Leerproces: Understanding the Meaning of Learning Process

Leerproces:Understanding the Meaning of Learning Process!

Een fundamenteel aspect van de huidige opvatting van leren is de betekenis ervan. De betekenis van het leerproces, uitgelegd vanuit verschillende gezichtspunten, wordt als volgt gegeven:

Image Courtesy : upload.wikimedia.org/wikipedia/commons/0/05/France_in_XXI_Century._School.jpg

Leren vanuit het gezichtspunt van de Mind Theory:

Deze theorie van de Faculteitspsychologie werd in 1734 geformuleerd door Christian Wolff. Deze doctrine stelde dat de geest een eenheid was met verschillende afzonderlijke vermogens of faculteiten. Verder werd gesteld dat de geest het vermogen heeft om te herinneren en het vermogen om relaties waar te nemen.

Volgens de geest-theorie vertegenwoordigt al het leren een of andere activiteit van de kant van de geest. De activiteiten van het verstand uiten zich door het gebruik van de zintuigen en door de uitoefening van het geheugen, de verbeelding, de wil, het oordeel en het redeneren.

Met andere woorden, alle leren is het trainen van het verstand en het ontwikkelen van de vermogens van zijn vermogens, zoals redeneren, waarnemen, geheugen, en dergelijke. De aanhangers van deze theorie gaan ervan uit dat oefening van deze vermogens op een bepaald inhoudelijk gebied iemand bekwamer maakt in het gebruik van deze zelfde vermogens bij andere materie.

Voor vele generaties was de leer van de formele discipline de dominante onderwijsfilosofie van de westerse wereld. De aanhangers van deze theorie lokaliseerden verschillende psychologische functies in verschillende gebieden van de cortex.

Leren, denken, en redeneren werden gewoonlijk toegewezen aan de frontale kwabben. Experimenten hebben de theorie van corticale lokalisatie in verband met het leerproces getest. Met name de experimenten van Lashley hebben geleid tot een opvatting van leren als de functie van de gehele cortex; deze leidden tot een natuurlijk scepticisme van specifieke en gelokaliseerde bindingen, als de neurologische grondslagen van leren.

Dit standpunt werd algemeen aanvaard tot aan het begin van de twintigste eeuw. Thans wordt het verworpen en heeft het plaats gemaakt voor een opvatting van het leren die virieler en krachtiger is. Niettemin zal de evaluatie van leerplanmateriaal aantonen dat talrijke onderwerpen worden onderwezen en talrijke methodische hulpmiddelen worden gebruikt om geen betere reden dan dat zij verondersteld worden waarde te bezitten in het trainen van de geest.

Leren vanuit het gezichtspunt van de theorie van het Connectionisme:

Deze theorie verwijst naar de beroemde stimulus-respons of S-R, bindingstheorie van leren die door Thorndike werd ontwikkeld. De theorie van het connectionisme is gebaseerd op de concepten dat banden of verbindingen worden gevormd tussen situaties en responsen.

Thorndike bepleit het idee dat leren het gevolg is van het versterken en verzwakken van banden of verbindingen tussen situaties en responsen. De basis van leren is associatie tussen zintuiglijke indruk en impulsen tot actie. Deze associatie komt bekend te staan als connectie.

Volgens dit gezichtspunt vindt leren plaats door een verandering in de connectie tussen een bepaalde stimulus en een respons; deze theorie beschouwt connecties dus als de sleutel tot het begrijpen van het leerproces.

Volgens de connectionisten omvat de stimulus-respons (S-R) verklaring van leren alle typen van leren. Dit standpunt is gebaseerd op de oude synaptische weerstandstheorie. Voor de connectionisten is het aanleren van lezen bijvoorbeeld in de eerste plaats een drilproces, aangevuld met de intensiteit van de stimulus en de verbindingen van tevredenheid met juiste antwoorden en ontevredenheid met onbevredigende antwoorden.

Met andere woorden, het aanleren van lezen is in de eerste plaats een drilproces, of beter gezegd, lezen kan worden beheerst door onophoudelijke oefening. De wet van het gebruik was een constante factor en bijna de enige afhankelijkheid van de leraar om het kind te doen leren.

Thorndike’s experimenten met dieren hadden een diepgaande invloed op zijn denken over het menselijk leren. Hij raakte ervan overtuigd, in tegenstelling tot de populaire opvattingen, dat het gedrag van dieren weinig bemiddeld werd door ideeën. Reacties zouden rechtstreeks worden gegeven op de situaties zoals die werden waargenomen.

Voor Thomdike is het leren van de mens fundamenteel de werking van de wetten van gereedheid, oefening, en effect. Deze wetten werden ontwikkeld als een poging om een eenvoudige maar adequate verklaring te geven van de veranderingen in gedrag die als leren worden aangeduid.

Het is in overeenstemming met deze wetten dat dierlijk en menselijk leren worden uitgedrukt in termen van modificeerbaarheid van neuronen en neurale verbindingen, waardoor het effect van de stimulus op het organisme een krachtige factor is. Deze verklaring van het leren veronderstelt dat bepaalde bevredigers en ergernissen fundamenteel zijn en verondersteld worden natuurlijk te zijn voor het organisme.

Een bevredigende toestand wordt gedefinieerd als een toestand die het dier niets doet om te vermijden en dikwijls een stap onderneemt om te handhaven, en een hinderlijke toestand is een toestand die het dier niet tracht te handhaven en dikwijls, om te gebruiken.

Deze wetten zijn bekritiseerd door psychologen op grond van het feit dat zij slechts wetten van gewoontevorming zijn en niets meer. In Thorndike’s recente geschriften heeft hij enkele van deze details van zijn verklaring van leren veranderd, maar impliceert dat hij de betekenis van de term heeft verbreed.

Hoewel, Thorndike blijft over de verbinding schrijven alsof het een zenuwverbinding is, waarvan de sterkte afhangt van de intimiteit van de synaps. Hij voegde de wet van saamhorigheid toe aan zijn oorspronkelijke verklaring van leren en beschouwt deze als een van de belangrijkste factoren bij het beïnvloeden van de sterkte van verbindingen.

De wet van effect is ook enigszins gewijzigd, maar blijft nog steeds als een van de belangrijkste onderdelen van zijn verklaring van leren. Thorndike gelooft niet langer dat ergernissen de verbindingen verzwakken, maar de nadruk op leren als een positief proces, de toevoeging van de wet van saamhorigheid, en een voortdurende nadruk op de wetten van bereidheid en oefening lijken bij te dragen tot de belangrijkste elementen van Thorndike’s huidige verklaring van het leerproces.

Bij de toepassing van deze theorie in het onderwijs moeten de leraar en de leerling de kenmerken van een goede prestatie kennen, zodat de praktijk op de juiste wijze kan worden ingericht. Fouten in de uitvoering moeten worden gediagnosticeerd, zodat zij niet zullen worden herhaald. Wanneer er onduidelijkheid bestaat over wat wordt onderwezen of geleerd, kan de praktijk zowel de verkeerde als de goede verbindingen versterken.

Tegzelfdertijd kunnen noodzakelijke verbindingen worden verzwakt door ongebruik. Vanuit het oogpunt van de connectionist zijn factoren die verbindingen vergemakkelijken frequentie, recency, intensiteit, levendigheid, stemming van het subject, gelijkenis van situaties, en capaciteit van het subject.

Leren vanuit het oogpunt van het behaviorisme:

Leren, vanuit het oogpunt van de behaviorist, verwijst naar het opbouwen van geconditioneerde reflexen of de gewoontevorming die het gevolg is van conditionering. Volgens Watson “staat de toestandsreflex centraal bij het leren als de eenheid waaruit gewoonten worden gevormd.”

Watson gebruikte Pavlov’s experimenten als de belichaming van het leren en de wijze van de toestandsreflex als de eenheid van gewoonte, en bouwde zijn systeem op dat fundament. Dit ene principe dient als basis voor een zeer ingenieuze en intrigerende theorie van het leren.

Volgens deze theorie bestaat conditionering uit het instellen in het individu van bepaalde innerlijke aanpassingen die van invloed zullen zijn op het handelen. Behavioristen gaan ervan uit dat al het menselijk leren moet worden bestudeerd in termen van waarneembaar gedrag, zonder enige verwijzing naar het bewustzijn.

Voor hen is leren elke verandering in het gedrag van het organisme. Een dergelijke verandering kan variëren van het verwerven van kennis, eenvoudige vaardigheid, specifieke houding en opvattingen. Verandering kan ook verwijzen naar vernieuwing, eliminatie, of wijziging van reacties.

Verandering, wanneer beschouwd in termen van leren, is in wezen een wijziging van gedrag. Het behaviorisme, evenals het dualisme, ontleent zijn aanwijzing niet aan het idee, dat belangrijk leren een situatie vereist, die een doel oproept en grondstoffen biedt voor de verwerkelijking van dat doel, maar aan een of ander vooropgezet doel, waaraan het kind moet worden aangepast.

Volgens de theorie van de behavioristen kan praktisch elke stimulus verbonden worden met elke respons, en kunnen mensen geconditioneerd worden om te reageren op specifieke stimuli in bepaalde situaties en om andere stimuli die aanwezig kunnen zijn te negeren.

De behavioristen geloofden dat de gedragspatronen van een individu hoofdzakelijk bepaald worden door de omgevingsomstandigheden waarin hij leeft – met andere woorden, dat hij een schepsel van zijn omgeving is. Opvoeding is voor hen fundamenteel een kwestie van conditionering. Guthrie,’ zoals Thorndike, erkent het fenomeen van conditionering, maar niet als een formule voor de verklaring van alle leren.

De aanhangers van deze theorie beschouwen de leerling als een soort stimulus-respons mechanisme, en beschouwen hem als het doel van onderwijs om de juiste conditie te beïnvloeden. Leren bestaat erin dat de leerling uit de omringende omstandigheden die stimulus selecteert die functioneel effectief is.

Daaruit volgt dat leren kan worden gedefinieerd als een progressieve aanpassing aan voortdurend veranderende levensomstandigheden. Het behaviorisme heeft het belangrijkste dualisme afgeschaft dat in de meeste opvattingen over leren voorkomt. Voor de behaviorist is menselijk gedrag al het waarneembare gedrag gaan betekenen en leren de modificatie en re-modificatie van dat gedrag in al zijn aspecten.

De geleidelijke verandering die is waargenomen in het begrip van leren – dat van het beschouwen als een aspect van gedrag – heeft het noodzakelijk gemaakt om onderwijsprocedures te evalueren en uit te voeren in termen van gedrag en niet in termen van materiaal dat moet worden beheerst, of een abstract verstand dat moet worden getraind.

Voor de behaviorist is het proces van leren in de eerste plaats een fixatieproces. Het neemt de vorm aan van conditionerende reacties en gewoontevorming, maar mechanisch gevonden opeenvolging van handelingen. Leren wordt verondersteld voornamelijk plaats te vinden door conditionering.

Het kan echter gezegd worden dat conditionering niet alle leerverschijnselen verklaart; niettemin zijn er verschillende manieren waarop leraren hun voordeel kunnen doen met deze theorie. De onderwijzer kiest dus van tevoren het patroon volgens hetwelk hij de leerling moet vormen en gaat dan aan het werk. Met andere woorden, de onderwijzer moet situaties scheppen waarin het kind de hem opgedragen taak met succes kan volbrengen – opdat de leerling niet geconditioneerd raakt tot mislukken.

Dit idee is voortgekomen uit Watson’s suggesties betreffende het cultiveren van emotionele reacties, en Thomdike’s doctrine van de vorming van S-O-R banden. Een verandering in gedrag of in een reactie betekent de vorming van nieuwe banden, en omgekeerd.

Dit veronderstelt dat het proces en het resultaat door de leraar bepaald moeten worden. De taak van de leraar is daarom een situatie te verschaffen die constantheid van stimulatie biedt, voldoende om banden en gewoonten te vormen, en te voorzien in de adequate oefening van deze:

Leren vanuit Integratie gezichtspunt:

Leren beschouwd vanuit dit gezichtspunt is niet volledig totdat de nieuwe reacties grondig zijn gerelateerd en verwerkt in de vroegere ervaring van het individu, zodat zijn totale ervaring, oud en nieuw, die betrekking heeft op situaties, zal functioneren als een eenheid in het ontmoeten van soortgelijke situaties later.

Met andere woorden, leren wordt beschouwd als de verwerving van kennis, bekwaamheden, gewoonten en vaardigheid door de interactie van het gehele individu en zijn totale omgeving of situatie. Het betekent dat reacties een integraal deel moeten worden van het actieve verenigde zelf in het voldoen aan de eisen van het leven.

Dit gezichtspunt beschouwt leren als in essentie ervaren, reageren, doen en begrijpen, niet louter een kwestie van stimulus en reactie, geconditioneerde reflexen, en gewoontevorming. Leren is een geïntegreerde respons waarbij de situatie wordt waargenomen als een zinvol geheel, met de verschillende delen onderling afhankelijk.

Het bestaat hoofdzakelijk uit het doen van het eigenlijke ding dat geleerd moet worden. Leren is zelf-gemotiveerd. Voor de aanhangers van deze theorie verloopt het leerproces het best wanneer de talrijke en gevarieerde activiteiten die door de lerende worden gebruikt, verenigd zijn rond een centrale kern.

De centrale kern geeft volgens hen betekenis aan de activiteiten. Evenzo verloopt het leren het best wanneer de leerling zich met het doel identificeert door het te bedenken of het te aanvaarden. Deze opvatting is gebaseerd op de Gestalt-theorie van het leren, of veldtheorieën. Gestalt betekent patroon, vorm, gedaante of configuratie.

Het impliceert dat een reeks stimulerende omstandigheden plaatsvindt volgens de relatieve waarde van verschillende stimuli die op hetzelfde moment inwerken. Dit gezichtspunt erkent dat het geheel meer is dan de som der delen, of dat het geheel betekenis krijgt door de delen. Men kan zien dat de delen alleen begrepen kunnen worden in relatie tot elkaar en dat zijn relatie bepaald wordt door de aard van het geheel.

Het centrale thema van deze theorie is dat de opvatting van ervaring op een gegeven moment bepaald wordt door de totaliteit van de gerelateerde fasen die een geïntegreerd patroon of configuratie vormen. De Gestalt psychologen zouden configuraties van ervaring vervangen als de belangrijke eenheden van menselijk gedrag en aanpassing.

Configuratie hangt eerder af van relatie dan van minieme details van structuur. Gestalt legt de nadruk op onmiddellijke ervaring, interactie, en het hele kind. Het suggereert dat het lichaam reageert op stimuli als lichaam in plaats van als louter hersenen en zenuwstelsel.

Elke ervaring die in het algemeen educatief is, vloeit voor altijd voort naar de bevrediging van behoeften, waarvan elk niet alleen in zijn eigen kwalitatieve en harmonieuze eenheid bezit, maar versmelt met de bevrediging van andere behoeften in een nog meer omvattend veld. In fundamentele zin vindt effectief leren alleen plaats in zoverre dergelijke zich uitbreidende patronen van begeerten en bevredigingen zijn ingebouwd in de ervaring van menselijke wezens.

Het doelzoekend karakter van het organisme wordt veel belangrijker geacht dan het type reactie dat gebruikt wordt om een bepaald doel te bereiken. Als men het integratieve leren beschouwt vanuit het gezichtspunt van de wetten van het leren, blijkt associatie een van de belangrijkste factoren te zijn bij het verenigen van de oude en de nieuwe ervaringen.

De heersende nadruk op inzicht, generalisatie, integratie, en hun verwante principes is het resultaat van de toenemende invloed van de Gestalt psychologie. Deze zienswijze wordt ook wel de moleculaire zienswijze genoemd, die de nadruk legt op de relatie van de samenstellende delen.

Deze zienswijze stelt dat alle delen nauw met elkaar verbonden zijn en van elkaar afhankelijk zijn. Deze theorie benadrukt de verschijnselen van perceptie en organisatie. Leren, volgens deze zienswijze, is de organisatie en reorganisatie van gedrag dat het resultaat is van de vele op elkaar inwerkende invloeden in het zich ontwikkelende organisme, handelend in zijn veranderende omgeving.

Zulk een zienswijze vereist dat de leraar onderwijs moet zien en het geheel moet zien. Gestaltpsychologen zijn meer bezig met het unitaire. De Gestaltpsychologie is geenszins nieuw, maar zij heeft een aanzienlijke invloed op de onderwijsprocedure uitgeoefend.

De vele gebreken van ons schoolwerk kunnen worden toegeschreven aan de verwaarlozing van deze integratiefase van het leren. Deze opvatting heerst thans in vele scholen en wordt door vele psychologen en opvoeders aanvaard. Zij dringt erop aan dat leerlingen zich bewust worden gemaakt van de doelen waarnaar zij streven en impliceert dat deze doelen niet boven het rijpingsniveau van de leerling mogen worden gesteld.

Deze school van denken minimaliseert het belang van praktische en andere routineprocedures die bedoeld zijn om een verbetering van dag tot dag te bewerkstelligen. Veel leraren hebben hun methoden van lesgeven gewijzigd als gevolg van de implicatie van deze uitleg van leren.

Leren vanuit het gezichtspunt van de progressivisten:

Voor de progressivisten is leren een actief proces, waarbij de lerende zelf beslist betrokken is. De leerling reageert als een geheel en op een verenigde wijze. Dit betekent dat alle verschillende delen van het zich gedragende organisme samenwerken, deel voor deel, om de behoeften van het organisme te dienen. Het is onmogelijk om het individu in vakjes te verdelen en elk deel afzonderlijk te trainen. Dit gezichtspunt stelt dat het leerproces in wezen bestaat uit ervaren, reageren, doen en begrijpen.

Het is een proces van het verwerven van nuttige reacties en beheersing van reacties door ze te ervaren. Het vraagt om actief doen, lichamelijk, geestelijk en emotioneel. Het bestaat hoofdzakelijk uit het doen, voelen en denken van het eigenlijke dat geleerd moet worden. Met andere woorden, leren is zelf een natuurlijke ervaring. Het is eenvoudigweg de terugkerende inspanning van elk organisme om hindernissen te verwijderen en verstoringen te verminderen door nieuwe reacties in te bouwen in zijn ontwikkelingspatroon.

Van hieruit bezien is leren functioneel om het leven te organiseren als voeding. Volgens deze theorie is het, tenzij de lerende bij de situatie kan worden betrokken, tenzij hij kan worden geleid om te denken, te voelen en te handelen op manieren die passen bij de situaties, voor hem niet mogelijk om deze reacties te leren.

Dit betekent eenvoudigweg dat het kind leert wat hij beleeft, aanvaardt, om naar te leven en dat hij deze reactie leert in de mate waarin hij ze begrijpt en aanvaardt.

Voor de progressivisten neemt de praktijk alleen, zelfs wanneer die tot ongewone grenzen wordt doorgevoerd, niet de plaats in van het betrokken zijn van de leerling bij wat hij aan het doen is. Het proces moet vergezeld gaan van belangstelling en begrip.

De progressivisten beschrijven leren als een proces dat actief, doelgericht en creatief is. Leren is een actief proces dat gebaseerd is op het vermogen van de individuele leerling om waar te nemen, te begrijpen, te reageren op, en te integreren met eerdere ervaringen waaruit het leerplan is samengesteld.

Leren is intelligent, en niet louter een mechanistische reactie op zintuiglijke prikkels. Leren beïnvloedt het gehele individu als een ervarend organisme. Voor hen is leren niet louter een geval van een individuele reeks neuronen en hun verbindingen die samenwerken wanneer men leert, maar eerder een gecoördineerd en verenigd patroon van reactie dat in de lerende optreedt.

Het gaat er niet om het individu te conditioneren tot een typische wijze van reageren en hem voor te bereiden op vaste situaties, maar het gaat om de selectie en het begrip van de significante factoren in een situatie, het vermogen zich daaraan aan te passen en op een zinvolle manier te reageren of te antwoorden.

Het standpunt van de progressivisten ontkent niet de noodzaak van de ontwikkeling van effectieve gewoonten, vaardigheden en bekwaamheden. Drill neemt zijn plaats in de moderne school niet in als de hoofdzaak van de school, maar als een vorm van activiteit die noodzakelijk is voor het bereiken van de vaardigheid en de vorming van bepaalde gewoonten. Met andere woorden, vaardigheden en gewoonten worden niet voor zichzelf vastgesteld, maar voor hun gebruik in een of ander zinvol groter geheel.

Het is een noodzakelijk proces in de assimilatie van soorten gegevens waarvan bekend is dat ze essentieel zijn voor het uitvoeren van levensactiviteiten. Boren wordt een intelligente activiteit als het wordt ingegeven door behoeften die door de leerlingen duidelijk worden begrepen. Het concept van leren vanuit het gezichtspunt van de progressivisten is in overeenstemming met het integratieve gezichtspunt dat gebaseerd is op de Gestalt-theorie van het leren.

Beiden erkennen het belang van de leerling in het leerproces, zijn interesses, zijn attitudes, en bovenal, zijn vermogen om zijn ervaringen uit het verleden te gebruiken om nieuwe situaties tegemoet te treden. Beiden geloven dat er geen vervanging is voor ervaring in het leerproces. Evenzo wordt leren door beiden opgevat in termen van de totale groei van het kind en niet zozeer in termen van beheersing van de leerstof of verandering in gedrag. Beide opvattingen zijn complementair en aanvullend aan elkaar.