Stressfracturen van voet en enkel

• Wat is een stressfractuur?
• Oorzaken van een stressfractuur in de voet en enkel
• Welke botten in de voet en enkel worden aangetast door een stressfractuur?
• Wat zijn de symptomen van een stressfractuur in de voet en enkel?
• Hoe worden stressfracturen gediagnosticeerd?
• Hoe behandel je een stressfractuur?
• Hoe lang duurt het voordat een stressfractuur genezen is?
• Moet ik geopereerd worden?
• Voorkomen van stressfracturen

Wat is een stressfractuur?

Een stressfractuur is een soort botbreuk of scheur in het bot. Spanningsfracturen ontstaan wanneer een kleine of matige hoeveelheid kracht herhaaldelijk en na verloop van tijd op een bot wordt uitgeoefend. Dit is anders dan een traumatische breuk, waarbij plotseling een aanzienlijke hoeveelheid kracht wordt uitgeoefend, zoals in het geval van een ernstige enkelverdraaiing, die acute enkelfracturen kan veroorzaken, of bij een aanrijding met een auto, waarbij botten in de voet kunnen worden gebroken of verbrijzeld).

Spanningsfracturen komen vaak voor in voet- en enkelbotten omdat we er voortdurend kracht op uitoefenen door te staan, lopen, rennen en springen. Bij een stressfractuur breekt het bot, maar verschuift meestal niet van positie (wordt “verplaatst”).

De krachten die een stressfractuur in de voet of enkel veroorzaken, zijn vergelijkbaar met die wanneer je een paperclip buigt. Als je een paperclip één keer voorzichtig buigt, zal hij niet breken. Maar als je hem meerdere keren heen en weer blijft buigen, verzwakt (of “vermoeit”) het metaal en breekt het uiteindelijk. Botten die herhaaldelijk aan kracht worden blootgesteld, kunnen eenzelfde soort vermoeidheid ondervinden, een zogenaamde “stressreactie”. Dit verhoogt het risico dat het bot uiteindelijk zal breken, dat wil zeggen een stressfractuur zal oplopen.

Oorzaken van een stressfractuur in de voet en enkel

Stressfracturen ontstaan over het algemeen op een van de volgende twee manieren:

• Mensen met gezonde botten overbelasten de voet en enkel door frequente, repeterende bewegingen. Dit is met name het geval bij atleten die aan sporten met een hoge impact deelnemen, zoals atletiek, voetbal, basketbal, voetbal, tennis, turnen of cheerleading.
• Mensen met zeer zwakke botten als gevolg van een afzonderlijke, onderliggende aandoening (zoals osteoporose) lopen een stressfractuur op in de voet, zelfs bij activiteiten met een tamelijk lage impact, zoals vaak lopen. Dit type breuk wordt een “insufficiëntiefractuur” genoemd omdat hij optreedt in een bot dat niet “voldoende” dichtheid of sterkte heeft om normale stootkrachten te weerstaan. Insufficiëntiefracturen kunnen soms jongere, verder gezonde vrouwen treffen die overmatig sporten, omdat dergelijke activiteit kan leiden tot onregelmatige of afwezige menstruatiecycli, die op hun beurt de sterkte van hun botten beïnvloeden.

De voet en enkel zijn de meest voorkomende delen van het lichaam om een stressfractuur te ervaren, omdat we constant op onze voeten staan. Spanningsfracturen in de voet en enkel komen vaak voor bij mensen die beginnen met een nieuwe activiteit waarbij de voeten op de grond moeten staan, zoals wandelen of hardlopen. Stressfracturen komen ook voor bij mensen die snel meer gaan doen van een bepaalde activiteit. Iemand die bijvoorbeeld normaal twee keer per week 30 minuten hardloopt en dan plotseling zeven dagen per week een uur gaat hardlopen, heeft een verhoogd risico op het krijgen van een stressfractuur.

Schoenen die een slechte ondersteuning bieden, zoals hoge hakken – die veel druk op de tenen uitoefenen – evenals oude, stijve schoenen kunnen iemand in gevaar brengen. Ten slotte kunnen mensen met voetafwijkingen die hun belastbaarheid veranderen, stressfracturen ontwikkelen. Bij een voet met een bunion bijvoorbeeld, kan de grote teen zodanig worden verplaatst dat hij niet meer het gewicht draagt dat hij normaal zou moeten dragen. Hierdoor komt er meer belasting op de andere tenen te staan, wat kan leiden tot een stressfractuur in een of meer van hen. In dergelijke gevallen heeft de tweede teen (naast de grote teen) de meeste kans op een breuk.

Welke botten in de voet en enkel worden aangetast door een stressfractuur?

Alle botten van het onderbeen, de enkel en de voet kunnen een stressfractuur oplopen. De meest voorkomende botten zijn:

• De middenvoetsbeentjes, die de tenen met de middenvoet verbinden.
• De calcaneus (hielbeen).
• Het naviculare, een botje bij de enkel. Naviculare stressfracturen hebben een lange tijd nodig om te genezen.
• De botten die het enkelgewricht vormen – met name het scheenbeen en het kuitbeen.

Anatomische tekening van de voet, waarop de middenvoetsbeentjes en het naviculare bot te zien zijn. (Illustratie door Joseph Yu, BS.)

Wat zijn de symptomen van een stressfractuur in de voet en enkel?

Het belangrijkste symptoom van een stressfractuur is pijn. Afhankelijk van het aangetaste bot, heeft het de neiging om pijn te doen in zeer specifieke, pinpoint gebieden, en het zal pijn doen als je het exacte gebied aanraakt waar het bot gebroken is.

Als u onlangs uw activiteit hebt veranderd of verhoogd en pijn hebt in een specifiek gebied van de voet of enkel, kunt u een stressfractuur hebben. De pijn wordt meestal intenser wanneer u impactactiviteiten doet en wordt beter tijdens perioden van rust.

Als u denkt dat u mogelijk een stressfractuur in uw voet of enkel hebt, is het belangrijkste om te doen onmiddellijk te stoppen met alle activiteiten die pijn veroorzaken. Als een onbehandelde stressfractuur verergert (groter wordt), zult u de pijn sneller gaan voelen tijdens activiteiten die de aangetaste botten belasten dan toen de stressfractuur voor het eerst ontstond.

Als uw pijn na enkele dagen rust aanhoudt of als uw pijn weggaat maar vervolgens zelfs na enkele weken rust weer terugkomt, moet u naar een orthopedisch voet- en enkelchirurg (ook wel “orthopeed” of “orthopeed” genoemd) gaan.

Hoe worden stressfracturen gediagnosticeerd?

Uw arts zal u eerst vragen stellen over uw pijn en activiteitenniveau om u te beoordelen op de risicofactoren die hierboven zijn besproken.

Daarna zal hij of zij u onderzoeken en röntgenfoto’s laten maken van het gebied waar u pijn ervaart. Wanneer er sprake is van een stressfractuur, is het eigenlijk niet ongewoon dat de röntgenfoto’s normaal lijken en geen breuk in het bot laten zien. Dit komt omdat het bot soms reageert en nieuw bot aangroeit om de breuk te helen. (Het beschadigde bot is echter nog steeds kwetsbaar voor een nieuwe breuk.) Wanneer er nieuw bot groeit, is de laatste stap dat het verkalkt. Een radioloog of orthopeed bevestigt de diagnose stressfractuur vaak door de verkalking van nieuwe botgroei op uw röntgenfoto te zien.

In bepaalde gevallen kan uw arts een botscan of MRI laten maken om meer informatie te krijgen dan een standaardröntgenfoto doet. Deze duurdere tests zijn echter niet routinematig nodig om een stressfractuur te diagnosticeren.

Hoe behandel je een stressfractuur?

De meeste stressfracturen genezen vanzelf als u uw activiteitenniveau vermindert en gedurende een bepaalde periode beschermend schoeisel draagt. Zoals hierboven vermeld, is het belangrijkste wat u moet doen als u een stressfractuur in uw voet of enkel hebt of denkt te hebben, te stoppen met de activiteit die uw probleem in eerste instantie heeft veroorzaakt. U moet een tijd stoppen met alle high-impact activiteiten, meestal voor ongeveer zes weken.

Onmiddellijk na een stressfractuur kan het koelen en verhogen van het getroffen been helpen de zwelling en pijn te verminderen. Wat pijn betreft, kunt u het beste acetaminophen (Tylenol) nemen in plaats van niet-steroïde ontstekingsremmende geneesmiddelen (NSAID’s), waaronder ibuprofen (Advil) en naproxen (Aleve). De reden hiervoor is dat uit sommige gegevens blijkt dat het gebruik van NSAID’s het vermogen van het bot om te genezen kan verminderen.

Uw orthopeed kan u aanraden een schoen met stijve zolen, een sandaal met houten zolen of een uitneembare “wandelschoen” te dragen, ook wel bekend als een korte been-breukbeugel-schoen.

Een typische breukbeugel of “wandelschoen” die wordt gedragen om een niet-geplaatste breuk te laten genezen.

Hoe lang duurt het voordat een stressfractuur is genezen?

De meeste stressfracturen van de voet of enkel genezen binnen 4 tot 6 weken. De genezingstijd varieert echter, afhankelijk van welk bot is gebroken. Sommige voetbotten, zoals het naviculare of het vijfde middenvoetsbeentje, hebben veel meer tijd nodig om te genezen dan andere.

Na weken van rust, en zodra de pijn volledig is verdwenen, kunt u geleidelijk weer beginnen met lichamelijke activiteit en sport. Deze geleidelijke herintroductieperiode moet ongeveer 4 tot 6 weken duren. Schakel over op een sport die de voet en het been minder belast totdat u volledig hersteld bent. Voorbeelden van geschikte low-impact activiteiten zijn:

• Zwemmen
• Fietsen (fietsen of spinninglessen)

De slechtste keuzes voor het hervatten van activiteiten terwijl u herstelt van een stressfractuur in uw voet of enkel zijn hardlopen of zelfs lopen op harde oppervlakken. U kunt uw breuk gemakkelijk heropenen en het herstelproces opnieuw moeten beginnen.

Tijdens het herstel moet u comfortabele, ondersteunende schoenen zonder verhoogde hak dragen. Schoeisel moet flexibel zijn, niet stijf. Als u een hardloper bent, begint u nadat u 4 tot 6 weken lang weinig belastende activiteiten hebt hervat, met een conservatief joggingschema. Verhoog uw aantal hardloopkilometers in de loop van de tijd heel langzaam. Doe niet te veel, te snel.

Moet ik geopereerd worden?

Een operatie is zelden nodig en wordt meestal alleen aanbevolen nadat de conservatieve, niet-chirurgische benaderingen hierboven niet werken.

Stressfracturen voorkomen

De volgende principes kunnen u helpen een gezonde levensstijl te leiden en problemen met stressfracturen te voorkomen:

• Eet calciumrijk voedsel en zorg dat u dagelijks voldoende vitamine D binnenkrijgt om de botdichtheid te helpen behouden.
• Draag goede schoenen. Draag geen oude of stijve schoenen, maar probeer comfortabele, goed gepolsterde en ondersteunende schoenen. Het is meestal een goed idee om schoenen te dragen die speciaal gemaakt zijn voor de sport die u wilt gaan doen. Vermijd hoge hakken waar mogelijk.
• Niet roken. Dit kan leiden tot problemen met de genezing. Het is eigenlijk de nicotine die het probleem veroorzaakt, dus andere kauwgom en producten die nicotine bevatten zullen nog steeds de genezing van het bot verhinderen.
• Cross-train. Dit betekent dat u activiteiten moet afwisselen. U kunt bijvoorbeeld joggen afwisselen met zwemmen of fietsen gedurende de week.
• Geleidelijk aan in eerdere of nieuwe sportactiviteiten. Verhoog geleidelijk de tijd, snelheid en afstand. Veel experts suggereren een toename van 10% van de trainingstijd per week.

Bijgewerkt: 5/31/2019

Auteurs

Scott J. Ellis, MD
Associate Attending, Orthopaedic Surgery, Hospital for Special Surgery
Associate Professor of Orthopaedic Surgery, Weill Cornell Medical College