Ik moet iets bekennen. Mijn eerste inspiratie om medicijnen te gaan studeren was om op een dag de pols van een patiënt te voelen en te zeggen: “Of deze patiënt is dood, of mijn horloge is gestopt!” – net zoals de grote Groucho Marx deed toen hij Dr. Hugo Z. Hackenbush speelde in de 1937 MGM film “A Day at the Races.”
Ik heb nog steeds niet het lef gehad om zoiets ooit in mijn kliniek te zeggen, maar er gaat geen dag voorbij dat ik niet denk aan iets grappigs van Julius Henry Marx, beter bekend als Groucho. Samen met zijn gekke broers Harpo, Chico, en soms Zeppo, veroverde hij de Amerikaanse vaudeville, het Broadway toneel, films, radio en televisie. (Er was een vijfde broer, Gummo, die niet optrad en liever zijn dagelijks brood verdiende in de kledinghandel en, nadat Zeppo een lucratief talentenbureau opende in Hollywood, filmsterren vertegenwoordigde voor 10 procent van hun verdiensten).
Tegen de tijd dat Groucho een oude man was, ondervond hij echter aanzienlijke problemen in zijn dagelijkse activiteiten, medische besluitvorming en het beheer van zijn nalatenschap. Hij leed aan elementen van dementie, een hartaanval en congestief hartfalen, valpartijen die resulteerden in een gebroken heup, en nadat die heup was gerepareerd, nog een val en gebroken heup, urineweginfecties, beroertes en hoge bloeddruk.
Groucho stierf vandaag 42 jaar geleden, op 19 aug. 1977, op 86-jarige leeftijd aan longontsteking, die bekend staat als “de vriend van de oude man.” De onrust van zijn laatste jaren is maar al te bekend bij volwassen kinderen overal die bezorgd zijn over het welzijn van hun bejaarde ouders en andere familieleden.
Groucho’s “vriendin” en gemalin, Erin Fleming, werd beschuldigd van ouderenmishandeling en, tot overmaat van ramp, waren zijn relaties met zijn zoon Arthur en dochter Miriam (kinderen uit zijn eerste huwelijk, met Ruth Johnson, een danseres in de vaudeville act van de Marx Brothers) om verschillende redenen gespannen. Arthur schreef verschillende werken gebaseerd op het leven in de Marx familie; op een gegeven moment dreigde Groucho zijn zoon aan te klagen over zijn afbeelding in een van Arthur’s memoires.
Groucho had ook een gecompliceerde relatie met Melinda, zijn derde dochter uit zijn tweede huwelijk met Kay Mavis Gorcey. Melinda trad vaak op in haar vaders televisieshow, “You Bet Your Life,” en inspireerde een beroemde grap van Groucho toen hij te horen kreeg dat ze niet mocht zwemmen in het zwembad van een country club omdat de familie Joods was. Groucho schreef de president van de country club, tussen het roken van zijn beroemde sigaar door: “Ze is maar half Joods. Wat dacht je ervan als ze er maar tot haar middel in gaat?”
Nadat hij in 1969 scheidde van Eden Hartford – zijn derde vrouw die ongeveer 40 jaar jonger was dan hij – ontmoette Groucho Erin Fleming in 1971. Ze speelde enkele kleine rollen in films, waaronder Woody Allen’s “Everything You Wanted to Know About Sex But Were Afraid to Ask” (1972).
Haar beroemdste rol was echter die van Groucho’s secretaresse-manager en zij was verantwoordelijk voor zijn populaire comeback in het begin van de jaren zeventig. Hij speelde op verschillende hogescholen en uiteindelijk in Carnegie Hall, een optreden dat resulteerde in het hitalbum, “An Evening With Groucho” (1972). Datzelfde jaar waren er revivals van zijn films in filmhuizen en bibliotheken in het hele land.
Het probleem was dat veel van Groucho’s vrienden vonden dat Fleming hem te veel onder druk zette om op te treden, wat bleek uit zijn hoge leeftijd en zijn onvermogen om al zijn regels te onthouden. Aan de andere kant was het Fleming die een succesvolle campagne voerde voor Groucho en zijn broers om een speciale Academy Award te ontvangen in 1974. In zijn dankwoord, na het bedanken van Harpo en Chico, de actrice Margaret Dumont, zijn lang lijdende folie die nooit zijn grappen begreep, en zijn moeder, Minnie, “omdat we zonder haar nooit iets zouden zijn geworden,” bedankte Groucho “Erin Fleming, die mijn leven de moeite waard maakt en die al mijn grappen begrijpt.”
Datzelfde jaar werd Fleming benoemd tot zijn voogd en tijdelijk conservator van een landgoed ter waarde van tussen de $ 2 miljoen en $ 4 miljoen. In 1975 probeerde Groucho haar zelfs te adopteren, totdat een psycholoog verklaarde dat hij niet geestelijk bekwaam was om dat te doen.
Groucho’s zoon, Arthur, daagde Fleming voor de rechter en beschuldigde haar ervan een schadelijke en destructieve invloed op zijn vader te hebben, waaronder het bedreigen van zijn welzijn en zich grof gedragen. Arthur beweerde verder dat Fleming Groucho dwong op te treden, of hij daartoe in staat was of niet, voor haar eigen financieel gewin. Groucho’s verpleegsters beweerden dat Erin de komiek een overdosis kalmerende middelen gaf en hem nare namen noemde als “varken” en “gekke oude man”. Volgens getuigenverklaringen in de rechtbank zou Fleming ook naakt door Groucho’s huis hebben gelopen om hem te beschimpen. Ook Melinda Marx getuigde dat Fleming haar vader terroriseerde, tegen hem schreeuwde, en hem probeerde te vervreemden van zijn familie. Anderen, zoals de komiek George Burns en acteur Carroll O’Connor, waren het daar niet mee eens en vonden dat haar aanwezigheid een oudere en zieke Groucho deed willen leven.
Tijdens Groucho’s laatste dagen benoemde een rechter de 72-jarige Nat Perrin, een goede vriend van Groucho en die meeschreef aan de meest anarchistisch grappige film van de Marx Brothers uit 1933, “Duck Soup”, tot tijdelijk conservator van Groucho’s welzijn en nalatenschap. Later werd zijn 27-jarige kleinzoon, Andrew, benoemd tot permanente bewaker.
De juridische gevechten over Groucho’s geld en bezittingen gingen door tot lang na zijn dood en tot in de vroege jaren tachtig. Hoewel hij het grootste deel van zijn nalatenschap naliet aan zijn drie kinderen, liet Groucho de administratieve controle over zijn naam, imago en filmrechten over aan Fleming. Ook dit was een bron van juridische geschillen. Niet alleen waren dergelijke rechten waardevol, maar zij konden ook een inbreuk vormen op de inkomsten van de erfgenamen van Chico en Harpo’s nalatenschappen. De rechtszaken werden uiteindelijk beslecht in het voordeel van Groucho’s kinderen. Een rechter veroordeelde Fleming tot het betalen van $472,000, die zij van Groucho’s bankrekeningen had verduisterd toen zij voor hem werkte. Fleming bracht een groot deel van de jaren ’90 door in en uit psychiatrische inrichtingen, leed aan een verscheidenheid van psychiatrische ziekten en was vaak dakloos. Ze stierf door zelfmoord in 2003 op 61-jarige leeftijd.
Tegen het einde van de jaren 1970 was de term “ouderenmishandeling” nog niet eens bedacht. Hoewel het duidelijk bestond, werd het zelden herkend totdat het te laat was. Vandaag de dag hebben volksgezondheidsorganisaties, waaronder de Wereldgezondheidsorganisatie, ouderenmishandeling wereldwijd tot een groeiend probleem verklaard en een lange lijst opgesteld van schadelijke activiteiten, waaronder fysieke, seksuele, emotionele en psychologische vormen van mishandeling en verwaarlozing, evenals diefstal of het achterhouden van financiële middelen die nodig zijn om te overleven.
De precieze prevalentie van ouderenmishandeling in verschillende landen is moeilijk te beoordelen, omdat het vaak buiten het zicht van anderen plaatsvindt, meestal in iemands huis. Dit houdt nog niet eens rekening met ouderenmishandeling in institutionele settings, zoals woonzorgcentra.
In een “scoping review” van ouderenmishandeling uit 2016, gepubliceerd in The Gerontologist, het tijdschrift van de Gerontological Society of America, varieerde de geschatte, geaggregeerde prevalentie wereldwijd van 2,2 procent tot 36,2 procent, met een gemiddelde van 14,3 procent. De hoogste incidentie van ouderenmishandeling komt wellicht voor in China (36,2 procent) en Nigeria (30 procent), gevolgd door Israël (18,4 procent), India (14,0 procent), Europa (10,8 procent), Mexico (10,3 procent), de Verenigde Staten (9,5 procent) en Canada (4,0 procent). Deze cijfers zijn waarschijnlijk een onderschatting van het probleem, omdat oudere volwassenen en familieleden de neiging hebben om dergelijke problemen te onderrapporteren wanneer ze zich voordoen.
Risicofactoren zijn onder meer functionele afhankelijkheid of handicap, slechte lichamelijke gezondheid, cognitieve stoornissen en dementie, laag inkomen, financiële afhankelijkheid, ras of etniciteit, geslacht en leeftijd. Risicofactoren voor daders zijn geestesziekte, middelenmisbruik, relatiestatus (echtgenoten/partners zijn vaak de meest voorkomende daders van emotionele en fysieke ouderenmishandeling), en de mogelijke afhankelijkheid van de dader van zijn slachtoffer voor emotionele steun, financiële hulp, huisvesting en andere vormen van hulp. Aan de andere kant verlagen sterke sociale steun en “een grotere inbedding in een sociaal netwerk het risico op ouderenmishandeling.”
Heden ten dage zijn er preventiecampagnes voor de volksgezondheid om volwassen kinderen op het probleem te wijzen en ervoor te zorgen dat er interventieadvies en -programma’s beschikbaar zijn voor verzorgers, dat er programma’s voor geldbeheer bestaan om financiële uitbuiting van ouderen te voorkomen, het opzetten van telefonische en internethulplijnen voor advies en hulp, noodopvangcentra in geval van onveilige woonsituaties voor ouderen, en multidisciplinaire teams van geriatrische artsen, verpleegkundigen, psychologen, maatschappelijk werkers en andere professionals die betrokken zijn bij de geriatrische zorg.
In de Marx Brothers film “Horse Feathers” uit 1932 speelde Groucho professor Quincy Adams Wagstaff, de president van het fictieve Huxley College. In het openingsnummer, zong hij beroemd uit: “Wat het ook is, ik ben er tegen.”
Maar het is zeer de vraag of Groucho Marx tegen de campagne zou zijn om de gezondheid en het welzijn van onze senioren te beschermen. We moeten meer weten en meer doen aan dit groeiende probleem. Een goede plek om te beginnen is deskundig juridisch en medisch advies over estate planning en het opstellen van een levenstestament, zodat uw wensen met betrekking tot niet alleen uw vermogen, maar ook wat u wenst in termen van kwesties aan het einde van het leven kunnen worden gehonoreerd.