Nerw, w anatomii, lśniąca, biała, przypominająca sznur wiązka włókien, otoczona osłonką, która łączy układ nerwowy z innymi częściami ciała. Nerwy przewodzą impulsy w kierunku lub z dala od centralnego mechanizmu nerwowego. U człowieka 12 par, nerwów czaszkowych, jest połączonych z mózgiem, a z reguły 31 par, nerwów rdzeniowych, jest połączonych z rdzeniem kręgowym.
Włókna tworzące poszczególne nerwy są bardzo liczne, a wszystkie, z wyjątkiem tych, które powstają w zwojach współczulnych, rozciągają się od mózgu lub rdzenia kręgowego do struktur obwodowych, które unerwiają. Ze względu na funkcję, włókna nerwowe dzielą się na dwie kategorie, a mianowicie: czuciowe (aferentne) i ruchowe (eferentne). Włókna tych kategorii i ich pododdziały stanowią funkcjonalne komponenty nerwów. Kombinacje tych składników różnią się w poszczególnych nerwach czaszkowych; w nerwach rdzeniowych są one bardziej jednolite.
Włókna dośrodkowe (czuciowe) dzielą się na grupy somatyczne i trzewne. Aferenty somatyczne przewodzą impulsy otrzymywane z zewnątrz ciała lub wytwarzane przez ruchy mięśni i stawów, te z mięśni i stawów są również znane jako włókna proprioceptywne. Trzewne aferenty przewodzą wiadomości z narządów obsługujących wewnętrzną gospodarkę ciała, takie impulsy powodują odruchową kontrolę tych narządów (np. tempo bicia serca i czynności układu pokarmowego).
Włókna ruchowe są podzielone na somatyczne i trzewne grupy motoryczne lub eferentne. Somatyczne włókna eferentne unerwiają dobrowolne mięśnie, które wywodzą się z miotomów zarodka. Trzewne włókna ruchowe dzielą się na specjalne trzewne włókna eferentne, które unerwiają mięśnie prążkowane pochodzenia gałęziowego, oraz ogólne trzewne włókna eferentne, które unerwiają mięśnie mimowolne i gruczoły wydzielnicze. Ogólne trzewne włókna efferentne stanowią układ autonomiczny, z których istnieje podział współczulny i podział przywspółczulny, które różnią się od siebie w układzie anatomicznym i cech fizjologicznych. Termin współczulny jest często używany w celu objęcia obu podziałów, jak również zwojów i włókien dośrodkowych z nimi związanych.
Droga autonomiczna obejmuje łańcuch dwóch włókien, jednego powstającego w mózgu lub rdzeniu kręgowym i kończącego się w zwoju współczulnym (włókno przedzwojowe), drugiego (włókno pozazwojowe) powstającego w zwoju i przechodzącego do unerwianego narządu.
Nerwy czaszkowe są oznaczane nazwami, a także numerami, przy czym z reguły używa się cyfr rzymskich. Wychodzą one przez otwory (foramina) w czaszce. Niektóre z nerwów czaszkowych są czysto czuciowe, niektóre całkowicie ruchowe, a inne mieszane. Włókna aferentne, z wyjątkiem włókien nerwu węchowego i wzrokowego, powstają w zwojach czuciowych czaszki, położonych w przebiegu nerwów czuciowych w pobliżu mózgu. Procesy centralne (w tym kontekście słowo proces oznacza „część wystającą, przedłużenie”) kończą się w jądrach czuciowych mózgu. Włókna ruchowe powstają w mózgu z jąder ruchowych. W niektórych przypadkach jądra centralne, czuciowe lub ruchowe, są odrębne dla każdego nerwu; w innych składniki funkcjonalne tej samej kategorii z kilku nerwów mogą pochodzić ze wspólnego jądra. Oprócz 12 par nerwów czaszkowych powszechnie opisywanych, splot znany jako nerw końcowy (nerw czaszkowy 0) jest czasami również rozpoznawany u ludzi, choć nie jest jasne, czy jest to struktura szczątkowa, czy funkcjonujący nerw.
Nerwy rdzeniowe są nazwane i ponumerowane zgodnie z regionem rdzenia kręgowego, do którego się przyczepiają. Wyróżnia się 8 szyjnych (w skrócie C.), 12 piersiowych (T.), 5 lędźwiowych (L.), 5 krzyżowych (S.) i zwykle 1 ogonowy (Co.). Każdy nerw rdzeniowy ma dwa korzenie, grzbietowy lub tylny (co oznacza „do tyłu”) i brzuszny lub przedni (co oznacza „do przodu”). Korzeń grzbietowy jest czuciowy, a korzeń brzuszny ruchowy; w pierwszym nerwie szyjnym może brakować korzenia grzbietowego. Korzenie grzbietowe charakteryzują się owalnymi zgrubieniami – zwojami rdzeniowymi. Są one zbudowane z komórek nerwowych, które dają początek włóknom nerwów czuciowych. Włókna korzeni brzusznych wywodzą się z komórek przedniej kolumny szarej (rogu brzusznego) rdzenia.
Wyrostki przyśrodkowe włókien korzeni grzbietowych kończą się w tylnej kolumnie szarej (rogu grzbietowym) rdzenia lub wstępują do jąder w dolnej części mózgu. Bezpośrednio bocznie od zwojów rdzeniowych oba korzenie łączą się we wspólny pień nerwowy, który zawiera zarówno włókna czuciowe, jak i ruchowe; gałęzie tego pnia rozprowadzają oba rodzaje włókien.
.