Een pas ontdekte foto doet vermoeden dat de legendarische Amerikaanse pilote Amelia Earhart in Japanse gevangenschap zou kunnen zijn omgekomen – en niet bij een vliegtuigongeluk in de Stille Oceaan.
Als dat waar is, zou dat een van de grootste mysteries uit de luchtvaartgeschiedenis oplossen.
Earhart verdween tijdens een vlucht over de Stille Oceaan in 1937 – en haar verdwijning is sindsdien een broedplaats voor speculaties geweest.
Een foto uit de jaren 1930 toont een figuur die haar zou kunnen zijn, genomen op de toenmalige Japanse Marshalleilanden.
Maar ten minste één prominente deskundige heeft koud water gegoten op de bewering, zeggende dat hij “verbijsterd” was dat het was opgestegen.
Het nieuwe materiaal – gepresenteerd als bewijs voor een oude theorie – is een zwart-wit foto gevonden in de kluizen van het Amerikaanse Nationaal Archief.
Het toont een groep mensen die op een kade staan. Op het etiket van de foto staat dat hij is genomen op Jaluit Atoll op de Marshalleilanden, vermoedelijk door een Amerikaanse spion.
De link met de legendarische piloot die vijf jaar voor haar verdwijning bekendheid had verworven als de eerste vrouw die solo over de Atlantische Oceaan vloog, lijkt echter mager.
Er wordt beweerd dat een zittende persoon met haar rug naar de camera Earhart zou kunnen zijn, terwijl een andere figuur helemaal links op de foto Fred Noonan zou zijn, haar navigator op die laatste vlucht.
Helemaal rechts op de foto is een wazig gedeelte dat, zo wordt beweerd, Earhart’s vliegtuig laat zien.
Ric Gillespie, auteur van Finding Amelia en uitvoerend directeur van The International Group for Historic Aircraft Recovery (TIGHAR), is zeker niet overtuigd.
Hij vertelde de BBC: “Deze foto heeft mensen overtuigd. Ik ben verbijsterd door dit. Ik bedoel, mijn God! Kijk naar deze foto… Laten we even ons hoofd gebruiken. Hij is niet gedateerd. Ze denken dat het van 1937 is. Oké. Als hij van 1 juli 1937 is, kan het Amelia niet zijn, want toen was ze nog niet opgestegen.
“Als het van 1935 of 1938 is kan het haar niet zijn…. Deze foto moet zijn genomen binnen een zeer smal tijdsbestek – binnen een paar dagen na haar verdwijning.”
Hij merkt op dat de foto afkomstig is uit een Office of Naval Intelligence dossier, en zegt dat het “heel natuurlijk” was dat de VS een foto wilde van deze Japanse marine troef.
“En wat staat er op de foto dat er op te zien is? … Jaluit Atoll – Jaluit Island. Er staat niet ‘Amelia Earhart in Japanse hechtenis’ op! Als dit een foto is van Amelia Earhart in Japanse hechtenis, waar zijn de Japanners dan? Er staan geen soldaten op deze foto. Niemand in uniform,” merkt hij op.
De foto werd vrijgegeven door de Amerikaanse zender History in de aanloop naar een documentaire die dit weekend wordt uitgezonden. Als het de bedoeling was de aandacht – en daarmee de kijkcijfers – op te wekken, lijkt dat te hebben gewerkt.
In een voorbeschouwing van het programma wordt de bewering gestaafd door twee deskundigen die kijken naar de afmetingen van de torso van de vrouw die op de foto Amelia Earhart zou zijn, en de tanden en haarlijn van de figuur die Fred Noonan zou zijn.
Mysteriejagers en verhalen
Verre gezocht? De heldin staat immers met haar rug naar de camera en het is maar de vraag in hoeverre een haargrens, laat staan tanden, echt betrouwbaar te zien zijn op een verbleekte foto uit de jaren dertig.
Mr Gillespie zegt dat het niet overeenkomt met andere bekende foto’s van de beroemde vliegenier.
“De persoon van wie ze zeggen dat het Amelia Earhart is, kan een blanke vrouw zijn. Maar haar haar is veel te lang om van Amelia te zijn. We hebben veel foto’s van Earhart van de dag voordat ze opsteeg, en haar haar is veel korter dan dat.”
Hij voegt eraan toe dat de man die als Fred Noonan is geïdentificeerd, volgens hem niet op de navigator lijkt. Verder heeft zijn overhemd de verkeerde kleur.
“De man is in het wit gekleed. Noonan droeg altijd donkere hemden en een donkere broek. Amelia had zo’n hemd ook niet bij zich op de reis. Dus de Japanners hebben hen blijkbaar nieuwe kleren gegeven.
“Alles hieraan is verkeerd,” concludeert hij. “Ik ben verbijsterd.”
Is ze op land neergestort?
Scepsis daargelaten, voedt de vermeende primeur zich met een van de bestaande theorieën over wat er met Earhart en haar navigator is gebeurd.
Ze verdween tijdens haar poging om rond de wereld te vliegen, terwijl ze Howland Island in de Stille Oceaan probeerde te bereiken om bij te tanken.
De officiële verklaring is dat ze het eiland niet heeft gevonden, de communicatie verloor en zonder brandstof kwam te zitten, om vervolgens in de oceaan neer te storten.
Hoewel dit een algemeen aanvaarde versie van de gebeurtenissen is, is er geen bewijs – in de vorm van brokstukken – om dit te staven.
De twee andere prominente theorieën zijn dat Earhart is neergestort op of nabij de toenmalige Japanse Marshall-eilanden, of dat ze het eiland Nikumaroro bij Kiribati heeft bereikt en daar als schipbreukeling is gestorven.
Er is geen sluitend bewijs voor een van deze theorieën – maar dat heeft amateur- en beroepshistorici er niet van weerhouden zich erin te verdiepen.
Delen van een skelet dat in 1940 op Nikumaroro werd gevonden, werden aanvankelijk verondersteld van haar te zijn, maar artsen besloten destijds dat ze van een mannelijk lichaam waren.
De heer Gillespie, die achter de Nikumaroro-theorie staat, heeft 11 expedities in de Stille Zuidzee geleid om het lot van Earhart te onderzoeken. Hij wijst erop dat het eiland onbewoond was op het moment dat Earhart er geland zou zijn.
Hij en zijn team hebben artefacten teruggevonden die volgens hen sterk wijzen op de aanwezigheid van een Amerikaanse vrouw uit de juiste tijd – waaronder een make-updoos uit de jaren dertig, een populaire vochtinbrengende crème voor Amerikaanse vrouwen, en een rits van een jas.
De heer Gillespie wijst ook op de timing en locatie van de radionoodoproepen die Earhart verstuurde nadat haar vliegtuig was neergestort. Hij zegt dat de oproepen “nacht na nacht” werden verzonden – wat zou suggereren dat het vliegtuig aan land was, niet in het water – omdat als de radio’s nat werden, ze niet zouden werken.
“Na zes nachten stopten de radiosignalen,” vertelde hij de BBC. “We denken nu dat dat komt omdat het vliegtuig op het rif rond het eiland is geland, dat vlak is, glad – droogt bij eb… Maar het getij komt en gaat, en … tegen de zesde nacht was het vliegtuig in de oceaan gespoeld door de getijden.
“Dus toen de vliegtuigen van het slagschip een week later over het eiland vlogen, was er geen vliegtuig te zien.”
De rest van de zoektocht vond plaats in open oceaan, en vond niets. De would-be redders concludeerden dat Earhart en Noonan spoorloos waren gezonken.
Een nog steeds onopgelost mysterie
De conclusie die de History-documentaire trekt op basis van de nieuwe foto van de Marshall-eilanden, is dat Earhart door de Japanners is meegenomen, later geïnterneerd en uiteindelijk als krijgsgevangene is gestorven.
De Marshalleilanden gingen tijdens de Eerste Wereldoorlog over van Duitse naar Japanse handen, en werden in de aanloop naar de aanval op Pearl Harbor in 1941 een belangrijke militaire post voor Tokio.
De Japanse archieven hebben geen gegevens over Earhart als gevangene – maar omdat veel documenten uit deze archieven verloren zijn gegaan, hoeft dit niet te betekenen dat het verhaal onjuist is.
Zelfs zal de ontdekking van een enkele foto waarop de twee vermiste piloten al dan niet staan afgebeeld, het mysterie eerder vergroten dan oplossen.