reumatoidalne zapalenie stawów
ABBR: RZS Przewlekła choroba układowa charakteryzująca się zapaleniem i zniszczeniem wielu stawów maziówkowych, a także negatywnym wpływem na zdrowie wielu innych układów narządów.
RHEUMATOID ARTHRITIS
Wideo dla osób cierpiących na reumatoidalne zapalenie stawów
Występowanie
Około 1,3 miliona Amerykanów ma RZS, według National Arthritis Data Workgroup. Choroba występuje rzadko przed 35. rokiem życia, a najbardziej rozpowszechniona jest u osób powyżej 50. roku życia. Kobiety chorują na nią trzy razy częściej niż mężczyźni. Członkowie niektórych grup etnicznych, takich jak niektórzy rdzenni Amerykanie, mają wyższe wskaźniki zachorowalności na tę chorobę niż ogół populacji. Choroba rozpoczyna się zwykle w połowie życia, ale może dotknąć każdą grupę wiekową.
POWODY
Przyczyna RZS jest nieznana; jednakże czynniki mające wpływ na rozwój i nasilenie tej choroby obejmują genetykę, zjawiska autoimmunologiczne oraz wpływy środowiskowe.
SYMPTOMY I OBJAWY
Choroba zwykle dotyka podobnych grup stawów po obu stronach ciała i może powodować powstawanie nadżerek kostnych, które są widoczne radiologicznie. Powszechne jest tworzenie guzków podskórnych i podwyższony poziom czynnika reumatoidalnego w surowicy. Pacjenci skarżą się zazwyczaj na sztywność stawów raczej w godzinach porannych niż po wysiłku fizycznym. Często występują bóle stawów, sztywność poranna, żelowanie, złe samopoczucie i zmęczenie. Może wystąpić choroba układowa z wysiękiem opłucnowym, zapalenie osierdzia, zwłóknienie płuc, neuropatia i zaburzenia oczne. Objawy zwykle rozwijają się stopniowo w ciągu kilku miesięcy, ale u niektórych pacjentów mogą rozpocząć się nagle.
DIAGNOZA
Ze względu na swój wielosystemowy charakter, stopniowy początek, zmienną prezentację i wiele cech naśladujących chorobę, RZS może być trudne do zidentyfikowania i zdiagnozowania. Do rozpoznania choroby wykorzystuje się połączenie objawów (sztywność poranna, symetryczne bóle stawów rąk lub stóp), oznak (zaczerwienienie, ocieplenie i obrzęk stawów; wyczuwalne palpacyjnie zgrubienie błony maziowej w stawach), wyników badań laboratoryjnych (czynnik reumatoidalny, testy na obecność przeciwciał antycytrulinowych, wskaźnik sedymentacji, poziom białka C-reaktywnego) oraz wyników badań rentgenowskich.
LECZENIE
Leki na RZS zmniejszają stan zapalny i ból stawów oraz zapobiegają niszczeniu stawów, ale żaden z obecnie przepisywanych leków ani metod leczenia nie leczy choroby. Większość reumatologów zaleca agresywną terapię lekami przeciwreumatycznymi modyfikującymi przebieg choroby (disease-modifying antirheumatic drugs, DMARDs) we wczesnym okresie choroby, aby zapobiec nadżerkom kostnym i utracie funkcji stawów. Do leków tej klasy należą takie środki jak metotreksat. Niesteroidowe leki przeciwzapalne (takie jak ibuprofen) lub kortykosteroidy są często przepisywane w celach paliatywnych. Wielu pacjentów może kontynuować przyjmowanie małych dawek kortykosteroidów przez lata, ale korzyści z długotrwałego stosowania sterydów muszą być porównywane z ryzykiem (takim jak cukrzyca, osteoporoza i supresja nadnerczy). Można stosować związki złota, ale są one słabsze niż DMARDs i inne, nowsze środki. Można również stosować silne leki immunosupresyjne, takie jak cyklosporyna, azatiopryna i mykofenolan. Można stosować terapie skojarzone obejmujące kilka leków z różnych klas. Środki biologiczne obejmują przeciwciała przeciwko czynnikowi martwicy nowotworów i inne leki immunomodulujące, które wpływają na funkcję limfocytów B i T. Działania niepożądane i przeciwwskazania do stosowania każdej z obecnych klas terapii medycznych są znaczące, wymagają ścisłego monitorowania i mogą sporadycznie obejmować zagrażające życiu infekcje, zaostrzenia chorób (takich jak zapalenie wątroby typu B lub stwardnienie rozsiane) lub chłoniaki. U niektórych pacjentów pomocna może być operacja wymiany stawów. Substancje homeopatyczne, takie jak czarna porzeczka (kwas gamma-linolenowy) i olej rybi, są również zalecane w przypadku reumatoidalnego zapalenia stawów.
WPŁYW NA ZDROWIE
Zapalne choroby stawów, takie jak RZS, są główną przyczyną funkcjonalnej niepełnosprawności, wcześniejszego przechodzenia na emeryturę i utraty niezależności.
OPIEKA PACJENTA
Wszystkie stawy są oceniane pod kątem stanu zapalnego, deformacji i przykurczów. Oceniana jest zdolność pacjenta do wykonywania czynności życia codziennego (ADLs). Pacjent jest oceniany pod kątem zmęczenia. Monitoruje się parametry życiowe i dokumentuje zmiany masy ciała, ból (lokalizacja, jakość, nasilenie, czynniki wywołujące i łagodzące) oraz sztywność poranną (zwłaszcza czas jej trwania). Zachęca się do stosowania wilgotnego ciepła w celu złagodzenia sztywności i bólu. Przepisane leki przeciwzapalne i przeciwbólowe są podawane i oceniane; pacjent jest uczony, jak stosować te leki. Reakcja pacjenta na wszystkie leki jest oceniana, zwłaszcza po zmianie schematu leczenia, a pacjent i jego rodzina są uczeni rozpoznawania celu, schematu i skutków ubocznych każdego z nich. Leki dostępne bez recepty i leki ziołowe mogą wchodzić w interakcje z lekami przepisanymi przez lekarza i nie powinny być przyjmowane bez zgody lekarza lub farmaceuty. Zapalone stawy są czasami szynowane w przedłużeniu, aby zapobiec przykurczom. Zwraca się uwagę na miejsca ucisku, a zakres ruchu jest utrzymywany za pomocą delikatnych, biernych ćwiczeń, jeśli pacjent nie może wygodnie wykonywać ruchów czynnych. Po ustąpieniu stanu zapalnego, pacjent jest instruowany w zakresie aktywnych ćwiczeń ruchowych dla poszczególnych stawów. Przed lub w trakcie ćwiczeń zaleca się ciepłe kąpiele lub moczenie. W przypadku suchej skóry należy stosować płyny lub olejki oczyszczające. Pacjenta zachęca się do wykonywania czynności ADL, jeśli to możliwe, zapewniając mu dodatkowy czas w razie potrzeby. U niektórych pacjentów mogą być zalecane urządzenia wspomagające i zabezpieczające. Pacjent powinien nadawać tempo wykonywanym czynnościom, na przemian siedzieć i stać oraz robić krótkie przerwy w pracy. Skierowanie do terapeuty zajęciowego lub fizykoterapeuty pomaga utrzymać stawy w optymalnym stanie; skierowania uczą także pacjenta, jak uprościć czynności i chronić stawy. Zarówno pacjent, jak i jego rodzina powinni zwracać uwagę na to, jak ważne jest przestrzeganie terminów wizyt na terapii fizycznej i zajęciowej oraz stosowanie się do zaleceń dotyczących opieki domowej. Zalecana jest dobrze zbilansowana dieta, która pozwala kontrolować wagę (otyłość dodatkowo obciąża stawy). Zarówno pacjent, jak i jego rodzina powinni zostać skierowani do lokalnych i krajowych grup wsparcia i informacji. Pożądane wyniki to współpraca z pacjentem w zakresie przyjmowania leków i wykonywania ćwiczeń, zdolność do wykonywania czynności ADL, powolne postępy osłabienia, kontrola bólu i prawidłowe korzystanie z urządzeń pomocniczych. Aby uzyskać więcej informacji i wsparcia, pacjent i jego rodzina powinni skontaktować się z Arthritis Foundation (404-872-7100) (www.arthritis.org).
Klasyczne wyniki badań stawów palców w reumatoidalnym zapaleniu stawów.
RHEUMATOID ARTHRITIS Deformacje stawów widoczne na dłoni pacjenta z reumatoidalnym zapaleniem stawów. Zwrócić uwagę na przerost stawów IP, guzki reumatoidalne i wolicjonalne podwichnięcie triquetrum. U tego pacjenta wykonano fuzję stawów nadgarstka.
RHEUMATOID ARTHRITIS Reumatoidalne zapalenie stawów stopy. Pierwszy staw śródstopno-paliczkowy wykazuje znaczną erozję powierzchni stawowej z podwichnięciem kości śródstopia (strzałka).