Dr Muzyk jest farmaceutą klinicznym, Duke University Medical Center, a dr Galiardi jest adiunktem psychiatrii i nauk behawioralnych oraz adiunktem klinicznym medycyny, Duke University School of Medicine, Durham, NC.
Źródło główne: van Melle JP, Verbeek DEP, van den Berg MP, et al. Beta-blockers and depression after myocardial infarction: a multicenter prospective study. J Am Coll Cardiol. 2006;48(11):2209-2214.
- Chociaż pacjenci z chorobami układu sercowo-naczyniowego są narażeni na zwiększone ryzyko rozwoju depresji, nie ma przekonujących dowodów na to, że dodanie beta-blokerów jeszcze bardziej zwiększy ich ryzyko.
- Rozpoczęcie leczenia beta-blokerami od najmniejszej możliwej dawki i powolne miareczkowanie dawki w czasie może zminimalizować działania niepożądane, takie jak zmęczenie i seksualne działania niepożądane.
- Jeśli u pacjenta przyjmującego beta-blokery wystąpią objawy dużej depresji, należy starannie ocenić i leczyć objawy za pomocą odpowiedniej psychoterapii, leków psychotropowych i monitorowania.
Poza dobrze znaną rolą w leczeniu chorób układu sercowo-naczyniowego, antagoniści receptorów adrenergicznych beta – beta-blokery – są stosowane w różnych stanach chorobowych, w tym w chorobie wieńcowej, nadciśnieniu tętniczym, migrenach i drżeniu. Ich przydatność sprawia, że są one jedną z najczęściej przepisywanych klas leków. Niestety, ich zwiększone stosowanie wiąże się ze zwiększoną liczbą doniesień o depresji. Umiejętność oddzielenia faktów od fikcji pomoże w prowadzeniu opieki nad pacjentami przyjmującymi beta-blokery, którzy zgłaszają nowe lub nasilające się objawy depresji.
Czy badania potwierdzają związek?
Pierwsze doniesienia z lat 60-tych XX wieku mówiły, że depresja wywołana beta-blokerami wynika z antagonistycznego działania tych leków na noradrenalinę w postsynaptycznych receptorach mózgowych ß1. Na podstawie opisów przypadków możliwego związku między beta-blokerami a depresją, w 2 przeglądach baz danych dotyczących recept stwierdzono, że pacjenci przyjmujący beta-blokery częściej otrzymywali jednocześnie receptę na lek przeciwdepresyjny niż pacjenci, którym przepisano inne leki sercowo-naczyniowe i przeciwcukrzycowe.1,2 Jednak przeglądy te miały poważne ograniczenia, takie jak nieodpowiednio zdefiniowane metody definiowania depresji i brak kontroli potencjalnych czynników zakłócających.
Mechanistycznie, obwodowe działanie beta-blokerów na serce i nerki prowadzi do zmniejszenia chronotropii i inotropii, jak również obniżenia ciśnienia krwi. Te zmiany w układzie sercowo-naczyniowym i hemodynamicznym mogą powodować zmęczenie, spadek energii i zaburzenia funkcji seksualnych, które mogą być interpretowane jako objawy nowo powstałej depresji.
Badacze stwierdzili, że stosowanie beta-blokerów nie było związane z depresją w badaniu kliniczno-kontrolnym, w którym przeanalizowano 4 302 kartoteki New Jersey Medicaid.3 Ponadto, ponieważ większość pacjentów w tym badaniu otrzymywała propranolol, autorzy nie byli w stanie potwierdzić długo utrzymującego się przekonania, że wysoce lipofilne beta-blokery (takie jak propranolol, metoprolol i timolol) są bardziej skłonne do wywoływania depresji niż hydrofilne beta-blokery, takie jak atenolol.
W retrospektywnym badaniu kohortowym przeanalizowano 381 pacjentów z 2 badań dotyczących zawału mięśnia sercowego (MI), u których oceniano objawy i nasilenie depresji.4 Badacze dopasowali 254 osoby przyjmujące beta-blokery podczas hospitalizacji z powodu zawału serca do 127 osób nieprzyjmujących beta-blokerów. Pacjenci objęci badaniem byli dobrze zrównoważeni pod względem wielu cech wyjściowych, w tym danych demograficznych, historii depresji i frakcji wyrzutowej lewej komory, chociaż u osób, które nie przyjmowały beta-blokerów, istotnie częściej występowała przewlekła obturacyjna choroba płuc, stosowanie digoksyny i stosowanie beta-blokerów przed zawałem. Badacze oceniali objawy depresji za pomocą Inwentarza Depresji Becka (BDI) na początku oraz 3, 6 i 12 miesięcy po zawale, a także identyfikowali pacjentów z depresją za pomocą złożonego międzynarodowego wywiadu diagnostycznego (Composite International Diagnostic Interview). Po uwzględnieniu potencjalnych czynników zakłócających, w tym:
- wskazań do stosowania beta-blokerów (innych niż depresja w wywiadzie)
- wskaźników i czynników ryzyka chorób serca
- podstawowych objawów depresji
- stosowania benzodiazepin.
W rzeczywistości, po kontroli depresji wyjściowej, badacze stwierdzili, że osoby stosujące beta-blokery wykazywały istotnie niższe wyniki BDI 3 miesiące po zawale serca niż osoby niestosujące tych leków. Na podstawie tych wyników autorzy doszli do wniosku, że klinicyści nie powinni być zniechęceni do przepisywania beta-blokerów, ponieważ korzyści płynące z tych leków w postaci zmniejszenia zachorowalności i śmiertelności z powodu chorób układu sercowo-naczyniowego znacznie przewyższają ryzyko – jeśli w ogóle istnieje – wystąpienia nowej depresji związanej ze stosowaniem beta-blokerów.
Dwa dodatkowe badania nie wykazały istotnej różnicy w częstości występowania depresji między pacjentami, którzy otrzymywali beta-blokery, a tymi, którzy otrzymywali inne leki przeciwnadciśnieniowe lub placebo.5,6 Pomocne byłyby przyszłe badania oceniające depresję wśród osób poddanych randomizacji do beta-blokerów vs placebo, chociaż wstrzymanie podawania beta-blokerów w niektórych schorzeniach kardiologicznych jest nieuzasadnione, a takie badania mogą być niemożliwe do przeprowadzenia.
Leczenie pacjentów psychiatrycznych
Dowody przemawiają za stosowaniem beta-blokerów w chorobie wieńcowej i zastoinowej niewydolności serca. Chociaż pacjenci z tymi schorzeniami są w grupie zwiększonego ryzyka rozwoju depresji,7 nie ma wystarczających dowodów na to, że ryzyko to zwiększy się jeszcze bardziej po dołączeniu beta-blokerów (tabela),3-6 Chociaż pacjenci przyjmujący beta-blokery zgłaszają częstsze występowanie zmęczenia i seksualnych działań niepożądanych – co można interpretować jako związane z depresją – badania nie potwierdzają związku tych leków z depresją. Jak w przypadku każdego leku, terapię beta-blokerami należy rozpoczynać od możliwie najmniejszej dawki i miareczkować powoli, aby zminimalizować działania niepożądane. Każdy pacjent, u którego wystąpią oznaki i objawy dużej depresji powinien być dokładnie oceniony i leczony odpowiednią psychoterapią, lekami psychotropowymi i staranną obserwacją.
.