen Bloedtellingen worden gedaan om het aantal van elk van de verschillende soorten cellen in het bloed te testen. Dit kan een hulpmiddel zijn bij het stellen van een diagnose of kan worden gedaan om de toxiciteit na elke chemotherapiekuur te controleren. De volgende chemotherapiekuur kan worden uitgesteld totdat de witte bloedcellen, neutrofielen en bloedplaatjes zich tot een veilig niveau hebben hersteld. Cardiotoxiciteit Cardiotoxiciteit (schade aan het hart) wordt in verband gebracht met bepaalde medicijnen tegen kanker, vooral met Adriamycine. Daarom kan de totale dosis van deze geneesmiddelen worden beperkt om het risico van cardiotoxiciteit te verminderen. Echocardiogram Bij een echocardiogram wordt een beeld van het hart gevormd wanneer geluidsgolven met een hoge frequentie door de spieren van het hart worden weerkaatst. Een echocardiogram kan vóór het begin van de behandeling worden gemaakt om een basislijn vast te stellen waarmee toekomstige onderzoeken kunnen worden vergeleken. Uitzaaiingen via het hartvaatstelsel Het netwerk van bloedvaten bereikt alle delen van het lichaam en kan voor kankercellen een van de routes zijn om zich naar secundaire plaatsen te verspreiden.

Afkortingen en acroniemen

Verdere bronnen (4 links)

Cardiovasculair systeem

SEER, National Cancer Institute
Deel van een SEER-opleidingsmodule voor personeel van kankerregisters.

Cardiovasculair systeem – Zelftestvragen

WebAnatomy, University of Minnesota
Test uw anatomische kennis met deze interactieve vragen. Bevat verschillende vraagtypes en antwoorden.

Human Anatomy – Heart circulatory system

eDewcate.com

The Circulatory System

Paul Andersen
Paul Andersen geeft een overzicht van het bloedvatenstelsel bij de mens. Hij begint met een korte bespreking van open en gesloten bloedsomloopstelsels en 2-, 3- en 4-kamerharten. Hij beschrijft de beweging van het bloed door het menselijk hart en de bloedvaten. Hij bespreekt de belangrijkste bestanddelen van bloed en de oorzaak van een hartaanval.

Deze gids door Simon Cotterill

Eerste aangemaakt op 4 maart 1996
Laatst gewijzigd: 1 februari 2014