Prins Hamlet

De meest eenvoudige opvatting is misschien wel dat Hamlet op zoek is naar de waarheid om er zeker van te zijn dat hij de wraak mag nemen waartoe een geest oproept die beweert de geest van zijn vader te zijn. De film uit 1948 met Laurence Olivier in de titelrol wordt ingeleid door een voice-over: “Dit is de tragedie van een man die geen beslissing kon nemen.”

T. S. Eliot geeft een soortgelijke kijk op het karakter van Hamlet in zijn kritische essay, “Hamlet and His Problems” (The Sacred Wood: Essays on Poetry and Criticism). Hij stelt: “We vinden Shakespeare’s ‘Hamlet’ niet in de actie, niet in citaten die we zouden kunnen selecteren, zozeer als in een onmiskenbare toon…”.

Anderen zien Hamlet als een persoon die belast is met een plicht waarvan hij zowel weet als voelt dat die juist is, maar die hij niet wil uitvoeren. In deze visie zijn zijn pogingen om zich tevreden te stellen met Claudius’ schuld en zijn verzuim om te handelen wanneer hij kan, bewijzen van deze onwil, en Hamlet verwijt zichzelf dat hij niet in staat is zijn taak uit te voeren. Nadat hij een toneelspeler een scène heeft zien opvoeren, merkt hij op dat de acteur tot tranen toe geroerd was door de passie van het verhaal en vergelijkt deze passie voor een oud Grieks personage, Hecuba, in het licht van zijn eigen situatie:

Hamlet ligt naast Ophelia in Edwin Austin Abbey’s The Play Scene in Hamlet.

O, wat een schurk en boerenslaaf ben ik! Is het niet monsterlijk dat deze speler hier, maar in een fictie, in een droom van passie, zijn ziel zo kon dwingen tot zijn eigen verwaandheid dat van haar werking al zijn gelaat versomberde; tranen in zijn ogen, afleiding in zijn aspect, een gebroken stem, en zijn hele functie passend bij vormen van zijn verwaandheid? En dat allemaal voor niets! Voor Hecuba? Wat is Hecuba voor hem, of hij voor Hecuba, dat hij om haar moet huilen?

Etymologie van zijn naamEdit

De naam Hamlet komt in de vorm Amleth voor in een 13e-eeuws boek van de Deense geschiedenis geschreven door Saxo Grammaticus, gepopulariseerd door François de Belleforest als L’histoire tragique d’Hamlet, en in de Engelse vertaling opduikend als “Hamblet”. Aangenomen wordt dat het verhaal van Amleth zijn oorsprong vindt in Oud-Noorse of IJslandse poëzie van enkele eeuwen eerder. Saxo heeft het als Amlethus, de Latijnse vorm van het oude Jutse Amlethæ. Wat de etymologie betreft, komt de Oud-IJslandse naam Amlóði van het IJslandse zelfstandig naamwoord amlóði, dat “dwaas” betekent, wat doet denken aan de manier waarop Hamlet in het toneelstuk handelt. Later werden deze namen in het Iers opgenomen als Amlodhe. Toen de fonetische wetten hun loop namen, veranderde de spelling van de naam en werd hij uiteindelijk Amlaidhe. Deze Ierse naam werd gegeven aan een held in een volksverhaal. De stam van deze naam is ‘woedend, razend, wild’.

Invloed van de ReformatieEdit

Marcellus, Horatio, Hamlet, and the Ghost door Henry Fuseli

Er is ook gesuggereerd dat de aarzelingen van Hamlet ook geworteld kunnen zijn in de religieuze overtuigingen van Shakespeare’s tijd. De Protestantse Reformatie had een debat op gang gebracht over het bestaan van het vagevuur (waar koning Hamlet beweert dat hij momenteel verblijft). Het concept van het vagevuur is een katholiek concept, en werd in het protestantse Engeland afgekeurd. Hamlet zegt dat hij zijn oom niet zal doden omdat de dood hem rechtstreeks naar de hemel zou sturen, terwijl zijn vader (die gestorven is zonder voorkennis van zijn dood) in het vagevuur is om boete te doen voor zijn zonden. Hamlet’s kans om zijn oom te doden komt net nadat de oom zogenaamd vrede heeft gesloten met God. Hamlet zegt dat hij de moordenaar veel liever te grazen zou nemen terwijl deze aan het stoeien is in de “incestueuze lakens”, of aan het gokken en drinken is, zodat hij er zeker van kan zijn dat hij rechtstreeks naar de hel gaat.

Freudiaanse interpretatieEdit

Ernest Jones was, in navolging van het werk van Sigmund Freud, van mening dat Hamlet leed aan het Oedipus complex. Hij zei in zijn essay “The Oedipus-Complex as an explanation of Hamlet’s Mystery: A Study in Motive”:

Zijn morele lot is verbonden met dat van zijn oom, ten goede of ten kwade. De roep van de plicht om zijn oom te doden kan niet worden gehoorzaamd omdat het zich verbindt met de roep van zijn natuur om de echtgenoot van zijn moeder te doden, of dit nu de eerste of de tweede is; de laatste roep wordt sterk “onderdrukt,” en daarom noodzakelijkerwijs ook de eerste.

Harold Bloom deed een “Shakespearean Criticism” van Freud’s werk als reactie.

Als spiegel van het publiekEdit

Hamlet en Ophelia, door Dante Gabriel Rossetti

Er is ook gesuggereerd dat Hamlet, die door Ophelia wordt beschreven als “th’ expectancy and rose of the fair state, / het glas van de mode en de vorm van de vorm” (Act III, Scene i, regels 148-9), uiteindelijk een afspiegeling is van alle interpretaties die andere personages in het stuk bezitten – en misschien ook van de leden van het publiek dat naar hem kijkt. Polonius, de meest voor de hand liggende, heeft de gewoonte om zijn eigen verwachtingen verkeerd te interpreteren in Hamlet’s daden (“Still harping on my daughter!”), hoewel veel andere personages in het stuk analoog gedrag vertonen.

Gertrude heeft een soortgelijke neiging om alle activiteiten van haar zoon te interpreteren als het resultaat van haar “o’erhasty marriage” alleen. Rosencrantz en Guildenstern hebben de neiging om in het gedrag van hun vroegere schoolkameraad de vastgelopen ambities van een hoveling te ontdekken, terwijl Claudius zich alleen druk lijkt te maken over Hamlets motivatie voor zover die onthult in welke mate zijn neef een potentiële bedreiging vormt. Ophelia wacht, net als haar vader, tevergeefs op tekenen van genegenheid van Hamlet, en Horatio zou weinig reden hebben om te denken dat Hamlet zich met iets belangrijkers bezighield dan het gebod van de geest. En de Eerste Grafdelver lijkt te denken dat prins Hamlet, net als die “hoerenmadam” Yorick, gewoon krankzinnig is zonder dat hij enige uitleg nodig heeft. Verschillende critici, waaronder Stephen Booth en William Empson hebben de analoge relatie tussen Hamlet, het toneelstuk, en zijn publiek verder onderzocht.

Parallellen met andere personagesEdit

Een aspect van Hamlets karakter is de manier waarop hij andere personages weerspiegelt, waaronder de primaire antagonist van het toneelstuk, Claudius. In het toneelstuk in een toneelstuk, bijvoorbeeld, wordt Gonzago, de koning, in de tuin vermoord door zijn neef, Lucianus; hoewel koning Hamlet door zijn broer wordt vermoord, is in De moord op Gonzag – dat Hamlet beschimpend “De muizenval” noemt wanneer Claudius vraagt “Hoe noem je het toneelstuk?” – de regicide een neef, zoals prins Hamlet. Het is echter ook de moeite waard op te merken dat elk van de personages in het toneelstuk-in-een-spel overeenkomt met twee belangrijke personages in Hamlet, een voorbeeld van de vele dubbelgangers in het stuk:

• Lucianus is, net als Hamlet, zowel een regicide als een neef van de koning; net als Claudius is hij een regicide die te werk gaat door gif in oren te gieten.
• De Spelerkoning is, net als Hamlet, een grillige melancholicus; net als koning Hamlet wordt zijn personage in De moord op Gonzago vergiftigd via zijn oor terwijl hij in zijn boomgaard ligt.
• De Spelerkoningin zorgt, net als Ophelia, voor een personage in De moord op Gonzago dat “zo ver van vrolijkheid en van vroegere staat” is; net als Gertrude hertrouwt zij met een regicide.

Hamlet is ook, in een of andere vorm, een afspiegeling van de meeste andere personages in het stuk (of misschien vice versa):

• Hamlet, Laertes, Fortinbras en Pyrrhus zijn allen wrekende zonen. Hamlet en Laertes geven beiden Claudius de schuld van de dood van hun vaders. Hamlet en Pyrrhus worden beiden op een bepaald moment in hun verhaal door passiviteit gegrepen en wreken elk hun vader. Hamlet en Fortinbras hebben allebei plannen die worden gedwarsboomd door ooms die ook koningen zijn.
• Hamlet, Rosencrantz, Guildenstern, Osric en Polonius zijn allen hovelingen.
• Hamlet, zijn vader, Bernardo, Marcellus, Francisco, Fortinbras en verschillende andere personages zijn allen soldaten.
• Hamlet en zijn vader delen een naam (evenals Fortinbras en zijn vader).
• Hamlet, Horatio, Rosencrantz, Guildenstern en Laertes zijn allen studenten.
• Hamlet, zijn vader, Gertrude en Claudius zijn allen leden van de koninklijke familie. Elk van hen wordt ook gedood door gif – een gif waarvoor Claudius verantwoordelijk is.
• Hamlet en Ophelia worden elk door hun overlevende ouder in de volgende scènes berispt; de overlevende ouder van elk is toevallig van het andere geslacht. Beiden komen ook scènes binnen waarin ze boeken lezen en er is een contrast tussen de (mogelijk) geveinsde waanzin van Hamlet en de zeer echte waanzin van Ophelia.
• Hamlet, Horatio, Polonius, Rosencrantz, Guildenstern, Daine, en Claudius zijn elk “wettige spionnen” op een bepaald moment in het stuk.

Hamlet’s leeftijdEdit

In Act V, scene I van Shakespeare’s Hamlet, wordt de Eerste Grafdelver door Hamlet op ongeveer regel 147 en volgende gevraagd hoe lang hij “grafdelver” is geweest. Zijn antwoord lijkt de leeftijd van Hamlet op een omslachtige maar zeer expliciete manier te bepalen. De doodgraver zegt dat hij zijn beroep al uitoefent sinds de dag dat de oude Hamlet de oude Fortinbras versloeg, en dat was “de dag dat de jonge Hamlet geboren werd.” Even later voegt hij eraan toe: “Ik ben hier al dertig jaar koster, man en jongen.” Volgens deze logica, moet Hamlet dertig jaar oud zijn. Van Yorick, de dode nar wiens schedel Hamlet in deze scène vasthoudt, wordt gezegd dat hij “drie-en-twintig jaar” op aarde is geweest, wat zou betekenen dat Hamlet niet ouder dan zeven jaar was toen hij voor het laatst op de rug van Yorick reed.

Deze opvatting over de leeftijd van Hamlet wordt ondersteund door het feit dat Richard Burbage, de acteur die de rol oorspronkelijk speelde, tweeëndertig was ten tijde van de première van het stuk.

Er is echter ook beweerd dat Hamlet in een vroeg stadium van het stuk – met zijn klaarblijkelijke geschiedenis van meerdere herzieningen – werd voorgesteld als een zestienjarige. Verschillende bewijzen ondersteunen deze opvatting. Hamlet ging naar de Universiteit van Wittenberg, en leden van het koningshuis en de adel (Elizabethaans of middeleeuws Deens) gingen niet op hun dertigste naar de universiteit. Bovendien zou een 30-jarige Prins Hamlet duidelijk de heersende leeftijd hebben bereikt. Gezien zijn grote populariteit (genoemd door Claudius) zou dit de vraag oproepen waarom niet hij, in plaats van zijn oom, werd verkozen tot troonopvolger na de dood van koning Hamlet.

De regel over de lengte van de carrière van de Grafdelver komt niet voor in het Eerste Kwarto van Hamlet; in die tekst wordt gezegd dat Yorick slechts twaalf jaar in de grond heeft gezeten. Bovendien wordt in Belleforest, mogelijk een van Shakespeare’s bronnen voor het verhaal, gezegd dat Amleth “niet tot de stand van de mens is gekomen”. En in de originele spelling van de Folio-tekst, een van de twee gezaghebbende teksten voor het stuk, luidt het antwoord van de Grafdelver op de vraag hoe lang hij “grafdelver” is geweest: “Why heere in Denmarke: I haue bin sixeteene heere, man and Boy thirty yeares…” “Sixteene” wordt gewoonlijk weergegeven als “sexton” (een modernisering van “sexten” in het tweede kwarto), zelfs in moderne teksten die de F1 als hun “kopie-tekst” nemen. Maar het moderniseren van de interpunctie – een normale praktijk in gemoderniseerde teksten – geeft “Why heere in Denmarke: I haue bin sixeteene heere-man and Boy thirty yeares.” Met andere woorden, deze lezing suggereert dat hij zestien jaar doodgraver is geweest, maar dat hij dertig jaar in Denemarken heeft gewoond. Volgens deze logica is het dus de Grafdelver die dertig is, terwijl Hamlet pas zestien is.

Hoewel men ook rekening moet houden met het verschil tussen een koster en een grafdelver. Een koster houdt toezicht op veel verschillende klussen rond de kerk en de omgeving. Een grafdelver graaft gewoon graven. Er zijn kosters die ook graven graven en er zijn kosters die dat niet doen. Het is heel goed mogelijk dat de grafdelver al 30 jaar koster is, maar niet al die tijd graven heeft gegraven. Dit zou nog een voorbeeld kunnen zijn van de zeer omslachtige manier waarop het personage spreekt.

Deze lezing heeft echter het nadeel dat in de Folio wordt gezegd dat Yorick drieëntwintig jaar in de grond heeft gezeten, wat betekent dat hij al zeven jaar dood was tegen de tijd dat Hamlet werd geboren. Een andere theorie is dat het stuk oorspronkelijk geschreven was met de opvatting dat Hamlet 16 of 17 was, maar omdat Shakespeare zijn stukken schreef om opgevoerd te worden, en niet om voorgelezen te worden, werden deze regels waarschijnlijk veranderd zodat Burbage (die bijna altijd de hoofdpersoon was in Shakespeare’s stukken) de rol kon spelen.

OpvoerdersEdit

Gustaf Gründgens als Hamlet

De begraafplaats van Barry Sullivan op Glasnevin Cemetery, Dublin, met een standbeeld van Sullivan in zijn rol als Hamlet.

Hieronder volgen enkele van de opmerkelijke acteerprestaties van Hamlet.

Toneel

• Richard Burbage wordt verondersteld de rol van Hamlet te hebben gecreëerd in het Globe Theatre.
• David Garrick maakte de rol in de 18e eeuw tot een van de pronkstukken van zijn repertoire.
• Meester Betty speelde de rol op het hoogtepunt van zijn populariteit in 1805, en het Lagerhuis werd eens vervroegd geschorst zodat parlementsleden hem konden zien spelen.
• Edwin Booth was beroemd voor de rol in New York City in de jaren 1860 en 1870.
• Sir Henry Irving, de eerste acteur die werd geridderd, speelde Hamlet gedurende een ongekende 200 opeenvolgende voorstellingen in het Lyceum Theater in Londen in 1874.
• Mevrouw Powell was de eerste vrouw die in 1796 in de rol verscheen in Londen.
• Barry Sullivan speelde de rol in het Victoriaanse tijdperk; hij werd in karakter afgebeeld in een standbeeld op zijn graf.
• Johnston Forbes-Robertson speelde de rol in 1898.
• John Barrymore baarde opzien met zijn opvoering op Broadway in 1922 en opnieuw toen hij het in 1925 naar Londen bracht.
• John Gielgud speelde Hamlet meer dan 500 keer tussen 1930 en 1945.
• Gustaf Gründgens speelde Hamlet in het Staatliches Schauspielhaus in Berlijn in 1936.
• Laurence Olivier speelde Hamlet voor het eerst in de Old Vic in 1937, en voerde de productie later op in kasteel Elsinore.
• Maurice Evans speelde de rol voor het eerst in het Old Vic Theatre in 1935 en had een triomf op Broadway in 1938 en 1945.
• Paul Scofield speelde Hamlet bij de Royal Shakespeare Company in 1948 en opnieuw in 1955, onder regie van Peter Brook.
• Richard Burton speelde de rol voor het eerst in het Old Vic Theatre in 1953 en keerde terug in een Broadway-productie uit 1964 die berucht werd toen hij Elizabeth Taylor huwde tijdens de try-out buiten de stad.
• David Warner speelde de hoofdrol in Hamlet van Peter Hall in de RSC-productie van augustus 1965 in Stratford-Upon-Avon.
• Richard Chamberlain was de eerste Amerikaanse acteur die de rol in Londen speelde sinds John Barrymore. Dit gebeurde in de late jaren 1960, onmiddellijk na het einde van Dr. Kildare, de TV-serie waarin Chamberlain voor het eerst naam maakte.
• Vladimir Vysotsky speelde Hamlet in het Taganka Theater in Moskou tussen 1971 en 1980.
• Derek Jacobi speelde de rol voor de Prospect Theatre Company in 1977.
• Christopher Walken speelde de rol voor het American Shakespeare Theatre in 1982.
• Mark Rylance speelde de rol voor de Royal Shakespeare Company in 1988 en voor Shakespeare’s Globe in 2000.
• Daniel Day-Lewis speelde Hamlet in het Royal National Theatre in 1989 voordat hij halverwege een voorstelling op het toneel instortte tijdens de scène waarin de geest van Hamlets vader voor hem verschijnt. Hij werd vervangen door Jeremy Northam die een triomfantelijke voorstelling gaf. Ian Charleson verving Day-Lewis formeel voor de rest van de voorstelling.
• Kenneth Branagh speelde de rol voor de Royal Shakespeare Company in 1992
• Ralph Fiennes won de Best Actor Tony Award in 1995 voor zijn vertolking.
• Samuel West speelde Hamlet voor de Royal Shakespeare Company in 2001-02 en won de Critic’s Circle Award.
• Christopher Eccleston speelde de rol voor het West Yorkshire Playhouse in 2002.
• Toby Stephens speelde de rol voor de Royal Shakespeare Company in 2004.
• Ben Whishaw speelde de rol voor de old Vic in 2004.
• Michael Stuhlbarg speelde de rol voor The Public Theater in 2008.
• David Tennant speelde de rol voor de Royal Shakespeare Company in 2008-09.
• Christian Camargo speelde de rol voor het Theatre for a New Audience in 2009, waarvoor hij een Obie Award won.
• Jude Law speelde de rol voor de Donmar West End en later op Broadway.
• Michael Brando (kleinzoon van Marlon Brando) speelde de rol voor een speciaal TED-evenement in 2010; hij had de rol eerder gespeeld in 2008-09.
• Michael Sheen speelde de rol in de Young Vic in 2011-12.
• Gustaf Skarsgård speelde Hamlet in Stockholm City Theatre’s Hamlet in 2010.
• Maxine Peake speelde Hamlet in de Royal Exchange, Manchester in 2014.
• Benedict Cumberbatch speelde Hamlet in het Barbican Centre in Londen in 2015.
• Paapa Essiedu speelt de rol voor de Royal Shakespeare Company in 2016.
• Christian Friedel speelt Hamlet voor het Staatsschauspiel Dresden sinds 2012.
• Anthony Currie en Jack Orrico speelden de rol voor de South Carolina Governor’s School for the Arts & Humanities in 2016.
• Andrew Scott (acteur) speelde Hamlet in de Almeida, geregisseerd door Robert Icke in 2016, overgebracht naar West End in 2017.
• Tom Hiddleston speelde Hamlet aan de Royal Academy of Dramatic Art, geregisseerd door Kenneth Branagh in 2017.
• Oscar Isaac speelde Hamlet in The Public Theater in 2017.
• Ruth Negga speelde Hamlet tijdens het 2018 Dublin Theatre Festival.

Film

• Johnston Forbes-Robertson vereeuwigde scènes uit zijn voorstelling in een sterk ingekorte stomme film uit 1913.
• De Deense actrice Asta Nielsen vertolkte Hamlet in een losse bewerking uit 1921, waarin Hamlet opnieuw als vrouw werd voorgesteld.
• Laurence Olivier regisseerde zichzelf als Hamlet in een film uit 1948, en won een Academy Award voor zijn vertolking.
• Richard Burton vertolkte Hamlet in een verfilming uit 1964 van het toneelstuk.
• Innokenty Smoktunovsky speelde Hamlet in een Russische film uit 1964, geregisseerd door Grigori Kozintsev.
• Nicol Williamson vertolkte Hamlet in Tony Richardson’s versie uit 1969.
• Mel Gibson speelde Hamlet in Franco Zeffirelli’s versie uit 1990.
• Iain Glen vertolkte Hamlet in de film Rosencrantz & Guildenstern Are Dead uit 1990, geregisseerd door Tom Stoppard en gebaseerd op diens toneelstuk.
• Kenneth Branagh regisseerde zichzelf als Hamlet in een filmversie uit 1996, die de enige volledige versie van het stuk op film is.
• Ethan Hawke speelde Hamlet in een bewerking die in 2000 werd uitgebracht.
• Richard Pyros speelde Hamlet in Hamlet dat in 2007 werd uitgebracht op het Melbourne International Film Festival.
• Shahid Kapoor speelde Haider (Hamlet) in een verfilming uit 2014 van Vishal Bharadwaj.

Televisie

• Maurice Evans speelde de rol als eerste op de Amerikaanse televisie, in 1953 op de Hallmark Hall of Fame.
• Maximilian Schell vertolkte Hamlet in een versie die in 1961 voor de Duitse televisie werd geproduceerd. Deze versie werd slecht ontvangen en grotendeels over het hoofd gezien, totdat hij in 1999 te zien was in een aflevering van Mystery Science Theater 3000.
• Christopher Plummer ontving een Emmy Award-nominatie voor een televisieversie gefilmd op kasteel Elsinore in 1964.
• Richard Chamberlain speelde Hamlet in een Hallmark Hall of Fame-presentatie in 1970.
• Derek Jacobi speelde Hamlet in de BBC Television Shakespeare-productie van 1980.
• Kevin Kline speelde de rol in een PBS-televisieproductie uit 1990 die hij ook regisseerde, en die zijn oorsprong vond op het New York Shakespeare Festival.
• Campbell Scott speelde de rol in een Amerikaanse televisieproductie uit 2000 die zich afspeelde tijdens de Amerikaanse Burgeroorlog.
• Campbell Scott speelde de rol in een Amerikaanse televisieproductie uit 2000 die zich afspeelde tijdens de Amerikaanse Burgeroorlog. Amerikaanse televisieproductie uit 2000, die zich afspeelde tijdens de Amerikaanse Burgeroorlog en waarin Polonius, Ophelia en Laertes werden geportretteerd als een Afro-Amerikaanse familie.
• David Tennant en de rest van de oorspronkelijke cast van de Royal Shakespeare Company-productie uit 2008-09 hernamen hun rollen voor een BBC-filmversie, die in december 2009 in het Verenigd Koninkrijk werd uitgezonden.