Wie was de apostel Paulus? – een korte biografie (wat hij deed en schreef)

– 7 Minute Read

In dit artikel zal ik proberen een korte biografie te schetsen van de apostel Paulus. Hij wordt beschouwd als een van de beroemdste (en soms verkeerd begrepen als beruchte) figuren uit de geschiedenis. Zijn basisboodschap was dat het einde van het tijdperk was aangebroken in de Joodse Messias genaamd Jezus.

De opstanding van de opstanding luidde de laatste dagen in die tot hun hoogtepunt zouden komen bij Christus’ wederkomst met de genezing van de geschapen orde en de opstanding en het oordeel van de mensheid (Romeinen 8, 1 Korintiërs 15).

Deze overtuiging, gekoppeld aan de vraag hoe de volken (heidenen) het best konden worden opgenomen in de familie van Israëls God, veranderde het hele traject van zijn leven. De biografie van Paulus is interessant voor ons vanwege deze ene verschuiving in overtuiging.

De apostel Paulus, soms Sint Paulus of Saulus van Tarsus genoemd, leefde van ongeveer 5 BCE / 5 CE tot ongeveer 67 CE. Saul is de alternatieve naam, vooral in het Boek Handelingen (Acts of the Apostles). In die tekst wordt zijn Semitische naam “Saul” vervangen door “Paulus” (waarschijnlijk zijn Latijnse naam die ook in het Griekse Nieuwe Testament is aangepast). De eerste keer dat deze naam nuance voorkomt is in Handelingen 13.9.

We hebben twee bronnen van informatie met betrekking tot Paulus’ biografie. De Handelingen der Apostelen is een vertelling (meer gestileerd dan “ruwe” geschiedenis, maar niettemin historisch) waarin hij als hoofdpersoon voorkomt. Maar als hoofdpersoon in een vertelling, vereist goed historisch werk dat we altijd beginnen met primaire bronnen: Paulus’ woorden in Paulus’ eigen brieven.

Deze tweede bron geeft ons de duidelijkste toegang tot zijn leven en denken. Hoewel ze gekleurd zijn door zijn eigen vooringenomenheid (zoals alles wat door een mens in de geschiedenis is geschreven, dus dit is niet pejoratief bedoeld), geven ze de duidelijkste getuigenis van en toegang tot de historische Paulus.

De Handelingen zijn dus een “bevestigende bron” voordat ze een primaire bron zijn, maar de twee hoeven niet als elkaars concurrenten te worden gezien. Ze hebben verschillende retorische en historische functies, wat belangrijk is om te benoemen wanneer men meer over deze historische figuur te weten wil komen.

Omschrijving van Paulus’ leven

Gebaseerd op het Boek Handelingen, was Paulus een Romeins burger (Handelingen 16.37, 22.25-29). Hij stamde uit een Joodse familie uit de stad Tarsus, een handelsstad aan de Middellandse Zee. Gelegen in Klein-Azië, was het invloedrijk in de handel sinds tenminste de tijd van Alexander de Grote.

Paul Opgeleid als Farizeeër

Acts 23.6 beschrijft Paulus als een Farizeeër (en de zoon van een Farizeeër), wat bevestigt met zijn eigen woorden in Filippenzen 3.5-6. In Handelingen wordt Paulus beschreven als een Farizeeër (en de zoon van een Farizeeër), wat bevestigt met zijn eigen woorden in Filippenzen 3.5-6.5-6. In Handelingen wordt deze identiteit expliciet genoemd als een familieband, aangezien zijn vader ook zo’n identiteit had.

Op een vroeg moment in Paulus’ leven wordt in Handelingen 22.3 dat Paulus studeerde onder de grote Farizeese leraar Gamaliël, die mogelijk de kleinzoon was van Hillel de Oudere (die soms wordt gezien als een van de grote proto-rabbijnen van de eerste eeuw v.Chr.).

Als dit verband waar is, wat op basis van Paulus’ interpretatierooster in zijn brieven als een wijze Farizeeër meer dan aannemelijk lijkt, dan studeerde Paulus onder een van de meest gerespecteerde leerlijnen in de late Tweede Tempel periode. Hij lijkt verder te zijn opgeleid dan alleen Torah-expertise, met inbegrip van een diep begrip van de Profeten en klassieke literatuur en filosofie.

Paul’s baan als tentenmaker

Acts beschrijft ook dat Paulus tentenmaker was als zijn primaire roeping (18.1-3). Hij werkte samen met Priscilla en Aquila die ook in Romeinen 16,3-4 worden genoemd als “medewerkers” (waarschijnlijk zowel metaforisch met betrekking tot de boodschap van Jezus als letterlijk met betrekking tot een gedeelde handel).

Paulus de getransformeerde vervolger

Saul wordt in de Handelingen van de Apostelen afgeschilderd als een vervolger van de vroege Jezus-beweging die in Jeruzalem begon. In Handelingen 7.58-8.1 wordt hij genoemd als een van degenen die de steniging van Stefanus goedkeurden. Dan is er in Handelingen 9 het verhaal van Paulus die de verrezen Jezus ontmoet op de weg naar Damascus, waar Jezus zegt: “Saul, Saul, waarom vervolg je Mij?” (9.4).

Natuurlijk leidt dit voorval ertoe dat Paulus erop vertrouwt dat Jezus werkelijk de Messias is, en hij wijdt vanaf dat moment al zijn energie aan het verkondigen van de boodschap van Jezus aan mede-Joden en vooral de volken (vaak “heidenen” genoemd). Het idee van vervolging wordt bevestigd in Paulus’ brieven in Galaten 1,13-14 en Filippenzen 3,6.

Paul’s Autobiografie van Transformatie

Galaten 1 vertelt ook Paulus’ autobiografische verslag van zijn transformatie tot een Jood die Jezus volgt als Heer. Waarschijnlijk is Handelingen een gestileerde versie van wat Paulus zelf beweerde over die ervaring (gestileerd betekent hier simpelweg dat het verhaal is geconstrueerd op een manier die als waar bedoeld was, maar ook uit de tweede hand kwam).

De geschatte datum van deze transformerende gebeurtenis (soms ten onrechte aangeduid als Paulus’ “bekering” tot het Christendom, in plaats van zijn aanneming van Jezus als Israëls Messias en Heer) ligt meestal ergens tussen 31-36 n.Chr. Paulus vermeldt deze dramatische ervaring ook kort in 1 Korintiërs 15:8, wanneer hij de opstanding van de doden verdedigt door op te merken dat Jezus “als laatste van allen” aan hem was verschenen.

Na Paulus’ transformatie

Na zijn mystieke ontmoeting met de opgestane Jezus werd Paulus volgens het verslag van Handelingen 9 verblind door de ervaring. Terugkomend op Paulus’ eigen verslag uit de eerste hand in Galaten 1-2, na deze ervaring ging hij naar: Arabië, dan Damascus, dan Jeruzalem voor 15 dagen (3 jaar later om Cephas / Petrus en Jacobus te ontmoeten), dan naar Syrië en Cilicië.

En dan, 14 jaar later, ging Paulus terug naar Jeruzalem met Barnabas en Titus om de “pilaren” van de Jeruzalemse kerk te ontmoeten: Jacobus, Cephas en Johannes. Tijdens deze ontmoeting bevestigden deze belangrijke leiders dat Paulus inderdaad de opdracht had gekregen om een apostel voor de heidenen (wat “volkeren” betekent) te zijn. Het enige waarop de apostelen van Jeruzalem aandrongen was dat Paulus en zijn metgezellen “aan de armen denken” (Gal. 2.10).

Overspraak in Antiochië

Er zou uiteindelijk een controverse ontstaan in Antiochië, toen de realiteit ter plaatse aan het licht kwam die het samenbrengen van Joodse en heidense volgelingen van Jezus bemoeilijkte. Bepaalde mannen van Jakobus (Galaten 2.12 e.v.) kwamen op bezoek en veroorzaakten verwarring over de aard van de evangelieboodschap aan de heidenen.

Deze controverse veroorzaakte blijkbaar zelfs dat Petrus ineenkromp en ervoor koos zich af te zonderen van de gezamenlijke maaltijden die zij als Joden met heidense bekeerlingen gebruikten. Deze situatie wordt het anekdotische verhaal dat Paulus in zijn brief aan de Galaten gebruikt om de reden te illustreren waarom heidenen niet besneden moeten worden.

Ongetwijfeld zijn er verschillende theorieën over wat Paulus’ werkelijke beweegredenen waren om dit verhaal te delen en de besnijdenis aan de kaak te stellen. Een snelle vraag die we zouden kunnen stellen:

Was Paulus tegen besnijdenis en het volgen van de Wet van Torah in universele zin (voor zowel Joden als heidenen) of alleen voor heidenen? Heeft hij een uitsluitend heidense lezerspubliek in gedachten wanneer hij negatieve taal gebruikt over ceremoniële Torah praktijken?

De zendingsreizen van Paulus

Paulus, als we terugspringen in Handelingen, begon in Antiochië als zijn startpunt (de plaats van de controverse) en maakte uiteindelijk verschillende reizen naar verschillende gebieden van de Middellandse Zee. Door deze reizen was Paulus in staat zoveel gemeenten te stichten, waarvan we vele brieven in het Nieuwe Testament hebben.

Volgens het verhaal van Handelingen omvatten Paulus’ “zendingsreizen”:

• Acts 13.4-15.35 (begint en eindigt in Syrisch Antiochië)
• Acten 15.36-18.22 (begint en eindigt ook in Syrisch Antiochië)
• Acten 18.23-21.17 (begint in Syrisch Antiochië en eindigt in Jeruzalem)
• Acten 27.1-28.16 (reis naar Rome)

Paulus’ Brieven aan de Kerken (Onze Beste Biografische Bronnen)

Afhankelijk van hoe men de datering en het auteurschap van de Paulinische brieven opvat, wordt van de geschriften die wij hebben en die aan Paulus worden toegeschreven vaak gezegd dat zij tijdens of in antwoord op deze verschillende reizen zijn geschreven. De brieven van Paulus kunnen worden onderverdeeld in twee basiscategorieën: authentieke brieven (wat betekent dat ze universeel worden aanvaard als afkomstig van de apostel), en betwiste brieven (wat betekent dat geleerden het oneens zijn over het auteurschap). Ze zijn als volgt:

De vaste 7 brieven van Paulus

• 1 Thessalonicenzen
• Galaten
• 1 Korinthiërs
• Philippensen
• Philemon
• 2 Korinthiërs
• Romeinen

De omstreden brieven van Paulus

• 2 Thessalonicenzen
• Colossenzen
• Efeziërs
• 1 Timotheüs
• 2 Timotheüs
• Titus

Het moet worden opgemerkt dat zelfs christenen van verschillende pluimage betwisten dat bepaalde brieven van Paulus niet direct van zijn hand afkomstig zijn. In de antieke wereld was het echter de gewoonte om soms ter ere van iemand te schrijven door de pen in zijn naam ter hand te nemen.

Het is zeer waarschijnlijk dat als een van deze brieven (met name de pastorale brieven van 1/2 Timoteüs en Titus zijn omstreden) niet rechtstreeks van Paulus afkomstig was, dat zij afkomstig waren uit Paulinische scholen. Zijn discipelen namen waarschijnlijk zijn ideeën over en droegen die over na zijn dood, in zo’n scenario. In de eerste eeuw zouden deze niet als vervalsingen worden beschouwd, omdat zij in continuïteit waren met zijn boodschap en zending.

Ze moeten worden gezien als bevattende in grote lijnen het gedachtegoed van Paulus, hoewel het in de kleine nuances is dat geleerden het auteurschap in twijfel trekken. De geleerden die christen zijn, bevestigen nog steeds de “inspiratie” en het “gezag” van deze geschriften.

Maar nogmaals, het punt moet worden gemaakt dat veel geleerden bevestigen dat alle brieven echt Pauliniaans zijn (met de belangrijke uitzondering van de soms ten onrechte toegeschreven brief aan de Hebreeën).

Paulus’ uiteindelijke arrestatie in Jeruzalem

Paulus zou gearresteerd worden (volgens Handelingen 21) omdat hij een anti-Wet agenda had, waarvan we uit zijn brieven weten dat het niet waar was. Hij bevestigde de goedheid van de Torah voor de Joden, maar was eenvoudig niet van mening dat de hele Torah door de heidenen moest worden gehoorzaamd. Maar als Handelingen juist is, zou hij worden gearresteerd toen hij door een menigte werd beschuldigd van het onteren van de Tempel (Handelingen 21,27 e.v.). Zijn arrestatie redde zijn leven toen Romeinse bewakers hem in de boeien sloegen.

Nadat een groep Joden van plan was Paulus te vermoorden, werd hij overgebracht naar Caearea Maritima. Hij zou daar 2 jaar als gevangene blijven. Toen zijn zaak twee jaar later eindelijk opnieuw werd behandeld (mogelijk in 59 CE), maakte Paulus van de gelegenheid gebruik om “een beroep te doen op Caesar” als Romeins staatsburger (een feit dat uniek is voor Handelingen). Dit leidde ertoe dat Paulus’ hele groep naar Rome werd verscheept voor zijn aanstaande proces. Na schipbreuk te hebben geleden (zie Handelingen 27-28), bereikte hij uiteindelijk Rome (mogelijk in 60 n.Chr.).

Paulus’ dood

Onder huisarrest heeft Paulus (tenminste) twee jaar in Rome gewoond in afwachting van zijn proces. Handelingen eindigt met deze verklaring met open einde:

Paulus woonde twee volle jaren in zijn eigen gehuurde woning en verwelkomde iedereen die hem kwam opzoeken. Ongehinderd en vol vertrouwen ging hij door met het prediken van Gods koninkrijk en het onderwijzen over de Heer Jezus Christus. (Handelingen 28,30-31)

We leren dat Paulus uiteindelijk werd terechtgesteld, niet uit het Nieuwe Testament, maar uit het geschrift dat wordt toegeschreven aan Ignatius in de vroege tweede eeuw na Christus. Hieruit leren we dat Paulus in Rome werd gemarteld vanwege zijn verkondiging van Jezus. Dionysius van Korinthe voegt Petrus toe aan de lijst van terechtgestelden in de hoofdstad van het Rijk.

Conclusie

Het lijdt geen twijfel dat de apostel Paulus een blijvende invloed heeft gehad op de westerse (en sommige delen van de oosterse) traditie. Zijn geschriften zijn gebruikt om agenda’s te rechtvaardigen waar de apostel zelf tegen zou zijn geweest.

Deze beknopte biografie geeft een kader om ons te verdiepen in de Paulus van de geschiedenis, zodat we kunnen ontdekken wat hij werkelijk heeft geleerd en ervaren. Mijn oprechte overtuiging is dat Paulus, die een alternatieve Koning met de naam Jezus verkondigde, waarschijnlijk radicaler was dan we ons gewoonlijk realiseren.

Aanbevolen inleidingen op Paulus

Hier zijn een paar geweldige inleidingen op Paulus die je verder zullen brengen dan deze beknopte biografie kan.

• The New Perspective on Paul: An Introduction By Kent Yinger
• Introducing Paul: The Man, His Mission and His Message By Michael Bird
• Four Views on the Apostle Paul (het hoofdstuk van Mark Nanos is een aanrader!)
• Paul Was Not a Christian: The Original Message of a Misunderstood Apostle Door Pamela Eisenbaum
• Door de ogen van N.T. Wright: A Reader’s Guide to Paul and the Faithfulness of God Door Derek Vreeland
• Paul: A Very Short Introduction By EP Sanders

Auteur: Kurt Willems

Kurt Willems is predikant, auteur en geestelijk verzorger. Zijn eerste boek, Echoing Hope: How the Humanity of Jesus Redeems our Pain, verschijnt in maart 2021. Kurt is ook de gastheer van de Theology Curator podcast. Hij heeft een master of divinity-graad van het Fresno Pacific Biblical Seminary en een master of arts in vergelijkende godsdienst van de Universiteit van Washington.

Vond je het leuk? Neem dan even de tijd om Kurt Willems te steunen op Patreon!