Sonnet

Belang van het sonnet in de literatuur

Het sonnet is een van de meest herkenbare en gangbare vormen die in de poëzie gebruikt worden. Hoewel het enige beperkingen heeft op het gebied van rijm en meter, is het een relatief open vorm die een groot scala aan uitdrukkingsmogelijkheden in sonnetten toestaat. De Italiaanse dichter Giacomo da Lentini creëerde de vorm in de dertiende eeuw, en hij blijft tot op de dag van vandaag populair bij veel hedendaagse dichters. Enkele van de grootste dichters ter wereld hebben veel tijd besteed aan het schrijven van sonnetten, zoals Dante Aligheri, John Milton, William Wordsworth, Edna St. Vincent Millay, Robert Frost, e.e. cummings, en Federico García Lorca. William Shakespeare schreef veel sonnetten, en gebruikte de vorm zelfs in veel van zijn toneelstukken, zoals de beroemde proloog van Romeo en Julia, hieronder te zien in Voorbeeld #2.

Voorbeelden van het sonnet in de literatuur

Voorbeeld #1: Petrarcaans Sonnet

Als ik overweeg hoe mijn licht is besteed,
de helft van mijn dagen in deze duistere wereld,
en dat ene talent dat de dood is om te verbergen,
nutteloos bij mij gebleven, hoewel mijn ziel meer gebogen is,
om daarmee mijn Maker te dienen, en mijn ware rekening te presenteren,
zodat Hij mij niet berispt,
“eist God dag-arbeid, licht ontzegd?”
Vraag ik liefdevol. Maar Geduld, om dat gemompel te voorkomen, antwoordt spoedig: “God heeft noch mensenwerk, noch Zijn eigen gaven nodig. Die het best Zijn milde juk dragen, die dienen Hem het best. Zijn staat is koninklijk: duizenden op zijn bevel snel
en doorkruisen land en oceaan zonder rust
Zij dienen ook die alleen maar staan en wachten.”

(“When I Consider How My Light is Spent” door John Milton, jaren 1600)

Dit voorbeeld van een Petrarcaans sonnet is in het Engels geschreven door de beroemde dichter John Milton. Hij gebruikt de conventies die door de eerste Italiaanse sonneteers werden vastgesteld met een rijmschema van ABBA ABBA CDE CDE. Er is ook een merkbare wending in de richting van een conclusie in de negende regel van “That murmur, soon replies, ‘God doth not need / Either man’s work of His own gifts.”

Voorbeeld #2: Shakespearean Sonnet

Twee huishoudens, beide gelijk in waardigheid,
In het schone Verona, waar wij ons tafereel hebben gesitueerd,
Van oude wrokbreuk tot nieuwe muiterij,
Waar burgerlijk bloed burgerhanden onrein maakt.
Van de fatale lendenen van deze twee vijanden
Een paar geliefden met sterallures nemen hun leven;
Wiens ongelukkige piteuze omverwerpingen
met hun dood de strijd van hun ouders begraven.
De angstige passage van hun met de dood bedreigde liefde,
en de voortzetting van de woede van hun ouders,
die, behalve het einde van hun kinderen, niets kon wegnemen,
is nu het twee uur durende verkeer van ons toneel,
wat, als u met geduldige oren luistert,
wat hier zal ontbreken, ons zwoegen zal trachten te herstellen.

(Romeo en Julia door William Shakespeare, 1594)
Dit is een beroemd voorbeeld van een sonnet waarmee William Shakespeare’s tragedie Romeo en Julia opent. We zien alle tekenen van Shakespeare’s sonnetstijl, zoals jambische pentameter, een rijmschema van ABAB CDCD EFEF GG, en een slotconclusie waarin het publiek wordt gevraagd goed op te letten in het laatste couplet.

Voorbeeld #3: Spenseriaans Sonnet

Ooit schreef ik haar naam op het strand,
Maar de golven kwamen en spoelden hem weg:
Toen schreef ik hem opnieuw met een tweede hand,
Maar het getij kwam, en maakte mijn pijnen tot zijn prooi.
Vergeefs man, zei ze, die tevergeefs beweert,
een sterfelijk ding zo te vereeuwigen,
want ikzelf zal dit vergaan,
en mijn naam evenzo uitwissen.
Niet zo, (quod I) laat onedele dingen bedenken,
om in stof te sterven, maar gij zult leven door roem,
mijn vers, uw deugden zeldzaam zullen eeuwig zijn,
En in de hemelen schrijft uw glorierijke naam.
Waar als de dood de hele wereld zal onderwerpen,
Onze liefde zal leven, en het latere leven vernieuwen.

(“Amoretti #75” van Edmund Spenser, 1594)
Dit is een van Edmund Spenser’s sonnetvoorbeelden waarin hij zijn favoriete rijmschema van ABAB BCBC CDCD EE gebruikt. Het lijkt op dat van Shakespeare door de verdeling van het gedicht in drie kwatrijnen en een laatste couplet, geschreven in iambische pentameter, met een wending naar de resolutie in het laatste couplet.

Voorbeeld #4: Modern Sonnet

Een voet naar beneden, dan hop! Het is heet.
Goede dingen voor degenen die hebben.
Een volgende sprong, nu naar links.
Iedereen voor zich.
In de lucht, nu beide voeten naar beneden.
Sinds you black, don’t stick around.
Het eten is op, de huur is te betalen,
Klaag en huil en spring dan twee.
Alle mensen zonder werk,
Drie keer vasthouden, dan draaien en rukken.
Als je over de streep gaat, tellen ze je uit.
Daar gaat het om bij het hinkelen.
Met beide benen op de grond, is het spel uit.
Ze denken dat ik verloren heb. I think I won.

(“Harlem Hopscotch” door Maya Angelou, 1971)
Dit is een interessant voorbeeld van een sonnet dat Maya Angelou op een moderne manier heeft veranderd. Het kan een sonnet genoemd worden omdat het drie kwatrijnen en een laatste couplet bevat die allemaal samengehouden worden door een strikt rijmschema en een gelijkmatige maatsoort. Angelou heeft echter gekozen voor een enigszins ongebruikelijk rijmschema voor een sonnet, namelijk: AABB CCDD EEFF GG. Ze heeft dit gedicht ook niet in de gebruikelijke iambische pentameter geschreven, maar in trochaïsche tetrameter, d.w.z. een regel van zeven of acht lettergrepen met een wisselende klemtoon die op de eerste lettergreep begint. Het is echter nog steeds herkenbaar als een sonnet, en laat zien hoe moderne schrijvers hebben gespeeld met conventies zoals het hen betaamt.