Share
Wanneer een oudere persoon moeite heeft met slapen, kunnen de oorzaken en behandelingen anders zijn dan bij een jongere volwassene, volgens Jessica Vensel Rundo, MD, MS, stafarts bij het Cleveland Clinic Sleep Disorders Center. Bij geriatrische slapeloosheid spelen medische aandoeningen een grotere rol als triggers, en hypnotische medicijnen spelen een minder grote rol bij de behandeling.
Herkennen van slapeloosheid
Zowat 40 tot 50 procent van de volwassenen van 60 jaar en ouder heeft last van slapeloosheid, vergeleken met 10 tot 20 procent van de jongere volwassenen, volgens Dr. Rundo.
“Toch is slapeloosheid gemakkelijk te missen als je er oudere patiënten niet naar vraagt. Ze geloven misschien dat slecht slapen en vermoeidheid overdag normaal zijn bij het ouder worden,” zegt ze.
Slaap op latere leeftijd wordt gekenmerkt door minder slow-wave slaap (de diepste fase). De slaaplatentie – de tijd die nodig is om in slaap te vallen – heeft de neiging om toe te nemen, en ’s nachts wordt men vaker wakker. Ondanks deze veranderingen hebben mensen niet wezenlijk meer of minder slaap nodig naarmate ze ouder worden, zegt Dr. Rundo.
Ze stelt drie screeningsvragen voor slapeloosheid voor, die wordt gedefinieerd als moeite met in slaap vallen of in slaap blijven zo lang als gewenst:
- Heeft u problemen met in slaap vallen of in slaap blijven ’s nachts?
- Hoeveel slaap denkt u ’s nachts te krijgen?
- Heeft u overdag last van vermoeidheid of slaperigheid?
U zou een familielid soortgelijke vragen kunnen stellen over een persoon met Alzheimer dementie die mogelijk aan sundowning doet. Dit syndroom van toegenomen verwardheid en agitatie in de avond kan de nachtrust verstoren.
“Denk aan slapeloosheid als iemand meldt dat het langer dan 30 minuten duurt om in slaap te vallen of te vroeg wakker wordt en niet in staat is om weer in slaap te vallen,” zegt Dr. Rundo.
De zeven vragen tellende Insomnia Severity Index kan helpen bij het kwantificeren van de ernst van de symptomen, zoals vermoeidheid overdag en problemen met klusjes, werk, concentratie, geheugen of stemming. Deze gevalideerde zelfrapportageschaal kan ook helpen bij het monitoren van de behandeling in de loop van de tijd.
“Als slapeloosheid iemands functioneren overdag beïnvloedt, moet het worden behandeld”, zegt Dr. Rundo.
Stap één: Identificeer medische factoren
Begin met het identificeren en beheren van medische aandoeningen die de slaap kunnen belemmeren, beveelt Dr. Rundo aan. Veel voorkomende onderliggende factoren zijn chronische pijn, astma, gastro-oesofageale reflux, obstructieve slaapapneu (OSA), rustelozebenensyndroom, angst, depressie en medicijnen die de slaap beïnvloeden.
Darmproblemen en vaak urineren kunnen de slaap ook onderbreken.
“Er kan een patroon ontstaan van vaak opstaan en moeilijk weer in slaap kunnen vallen. Zelfs als het probleem oplost, kan het verstoorde slaappatroon blijven bestaan,” zegt Dr. Rundo.
Ook het vaak wakker worden door mensen met de ziekte van Alzheimer of andere vormen van dementie kan slapeloosheid in stand houden.
Psychologische stress uit zich in verschillende slapeloosheidspatronen.
“Angstige mensen hebben de neiging om gedachten te herkauwen en zich overmatig zorgen te maken die problemen veroorzaken bij het in slaap vallen, terwijl depressieve mensen melden dat ze vier of vijf uur slapen en dan moeite hebben om weer in slaap te komen,” volgens Dr. Rundo.
Verlies van spierspanning met het ouder worden draagt bij aan het instorten van de orale faryngeale luchtweg en OSA. “Waarschijnlijk heeft 40 tot 50 procent van de mensen boven de 60 jaar een slaapstoornis in de ademhaling,” zegt Dr. Rundo. In haar ervaring is OSA die zich ontwikkelt na de menopauze een frequente oorzaak van slapeloosheid bij vrouwen.
“Individuen met OSA kunnen klagen over problemen met in slaap vallen, maar vaker horen we over problemen met in slaap blijven. Ze worden ’s nachts meerdere keren wakker, hebben misschien te horen gekregen dat ze snurken of stoppen met ademen, en voelen zich overdag overmatig slaperig”, aldus Dr. Rundo. Ze raadt aan door te verwijzen naar een slaapspecialist voor verdere tests.
Stap twee: Gedrag aanpassen
Na het beheersen van medische oorzaken, richt Dr. Rundo zich op gedrag en overtuigingen die slapeloosheid kunnen versterken bij patiënten van alle leeftijden. “Mensen met slapeloosheid liggen vaak uren wakker in bed. Dit conditioneert hen om te denken dat het OK is om wakker te zijn in bed. Het conditioneert hen ook om slechte slaap te verwachten,” zegt ze.
Dr. Rundo adviseert patiënten om de slaapkamer te verlaten als ze niet na 20 minuten in slaap vallen en om een boek te lezen of te luisteren naar ontspannende muziek. Wanneer ze slaperig zijn, kunnen ze terug naar bed gaan.
“Een van die keren zullen ze in slaap vallen, en dat is de nieuwe geconditioneerde respons. Het lichaam zal uiteindelijk naar de slaapkamer gaan en zich herinneren om in slaap te vallen,” legt ze uit.
Ze raadt ook aan om deze slaaphygiënische gedragingen te proberen:
- Controle over prikkels: geen tv of computer in de slaapkamer, geen overmatig lawaai of licht voor het slapengaan
- Alleen naar bed gaan als je slaperig bent
- Elke dag op dezelfde tijd opstaan
- Cafeïne na 2-3 uur ’s avonds elimineren
- Elimineren.m.
- Uitoefening vermijden binnen 3-4 uur voor het slapengaan
Patiënten met slapeloosheid proberen deze gedragingen vaak kortstondig zonder succes. “Het duurt weken tot maanden om je lichaam te conditioneren om zich anders te gedragen,” legt Dr. Rundo uit. Doorverwijzing naar een psycholoog voor cognitieve gedragstherapie (CGT) kan mensen helpen vol te houden in hun pogingen om slaapgedrag en negatieve gedachten over slaap te veranderen.
Medicatie-opties
Medicatie is een optie voor patiënten die CGT afwijzen of die ernstige slapeloosheid hebben. Dr. Rundo adviseert om voorzichtig te zijn met kalmerende histamines, zoals difenhydramine, die geheugen- en cognitieve problemen kunnen veroorzaken bij ouderen. Als eerstelijnsmedicatie stelt ze een verdovend middel voor om een coëxisterend probleem te behandelen, zoals een milde depressie, angst of chronische pijn. Opties zijn doxepin, dat is geïndiceerd voor depressie en slapeloosheid; andere kalmerende antidepressiva zoals trazodon of amitriptyline; of de anticonvulsiva gabapentine of pregabaline voor neuropathische pijn en slapeloosheid.
“Uiteindelijk zou ik niet tegen het gebruik van een kleine dosis van een hypnoticum zijn, maar ik zou nauwlettend toezien op bijwerkingen,” zegt ze.
Mogelijke risico’s zijn onder meer sedatie overdag, vallen en cognitieve stoornissen. Voor oudere mensen beveelt ze de helft van de gebruikelijke startdosis aan (bijvoorbeeld zolpidem tartraat, 2,5 milligram). Vermijd het combineren van hypnotica met andere kalmerende middelen, zoals antidepressiva, antihistaminica, middelen tegen misselijkheid, opioïden en benzodiazepinen, adviseert Dr. Rundo.
“Wanneer u begint met medicatie of CGT voor slapeloosheid, volg dan binnen een maand of twee op. Als een bezoek aan de praktijk niet mogelijk is, doe dan op zijn minst een telefonische follow-up,” zegt ze.
Deel
- geriatrische zorg geriatrie slapeloosheid jessica vensel rundo slaapstoornissen