złowieszczy, adj.: sprawiający wrażenie, że dzieje się lub wydarzy coś szkodliwego lub złego. Z łaciny sinister, co oznacza „po lewej stronie”.
Od wieków leworęczność była kojarzona z dewiacją: rzeczywiście, hiszpański i francuski używają tego samego słowa dla „prawy” i „prosty”, podczas gdy „złowrogi” i „niezręczny” są synonimami dla „lewy”. Podobnie, biblijna prawica Boga jest dla wybranych, podczas gdy ci odtrąceni na bok są po jego lewej stronie.
Wspólny mit o lewakach (propagowany częściowo przez praworęczne rodzeństwo) jest taki, że umierają oni około dziesięciu lat wcześniej. Wywodzi się on z badania z 1991 roku, w którym zapytano członków rodziny czy zmarli krewni w Kalifornii byli lewo czy praworęczni, i stwierdzono, że ludzie, którzy zmarli młodo byli bardziej prawdopodobni jako leworęczni. Ale badanie było błędne, ponieważ było po prostu mniej bardzo starych ludzi, którzy byli leworęczni.
Starsi ludzie byli bardziej skłonni do bycia praworęcznymi, ponieważ w Europie i Stanach Zjednoczonych, leworęczność została stłumiona w XIX i na początku XX wieku, i zmniejszyła się z naturalnego występowania w ~10% populacji do około 3%. W tym czasie ludzie byli przymusowo praworęczni w szkołach, gdzie wszyscy uczyli się pisać prawą ręką, a także w celu dostosowania się do pracy w fabrykach, gdzie maszyny były ustawione tylko dla praworęcznych. Tak więc badania sugerujące, że leworęczni umierają wcześnie po prostu odzwierciedlały fakt, że ludzie, którzy umarli młodo byli o wiele bardziej prawdopodobne, że byli leworęczni.
Podczas gdy ta szczególna teoria została obalona, powód dla którego leworęczność istnieje na pierwszym miejscu nie jest w pełni zrozumiały, a powód dla którego około 10% ludzi woli „złą” rękę jest jeszcze mniej jasny.
Ręczność jest przejawem lateralizacji mózgu-jedna strona mózgu lub druga odpowiedzialna za pewne funkcje poznawcze. Lateralizacja została odkryta w 1865 roku, kiedy francuski lekarz Pierre Paul Broca zauważył, że pacjenci z uszkodzeniami po lewej stronie mózgu mieli deficyty językowe. Przez sto lat sądzono, że ludzie są jedynymi istotami z lateralizacją mózgu, co tłumaczy ich przewagę poznawczą nad innymi zwierzętami. Jednak od lat siedemdziesiątych badania wykazały, że prawie wszystkie zwierzęta mają pewien stopień lateralizacji, a niektóre z nich wykazują również dłoń.
Neurobiolog Onur Güntürkün uważa, że lateralizacja mózgu zachowuje energię mózgu, która jest znacząca – mózg stanowi około 2% masy ciała, ale zużywa 20% naszych kalorii. Podobnie, neurobiolog Giorgio Vallortigara mówi, że „specjalizacja jednej półkuli do funkcji poznawczej pozwala uniknąć bezużytecznego dublowania funkcji poznawczych między dwiema półkulami.”
Choć powszechnie uważa się, że ludzie dziedziczą rękę, geny nie odpowiadają całkowicie za ten szczególny rodzaj lateralizacji mózgu. Rzeczywiście, ostatnie badania bliźniąt wykazały, że dłoń jest dziedziczna tylko w około 25%, a pozostałe czynniki są środowiskowe lub niewyjaśnione. Kilka badań wspiera hipotezę wpływu środowiska: jedno z nich stwierdza, że dłoń u ssaków wynika z presji społecznej, ponieważ koordynują one swoje zachowania w celu wspólnego przetrwania. Inne zauważa, że ssaki wykazują asymetryczne tendencje nawet w łonie matki: większość płodów preferencyjnie zwraca się w prawą stronę, co może dostarczać więcej bodźców sensorycznych po tej stronie, wzmacniając preferencje. I jeszcze jeden możliwy czynnik wpływający na leworęczność to płeć biologiczna: istnieje niewielka, ale znacząca różnica w liczbie kobiet i mężczyzn leworęcznych – około 12% mężczyzn, ale tylko 10% kobiet, jest leworęcznych. Więc może być tak, że wysoki poziom testosteronu u płodu jest związany z leworęcznością.
Podczas gdy większość leworęcznych jest zdrowa, oczywiście, leworęczność jest związana z różnymi zaburzeniami. Około 32% ludzi z dysleksją, na przykład, jest leworęcznych, co sugeruje powiązanie między tymi dwoma. Istnieje również korelacja pomiędzy schizofrenią a dominacją lewej ręki. Sugeruje to, że mogą istnieć wspólne czynniki epigenetyczne – lub wpływy środowiskowe, które bezpośrednio wpływają na ekspresję genów – wpływające na lateralizację i takie choroby. Güntürkün zauważa, że „nie ma prawie żadnych zaburzeń w ludzkim mózgu, które nie byłyby związane z asymetrią mózgu”. Tak więc, zrozumienie jak lateralizacja zachodzi w rozwijającym się mózgu może pomóc nam zrozumieć choroby neurologiczne.
Pomimo pewnych implikacji zdrowotnych, skojarzenia między „lewym” i „złym” są w przeważającej części passé. Rzeczywiście, istnieje pewna wyjątkowość związana z leworęcznością dzisiaj, włączając w to przewagę w sporcie i zwiększoną kreatywność.
Przewaga w sporcie ma jasną logikę: przeciwnicy nie są tak doświadczeni w radzeniu sobie z leworęcznością, więc ich czas reakcji wzrasta, gdy przewidywane praworęczne zagranie jest zamiast tego leworęczne. Według Alana Searlemana, za powiązaniem z kreatywnością przemawiają badania sugerujące, że leworęczni mają większą inteligencję płynną i większy zasób słownictwa. Następnie ponownie, istnieją również dowody na to, że silna ręka zwiększa zdolności przetwarzania języka, ale to nie ma znaczenia, która ręka jest dominująca.
Ja sam jestem leworęczny, jest to dopingujące myśleć, że leworęczność przyznaje jakąś wyższość bez wysiłku, ale pomysł więdnie trochę, gdy wszystkie rzeczy są brane pod uwagę. Mimo to, leworęczni są w dobrym towarzystwie, 5 z ostatnich 8 prezydentów USA było leworęcznych. I Oprah.
By Aimee Fountain
<www.sciencedaily.com/releases/2017/04/170419131801.htm>.
https://www.bbc.com/news/magazine-23988352
https://www.independent.co.uk/life-style/health-and-families/health-news/left-handers-more-creative-but-forgetful-5370239.html
https://onlinelibrary.wiley.com/doi/abs/10.1002/dev.20166
https://www.ncbi.nlm.nih.gov/pmc/articles/PMC2666081/
https://www.sciencedirect.com/science/article/abs/pii/0160289684900138#!
.