De maan, het grootste en helderste object aan de nachtelijke hemel, wekt al lang nieuwsgierigheid en verwondering. Zij verschijnt ’s nachts, de tijd van slapen en dromen die soms de grenzen van de dood en het hiernamaals lijkt te naderen. De maan straalt een sfeer van mysterie en magie uit, wordt ook geassocieerd met liefde en dient vaak als symbool van onbereikbare schoonheid.
In tegenstelling tot de zon heeft de maan niet elke dag hetzelfde gezicht. Zij neemt toe, of wordt groter, tot zij een gloeiende zilverwitte schijf wordt. Dan, nacht na nacht, neemt zij af, of krimpt, tot een gebogen splinter, totdat zij geheel verdwijnt. Een paar dagen later verschijnt een slanke nieuwe maan en begint weer te groeien in een eindeloze cyclus die
* Zie Namen en plaatsen aan het eind van dit boek voor verdere informatie.
zich elke maand herhaalt. In de oudheid gebruikte men deze schijngestalten van de maan om de tijd te meten.
Thema’s en overtuigingen. Het wassende en afnemende van de maan heeft haar over de hele wereld tot symbool gemaakt van tijd, verandering en zich herhalende cycli. Een van die cycli is de voortdurende afwisseling van geboorte en dood, schepping en vernietiging. Mensen hebben de maan in verband gebracht met zowel geboorte als dood.
De Polynesische eilandbewoners van de Stille Oceaan zeiden dat de maan een scheppergodin was, Hina genaamd, en dat vrouwen, wahines genaamd, haar vertegenwoordigers op aarde waren. In het oude Perzië* was de maan Metra, de wereldmoeder.
Voor sommige mensen had de maan een destructief aspect. De Azteken van Mexico noemden haar Mictecacuiatl en geloofden dat zij door de nachtelijke hemel reisde op jacht naar slachtoffers om te verorberen. De Maori van Nieuw Zeeland noemden de maan “menseneter”. Afrikanen en Semitische volkeren van het oude Nabije Oosten vreesden ook dit angstaanjagende aspect van de maan.
In bepaalde culturen had de maan een mildere associatie met de dood. Sommige oude Griekse sekten dachten dat de maan het huis van de doden was, en vroege Hindoes geloofden dat de zielen van de doden naar de maan terugkeerden om op hun wedergeboorte te wachten. De maan kon zelfs geboorte en dood tegelijk symboliseren. De Tartaren van Centraal-Azië noemden haar de Koningin van Leven en Dood.
In de mythologie is de maan vaak vrouwelijk, een godin die gepaard kan gaan met een zonnegod. De Inca’s van Zuid-Amerika vertelden over een broer en zus, het maanmeisje en de zonneman, die de voorouders waren van de koninklijke Inca’s. In het schrift van de Maya’s werd een symbool van de maangodin, gezeten in de maan, gebruikt voor de namen van adellijke vrouwen. De Grieken associeerden de maan met de godin Artemis*, de zuster van Apollo. Ze noemden haar ook Hecate, Cynthia en Selene. De Romeinse naam voor de maan was Luna. Inheemse Amerikaanse namen voor de maan zijn de Oude Vrouw Die Nooit Sterft en de Eeuwige.
Soms echter is de maan mannelijk. De Inuit van Groenland beelden de maan af als een jager die voor zijn iglo zit. De Noorse* mythologie spreekt van een maanzoon en een zonnedochter, en mevrouw Zon en meneer Maan maken deel uit van de Duitse folklore.
sekte religieuze groep
Andere legenden verklaren de verschijning van de maan, waarvan het gevlekte oppervlak verschillende vormen en identiteiten heeft voorgesteld. De “man in de maan” is een veel voorkomende interpretatie die zou zijn voortgekomen uit het bijbelboek Numeri, waarin een man wordt beschreven die een lading stokken draagt. Mensen hebben de vormen ook geïnterpreteerd als kikkers en padden, en konijnen
in de maan komt in veel mythologieën voor. In China en Japan wordt gezegd dat het maankonijn een drankje mengt dat onsterfelijkheid geeft.
De maan in mythen. Een Indiaanse mythe zegt dat de zon en de maan een stamhoofd en zijn vrouw zijn en dat de sterren hun kinderen zijn. De zon houdt ervan zijn kinderen te vangen en op te eten, dus vluchten ze uit de hemel als hij verschijnt. De maan speelt vrolijk met de sterren terwijl de zon slaapt. Maar elke maand draait zij haar gezicht naar één kant en verduistert het (als de maan afneemt) om te rouwen om de kinderen die de zon heeft weten te vangen.
Het Efik Ibibio volk van Nigeria in West Afrika zegt ook dat de zon en de maan man en vrouw zijn. Lang geleden leefden zij op de aarde. Op een dag kwam hun beste vriend, de vloed, hen bezoeken en bracht vissen, reptielen en andere verwanten mee. De vloed kwam zo hoog in hun huis dat ze op het dak moesten gaan zitten. Uiteindelijk bedekte hij het huis helemaal, zodat de zon en de maan een sprong in de lucht moesten maken.
Volgens de Griekse mythe van Endymion en Selene werd de maan (Selene) verliefd op een knappe jonge koning genaamd Endymion en baarde hem 50 dochters. Eén versie van het verhaal zegt dat Selene Endymion in een eeuwige slaap bracht om te voorkomen dat hij zou sterven en om hem voor altijd mooi te houden.
In een mythe van het Luyia volk in Kenia in Oost Afrika, waren de zon en de maan broers. De maan was ouder, groter en helderder, en de jaloerse zon begon een gevecht met hem. De twee worstelden en de maan viel in de modder, waardoor zijn helderheid afnam. God zorgde er uiteindelijk voor dat ze ophielden met vechten en hield ze uit elkaar door de zon op te dragen overdag te schijnen en de met modder besmeurde maan ’s nachts te laten schijnen om de wereld van heksen en dieven te verlichten.
Going Moon-Mad
Ooit geloofde men dat maanlicht een krachtig effect had op het menselijk gedrag. Van mensen die zich vreemd gedroegen werd gezegd dat ze “maanziek” waren, en gekte, een term voor waanzin, komt van Luna, de Latijnse naam voor de maangodin. De Japanners geloofden dat de maan een god was met krachten om de toekomst te voorspellen. Priesters bestudeerden de weerspiegeling van de maan in een spiegel, omdat ze geloofden dat ze gek konden worden als ze rechtstreeks naar de maan keken. Bijgeloof over de kwade invloed van de maan zorgde ervoor dat sommige mensen weigerden te slapen op een plaats waar maanstralen hen konden raken. In de jaren 1200 schreef de Engelse filosoof Roger Bacon: “Velen zijn gestorven omdat zij zich niet beschermden tegen de stralen van de maan.”
maan betrekking hebbend op de maan
onsterfelijkheid vermogen om eeuwig te leven
Een mythe van het Indonesische eiland Java vertelt hoe Nawang Wulan, de maangodin, naar de aarde kwam om in een meer te baden. Een man stal haar mantel van zwanenveren zodat ze niet meer terug kon vliegen naar de hemel, en ze bleef op aarde en trouwde met hem. Nawang Wulan gebruikte haar magische krachten om het huishouden elke dag te voeden met slechts een enkele rijstkorrel. Toen haar man haar geheim ontdekte, verloor zij haar toverkracht en moest zij elke dag rijst verzamelen en fijnstampen zoals alle andere echtgenotes. Ze vond echter haar mantel van zwanenveren en gebruikte die om naar de hemel terug te keren. Zij bleef daar ’s nachts, maar bracht de uren overdag op aarde door met haar man en dochter.
Zie ook Hecate ; Zon .