Luke Skywalker in ‘Star Wars: The Last Jedi’
Lucasfilm
Wat is de Force?
Weliswaar kan iedere Star Wars-fan wel een personage aanhalen of vaag omschrijven, maar een precieze definitie van de Force is er niet. De belangrijkste reden is dat vóór The Last Jedi, elke film er niet in slaagde om het in veel detail uit te leggen.
(OPMERKING: Dit artikel behandelt alleen de wetenschap van wat de Force eigenlijk is, niet hoe het werkt. Er is geen wetenschappelijke verklaring voor het werkingsmechanisme – de Force is in feite magie. Er wordt ook niet gesproken over midi-chlorians.)
Voordat we ingaan op hoe The Last Jedi de Force eindelijk helpt verklaren, kijken we naar hoe het in eerdere films wordt genoemd. De eerste keer dat het wordt beschreven komt voor in A New Hope, als Obi-Wan Kenobi uitlegt aan Luke Skywalker:
De Force is wat een Jedi zijn kracht geeft. Het is een energieveld gecreëerd door alle levende dingen. Het omringt ons en dringt tot ons door, het bindt de melkweg samen.
Zo ver, zo vaag. De fysieke wereld kent verschillende energieën en velden (zoals een elektromagnetisch veld), dus “een energieveld” is in feite nietszeggend, science-fiction technobabble. Dit zou geen verrassing moeten zijn, want ondanks dat de Jedi al meer dan duizend generaties bestaan, bestuderen ze niet elk aspect van de Force. De Jedi is tenslotte een religieuze orde, geen wetenschappelijke organisatie. (Zie het zo: een expert in het hanteren van een kracht hoeft niet per se te begrijpen wat het is – een natuurkundige weet hoe elektronen werken, maar als je bedrading in een huis wilt aanleggen, moet je waarschijnlijk een elektricien bellen.)
Obi-Wan’s vaagheid laat zijn woorden open voor interpretatie door ons, het publiek. Dat kan met opzet zijn, want de maker van Star Wars, George Lucas, wilde oorspronkelijk dat de Force een spiritueel fenomeen zou zijn, gewoon mystiek of magisch. We zouden het hierbij kunnen laten, maar dat is niet alleen zeer onbevredigend, het wordt ook tegengesproken door de uitdrukking “energieveld”, die een wetenschappelijke verklaring impliceert.
Naarmate er boeken, games en tekenfilms aan de Star Wars franchise zijn toegevoegd, hebben we meer informatie gekregen om de gaten op te vullen. Een belangrijke leemte verschijnt in de tekenfilmserie The Clone Wars, wanneer de geest van Qui-Gon Jinn aan Yoda vertelt hoe hij kan bestaan nadat hij in The Phantom Menace werd gedood:
Ik ben een manifestatie van de Kracht, een Kracht die uit twee delen bestaat: levende wezens wekken de Levende Kracht op, die op haar beurt de bron aandrijft die de Kosmische Kracht is Alle energie uit de Levende Kracht, van alle dingen die ooit hebben geleefd, voedt zich in de Kosmische Kracht en bindt alles.
Qui-Gon’s toespraak onthult dat de energie die door levende dingen wordt gecreëerd, wordt omgezet in een vorm die losstaat van het leven. Het opsplitsen van de Kracht in deze twee categorieën – een ‘Levende Kracht’ en ‘Kosmische Kracht’ – heeft echter geen zin, omdat het leven een integraal onderdeel is van de kosmos (het universum gezien als een geordend systeem). Interessant is echter dat Qui-Gon’s logische fout bij het classificeren van de fictieve Kracht de werkelijke geschiedenis weerspiegelt van hoe wetenschappers een concept ontwikkelden dat verklaart hoe organismen met elkaar en hun omgeving interageren: ecosystemen.
Het ecosysteemconcept werd in 1936 voorgesteld door de ecoloog Arthur Tansley, die erop wees dat levende wezens niet de enige onderdelen van een omgeving zijn, en eraan toevoegde dat “er een voortdurende uitwisseling is, niet alleen tussen de organismen, maar ook tussen het organische en het anorganische.” Tansley noemde het geheel van levende en niet-levende delen ‘ecosystemen’ en noemde ze “de basiseenheden van de natuur op het gezicht van de aarde”.
Dit brengt ons bij The Last Jedi. Als Luke aan Rey vraagt: “Wat weet jij van de Force?” antwoordt zij: “Het is een kracht die Jedi hebben waarmee ze mensen kunnen beheersen en dingen kunnen laten zweven.” Na haar gecorrigeerd te hebben met zijn slagzin (“Elk woord in die zin was fout”), zegt Luke:
Het is de energie tussen alle dingen, een spanning, een balans die het universum samenbindt.
Luke’s uitleg is net zo vaag als die van Obi-Wan, maar deze keer is er minder voor ons om te interpreteren, omdat Rey tijdens The Force Awakens ervaring opdoet met het gebruik van die energie. Dus wanneer Luke haar vraagt om de Force te voelen in The Last Jedi, is ze in staat om de ware aard ervan te verwoorden, die in de film wordt gepresenteerd als een montage van beelden waarin levende dingen worden afgezet tegen water, rotsen en botten. Zoals Rey zegt:
De eilanden, vogels. Dood en verval… dat nieuw leven voedt. Warm, koud. Vrede, geweld.
Met andere woorden, de Kracht is in overeenstemming met een ecosysteem, waarin er een voortdurende uitwisseling is tussen levende en niet-levende dingen, die de ecologische cyclus voedt. Maar wat wordt er precies overgedragen in die cyclus?
Jedi’ Lucasfilm
Van Einsteins vergelijking E = mc2 leren we dat energie en massa equivalent zijn en volgens de wet van behoud van massa weten we dat materie niet kan worden gecreëerd of vernietigd. Dit betekent dat ecologen de stroom van “biomassa” door een ecosysteem kunnen bestuderen als ware het energie, die voortdurend van de ene vorm in de andere wordt omgezet. Planten zetten bijvoorbeeld lichtenergie (elektromagnetische straling) van de zonnestralen om in chemische energie, die door het metabolisme wordt opgeslagen of vrijgegeven wanneer het bindingen in voedselmoleculen opbouwt en verbreekt.
Zoals energie wordt overgedragen wanneer organismen organisch materiaal eten, is de materie die door een ecosysteem circuleert energie in haar verschillende vormen. In tegenstelling tot Obi-Wan’s beschrijving van de Force als “een energieveld”, is het eigenlijk alle energie binnen een ecosysteem.
Het laatste wat we moeten overwegen is waar de Force bestaat. Ecosysteem’ is een van de bekendste woorden in de wetenschap, maar ook een van de meest misbruikte. Veel mensen, inclusief natuurbeschermers, zeggen ‘ecosysteem’ als ze ‘habitat’ bedoelen (een natuurlijke omgeving die leven kan ondersteunen). In tegenstelling tot habitats is een ecosysteem echter geen plaats, maar een analogie voor organismen als de bewegende delen in een door energie aangedreven machine.
Arthur Tansley’s ecosysteemconcept was geïnspireerd door de natuurkunde, die alles in een ruimte – het hele heelal in het geval van de kosmologie – bestudeert alsof het zich in een verzegelde doos bevond (voor energie, een gesloten thermodynamisch systeem). In de wetenschap dat ecosystemen verschillende soorten en maten kunnen hebben, merkte Tansley op dat een ecosysteem “een zonnestelsel, een planeet, een klimaatgebied, een planten- of dierengemeenschap, een individueel organisme, een organisch molecuul of een atoom” kan zijn.”
Een ecosysteem kan elke omgeving zijn – van menselijke darm tot Amazonewoud – die je maar wilt. Het is een handige manier voor wetenschappers om de interactie tussen de onderdelen geïsoleerd te bestuderen. In werkelijkheid is een ecosysteem geen geïsoleerd, gesloten systeem omdat de onderdelen ervan grenzen kunnen overschrijden. Vogels migreren bijvoorbeeld van de ene habitat naar de andere om te broeden, en zelfs de aarde zelf staat open voor uitwisseling: de zonnestraling die bijna al het leven op onze planeet van energie voorziet, is afkomstig van de zon. De energie die wordt uitgewisseld tussen levende en niet-levende dingen stroomt dus verder dan de grenzen van een planeet of zelfs een melkwegstelsel, en strekt zich uit over de gehele kosmos.
Dankzij de woorden en beelden in The Last Jedi kunnen we eindelijk een werkdefinitie voor de Force voorstellen die zowel veelomvattend als beknopt is, wetenschappelijk en toch taal gebruikt die iedereen kan begrijpen:
The Force is de energie die door het kosmische ecosysteem stroomt.
Volg me op Twitter of LinkedIn. Bekijk mijn website of een deel van mijn andere werk hier.