Sorry, excuseer me, dank u

“Ik hoor dat Japanners erg beleefd zijn. Is dat waar?”

Ik kan u niet vertellen hoe vaak mensen mij dit hebben gevraagd, vooral op reizen naar de Verenigde Staten. Veel Amerikanen stellen zich een land voor vol mensen die om de andere zin “Neem me niet kwalijk”, “Dank u” en “Alstublieft” zeggen. Maar dat is natuurlijk niet waar; de Japanners gebruiken deze zinnen in elke zin. Tenminste één keer.

Neem bijvoorbeeld het dubbele en driedubbele “Dank u.” Wat me verbaasde toen ik voor het eerst in Japan kwam, was niet dat de Japanners altijd dank u zeggen, maar dat ze één dank u lang niet genoeg vinden, zelfs niet als het gaat om dankbaarheid voor het kleinste dingetje. Tel de volgende keer dat u een Japans restaurant verlaat, hoe vaak het personeel u bedankt voor uw komst. Tel vervolgens het aantal keren dat elk individueel personeelslid, bij verschillende volumes, u bedankt. U zult zich voelen alsof u de bedankloterij hebt gewonnen.

In het Engels hebben we “Thanks again,” wat betekent dat we al bedankt hebben en u laten weten dat we dat beseffen en u nogmaals bedanken. Als we een derde keer bedanken, vraag ik me af wat we dan zouden zeggen. Misschien “Driedubbel bedankt.” Maar Japanners maken zich geen zorgen over hoe vaak ze je hebben bedankt. Ze gaan gewoon door met bedanken. Inderdaad, bedanken is het geschenk dat blijft geven. En bedanken.

En wat ik leuk vind is dat het woord “dank u” in het Japans in feite een verleden tijd is. Dus, “arigatou gozaimasu” is “dank u” terwijl “arigatou gozaimashita” is “dank u voor wat u net deed.” En verwar de twee alsjeblieft niet, dank je.

Maar een nog belangrijker woord, naar mijn mening, is “sumimasen.” Dit is, hands down, het nummer 1 meest handige Japanse woord om te kennen in Japan. Officieel betekent het “Neem me niet kwalijk,” maar het betekent ook “Sorry,” en zelfs, je raadt het al, “Dank u.”

Ik heb me echter altijd afgevraagd wat de oorsprong van dit woord is. Lang geleden toen de Japanse taal voor het eerst werd geplant (waar wij stamwoorden vandaan halen), kweekten ze het stamwoord sumi. Sumi is ook het woord voor “inkt” (let op het woord sumi-e is inktschilderijen en sumi is de inkt die gebruikt wordt bij het kalligrafisch schrijven). Vervolgens voegden zij aan sumi het negatieve achtervoegsel masen toe. Misschien is “sumimasen” de werkwoordsvorm van sumi, met een negatief achtervoegsel, dat “Niet inkten” betekent.”

Nu, ik weet dat je gaat zeggen dat mijn argument onjuist is omdat de kanji voor “inkt” anders is, en het stamwoord van “sumimasen” is “sumu” niet “sumi.” Maar als het woord “shi” (vier) in het Japans als ongelukkig wordt beschouwd alleen omdat het een homoniem is voor het woord “dood,” (andere kanji, ander stamwoord), dan kan sumimasen zeker een inktachtige ondertoon hebben.”

A: “Onderteken dit document alstublieft.”

B: “Sumimasen.” (Neem me niet kwalijk = Niet inkten).

Heb je je trouwens nooit afgevraagd of de oorspronkelijke taalplanters sommige van deze homoniemen niet expres hebben verzonnen? Ze hadden immers ook gewoon meer verschillende woorden kunnen planten; het is niet zo dat er niet genoeg klanken in de taal zijn om nieuwe woorden te bedenken. Ik weet niet hoe het met jou zit, maar ik denk dat het een valstrik is. “There”, “their” en “they’re” zouden een of andere practical joke kunnen zijn die met ons is uitgehaald door een genetisch gemanipuleerde taal.

Het is dus mogelijk dat onze neervallende vaders in ons onderbewustzijn hebben willen inprenten dat sumimasen, of excuseer me, onuitwisbaar moet zijn. En als je toch bezig bent, maak er dan een kunstwerk van.

Een ander superhandig beleefd Japans woord dat iedereen zou moeten kennen is “hai.” De meeste mensen weten dat hai ja betekent, maar hai kan ook veel meer betekenen dan ja. Soms, bijvoorbeeld, wordt het ook gebruikt als een beleefde term van erkenning. “Wil de volgende deelnemer aan de Engelse speech naar voren komen.” “Hai!” roept de spreekster voordat ze naar het podium loopt.

Dan is er nog de veelgebruikte Dubbele Hai, de hai-hai, die “ja, ja,” betekent, omdat er momenten zijn dat één “ja,” lang niet genoeg is. De dubbele hai wordt gebruikt om iemand te verzekeren dat je begrijpt wat hij zegt en dat hij niet meer hoeft door te gaan: Juist, ik heb het! Wat ik zo leuk vind aan hai is dat het klinkt als het Engelse woord “high” (een kruiswoord misschien?) maar de uitspraak is kort en kernachtig in het Japans. Het heeft verbale interpunctie – gezegd met een uitroepteken: Hai!

Een ander beleefd Japans woord met een hoog herhalingspercentage is dat mooie woord “dozo,” dat klinkt als “doze” in het Engels, een term die doet denken aan luie middagen, hangmatten en margarita’s. Nou, dat doet het in ieder geval voor mij. Dozo betekent “ga je gang” of “ga eerst.” Terwijl sommige woorden worden afgekort om ze makkelijker uit te spreken (“arigatou gozaimasu” wordt “arigatou”), wordt dozo vaak verlengd tot “hai-dozo” alsof het één woord is (Ja-ga-vooruit). Andere keren, om erop aan te dringen dat iemand je voorgaat, is er het zeer handige dozo-dozo.

Het is de oneindige combinatie van deze woorden die ze echt leuk maakt om te gebruiken.

A: “Hai, dozo.”

B: “Sumimasen. Arigatou gozaimashita.”

Natuurlijk is er een hele beleefde woordenschat en conversatieniveau met speciale beleefde werkwoordsdeclensies en andere “O”-zo beleefde zelfstandige naamwoorden, maar daar gaan we vandaag niet op in. Noch een andere dag voor die kwestie. Het is een hele nieuwe draaikolk waar ik je niet in wil gooien.

Deze column is erg lang, sumimasen. Dozo, je kunt nu weer verder gaan met wat je hiervoor aan het doen was. Bedankt voor het lezen, arigatou gozaimashita.