Mensen zijn dol op het idee van een staart – vraag het maar aan mijn nichtje van vijf die zich verkleed met haar dinosaurusstaart, ermee kwispelt als een hond en hem als wapen gebruikt.
Staarten zijn bijna standaard in het dierenrijk. Vissen gebruiken ze om zich voort te bewegen, krokodillen gebruiken ze als vetreserves, hagedissen laten ze vallen als lokvogel, ratelslangen gebruiken ze als waarschuwingsapparaat, dieren met hoeven gebruiken ze als vliegenmepper. Sommige apen kunnen zich ermee vastgrijpen.
Dr David Young is een zoöloog die een baanbrekend leerboek schreef, The Discovery of Evolution, en is directeur van het Tiegs Museum, aan de Universiteit van Melbourne.
“Staarten bij zoogdieren dienen vaak als tegenwicht voor de kop en helpen een dier bij de beweging, vooral bij het rennen. Als je naar wilde katten kijkt, hebben katten die heel snel rennen langere staarten.”
Ook de boomapen van Afrika en Azië, zoals makaken, hebben lange staarten, die ze gebruiken voor evenwicht, omdat ze zich op handen en voeten voortbewegen.”
Mensen hebben wel een staart, maar slechts voor een korte periode tijdens onze embryonale ontwikkeling. Hij is het meest uitgesproken rond dag 31 tot 35 van de dracht en gaat dan over in de vier of vijf vergroeide wervels die ons stuitbeen worden. In zeldzame gevallen is de regressie onvolledig en wordt gewoonlijk bij de geboorte operatief verwijderd.
Wat is er dan met de staart gebeurd tijdens de evolutionaire reis van apen naar apen naar ons?
“De mens behoort tot een groep die mensapen wordt genoemd, en samen met chimpansees, gorilla’s en orang-oetans heeft geen van ons een staart. De mensapen, zoals de gibbons, hebben ook geen staart en zij geven ons een aanwijzing hoe het niet hebben van een staart een voordeel kan zijn.
“Gibbons kunnen met hun lange armen in de boomtoppen van de Zuidoost-Aziatische bossen van tak naar tak slingeren. Terwijl ze slingeren, hangen de romp en de poten eronder waardoor het lichaam een rechtopstaande houding aanneemt. Een staart zou bij deze manier van voortbewegen alleen maar in de weg zitten en hinderlijk zijn.”
“Gibbons kunnen ook tweevoetig langs takken lopen en daarbij hun armen gebruiken voor evenwicht. Een rechtopstaande houding zonder staart is ook zeer geschikt voor het beklimmen van boomstammen.”
Met andere woorden, deze dieren staan van nature rechtop, in tegenstelling tot apen uit de oude en nieuwe wereld die op handen en voeten lopen. Beide zijn geschikt om in hun specifieke omgeving te overleven.
“De rechtopstaande houding bij apen wordt anatomisch mogelijk gemaakt door een korter lendengebied en het verlies van de staart. Bovendien zit het schouderblad aan de achterkant in plaats van aan de zijkanten zoals bij apen, vandaar dat gibbons hun armen kunnen heffen en eraan kunnen zwaaien,” zegt Dr. Young.
“Maar vergelijk dit met nieuwe wereldapen uit Zuid-Amerika, zoals spinapen, die ook op handen en voeten lopen, maar een grijpstaart hebben, wat betekent dat ze hun staart kunnen gebruiken als een extra hand.”
Apen uit de nieuwe wereld zijn een aparte groep, ver verwijderd van apen uit de oude wereld, en maken geen deel uit van de apen-apenlijn.
Dus het verschil tussen apen en mensapen, staart en geen staart, is een kwestie van aanpassing aan een bepaalde omgeving. De rechtopstaande houding zonder staart, die goed is om zich in bomen voort te bewegen, is namelijk ook goed om bomen te verlaten en op de grond te lopen. Met een paar aanpassingen stelde dit de vroege mens in staat om over grasland te lopen en te joggen en een geheel nieuwe manier van leven aan te nemen.
Dus wees blij dat je geen lange staart hebt als je op de fiets zit of naar een lift rent.
Bannerafbeelding: Flickr