Marzec 2017

Gruesome Gliders

Trzymajcie się za nos i zaoferujcie pochwałę dla tak bardzo znienawidzonego, ale najbardziej godnego sępa.

By Dale Weisman

„The vultures are circling.”

Założę się, że wyobrażasz sobie stary western, w którym spragniony kowboj czołga się przez płonącą pustynię, podczas gdy sępy krążą powoli nad głowami, czekając cierpliwie, aż wyda ostatnie tchnienie, zanim rzuci się na ucztę.

Sępy cierpią z powodu poważnie złych stosunków publicznych, które zaczęły się dawno temu. Werset ze Starego Testamentu potępia sępy jako „obrzydliwość wśród ptaków”. Widząc „myszołowa indyczego” w 1835 roku podczas swojej podróży do obu Ameryk, Karol Darwin nazwał to biedne stworzenie „obrzydliwym ptakiem, z łysą szkarłatną głową uformowaną do taplania się w zgniliźnie”.

Ani słodkie jak ptaki śpiewające, ani majestatyczne jak orły, być może sępy wydają się zbyt brzydkie, by je kochać. Wielu z nas kojarzy je ze śmiercią, chorobą i rozkładem, postrzegając je jako złowrogie, groteskowe padlinożerne padlinożerne padlinożercy, pupile ptasiego świata, zbyt leniwe, by polować na świeże mięso.

Moja przyjaciółka Carol, „sępia dama”, gwałtownie odrzuca te brzydkie stereotypy. Podczas gdy wielu sąsiadów w jej ekskluzywnej dzielnicy Northwest Austin wiesza karmniki dla ptaków wokół swoich domów, aby przyciągnąć kolorowe buntowniki i kardynały, Carol ustawiała rozmrożone kurczaki na swoim pokładzie na wzgórzu, aby nakarmić czarne sępy i sępy indycze – jedyne dwa gatunki sępów występujące w Teksasie.

„Sępy są tak źle rozumiane”, mówi Carol, podczas gdy my podziwiamy widok kanionu z jej pokładu i wspominamy o jej sępich przyjaciołach. „Mają takie słodkie osobowości. Gdyby ludzie tylko wiedzieli, ile mają charakteru i jak inteligentne są, szanowaliby je bardziej.”

Klan sępów Carol odpłynął kilka lat temu, chociaż kilka osób odwiedza ich od czasu do czasu.

„Naprawdę za nimi tęsknię” – wzdycha Carol, pokazując mi zdjęcia swoich ulubionych czarnych sępów. „To niesamowite, jak te ptaki ewoluowały. Sępy czarne i indyki pracują razem. Współistnieją i nie rywalizują o pożywienie. Czarne sępy jedzą najpierw, a potem przychodzą sępy indycze i czyszczą tuszę jak nikt inny.”

Getting Gruesome

Sępy tureckie i czarne, najliczniejsze z siedmiu gatunków sępów Nowego Świata, obfitują w Teksasie. Widzimy je wszędzie: krążące w termice, gniazdujące na drzewach i wieżach, zbierające się przy ofiarach wypadków drogowych. Jak wszystkie z 23 gatunków sępów na świecie, indyki i czarne sępy są obowiązkowymi padlinożercami, żywiącymi się głównie padliną, ciałem martwych zwierząt.

Choć Nowy Świat sępów obu Ameryk i Stary Świat sępów Europy, Azji i Afryki akcji podobne scavenging zachowań i wygląd (łyse głowy, haczykowate dzioby i duże skrzydła), są one biologicznie niepowiązane. Badania DNA wskazują, że sępy Nowego Świata są blisko spokrewnione z bocianami, podczas gdy sępy Starego Świata są podobne do raptorów, takich jak orły i jastrzębie.

Słowo „sęp” pochodzi od łacińskiego słowa vuellere, co oznacza skubać i rozrywać, co jest jak oni karmić z ich długich, haczykowatych dziobów. Podczas gdy sępy preferują świeże mięso, będą jeść padlinę w różnych stadiach rozkładu (z wyjątkiem skrajnego rozkładu).

Obdarzone potężnymi układami trawiennymi i żrącymi kwasami żołądkowymi, które niszczą mikroorganizmy i toksyny, sępy są w stanie spożywać padlinę bez zapadania na choroby. Sępy odgrywają istotną rolę w łańcuchu pokarmowym, usuwając z krajobrazu rozkładające się zwłoki, które mogłyby być siedliskiem patogenów.

Leć jak sęp

Sępy błyszczą zarówno w strzelistości, jak i w sanitacji. Na ziemi wydają się pozbawione gracji, podskakując niezgrabnym krokiem. Ale kiedy sępy wzbijają się w powietrze, są w swoim żywiole, są panami powietrza. Łapiąc wznoszące się termiki i szybując na prądach powietrznych, sępy wzbijają się w powietrze z taką samą gracją jak jastrzębie i orły. Mogą pozostać w powietrzu przez wiele godzin i przelecieć wiele mil, zużywając bardzo mało energii podczas skanowania krajobrazu w poszukiwaniu kolejnego posiłku.

Sępy tureckie, najszerzej rozpowszechnione sępy Nowego Świata, latają w wielkich migracjach i mają zasięg od południowej Kanady do czubka Ameryki Południowej. Ich naukowa nazwa – Cathartes aura – oznacza „oczyszczającą bryzę” lub „oczyszczający wiatr”, od greckich słów cathartes (katharsis lub oczyszczające oczyszczenie) i aura (bryza).

Pokryte czarno-brązowym upierzeniem, sępy indycze mają wzdymające, pozbawione piór, pomarszczone głowy, podobne do dzikich indyków – stąd ich wspólna nazwa. Inna często używana nazwa, „myszołów indyczy”, jest błędna. W Starym Świecie myszołowy to ptaki szponiaste z rodzaju Buteo; w Stanach Zjednoczonych nazywamy je jastrzębiami. Kiedy Europejczycy osiedlili się w Ameryce Północnej, błędnie myśleli, że sępy indyków były duże jastrzębie, nazywając je buzzards.

Z lekkimi ciałami (do 5 funtów), długimi ogonami i rozpiętością skrzydeł do 6 stóp, sępy indyków są aerodynamicznie zbudowane do lotu. W górze, trzymają swoje skrzydła w płytkim V lub dihedral, nieco powyżej płaszczyzny ciała. Podczas lotu blisko ziemi, sępy indycze przechylają swoje skrzydła w pozornie niestabilnym ruchu, co pomaga im zachować stabilność na niższych wysokościach.

Sępy czarne również wyróżniają się w strzelistości, pomimo posiadania bardzo krótkich ogonów i cięższych, bardziej krępych ciał i krótszych rozpiętości skrzydeł (do 5 stóp) niż ich kuzyni indyki. Ich nieporadne starty rozpoczynają się trzepotem żmudnych, trzepoczących skrzydeł. Po wzbiciu się w powietrze, mają tendencję do krążenia wyżej w termice niż niżej latające sępy indycze, a skrzydła trzymają prawie płasko, jak orły i jastrzębie. Podczas gdy sępy indyki można znaleźć w dużej części Teksasu przez cały rok, wiele osobników jest w pewnym sensie wędrownych. Sępy czarne zamieszkują przez cały rok we wschodnich, centralnych i przybrzeżnych obszarach Teksasu (ale są mniej powszechne w zachodnim Teksasie).

Naukowa nazwa dla czarnych sępów, Coragyps atratus, trafnie oznacza „sęp ubrany na czarno”, jakby w żałobie. Z ich sooty-czarne upierzenie i nagie, szaro-czarne głowy, czarne sępy zadzwonić do umysłu ponury ptak undertaker.

Turkey vs. Black Vultures

Najbardziej uderzająca różnica między indyka i czarne sępy jest sensoryczne, wpływając jak znaleźć ich posiłki padliny. „Sępy indyki mają doskonały zmysł węchu i mogą wykryć kilka cząsteczek gnijącego mięsa w dużych odległościach”, mówi Ian Tizard, profesor w College of Veterinary Medicine w Texas A&M University.

Jeden z trzech nowoświatowych gatunków z rodzaju Cathartes o wysoko rozwiniętej zdolności węchowej, sępy indycze potrafią wykryć zapach gnijącego mięsa w stężeniu tak niewielkim, jak kilka cząsteczek na miliard. Przylatują one do ostrego zapachu merkaptanu etylowego, gazu wytwarzanego podczas rozkładu mięsa.

Czarne sępy mają słaby zmysł węchu, polegając zamiast tego na ich ostrej wizji, aby dostrzec martwe lub umierające zwierzęta. Kiedy wyżej latające czarne sępy zauważają sępy indycze schodzące na żer, często wykonują zamach i odpędzają mniej asertywne, bardziej samotne sępy indycze.

„Czarne sępy są bardziej agresywne jak stada ich niedźwiedzi w dół na tuszy,” Tizard mówi. „Sępy indyków wycofują się, gdy dochodzi do konkurencji.”

Mechanizmy obronne

Pomimo że sępy indyków i sępy czarne mają niewiele naturalnych drapieżników, dzielą się silną obroną: swoją treścią żołądkową.

„Wymiociny sępów są niezwykle kwaśne i kłują”, mówi Tizard. „Jeśli są ścigane, wypróżniają swoje żołądki, aby zmniejszyć wagę, gdy podejmują lot, aby zyskać wysokość”.

Brak syrinx (organ głosowy), indyki i czarne sępy syczą i chrząkają, gdy są niepokojone.

Podobnie jak inne sępy Nowego Świata, a także ich krewni bociany, indyki i czarne sępy wypróżniają się na nogi i stopy. Oprócz sanityzacji nóg poprzez zabijanie bakterii z wysoce kwaśnymi odchodami, to zachowanie – forma termoregulacji zwana urohydrozą – pomaga sępom zachować chłód poprzez parowanie podczas gorącej pogody.

Zamiast robić gniazda, indyki i czarne sępy składają jaja bezpośrednio na ziemi i wewnątrz stosów szczotek, wydrążonych kłód, płytkich jaskiń i opuszczonych budynków. Te zorientowane na rodzinę ptaki utrzymują długoterminowe monogamiczne więzi w parach. Sępy-matki karmią swoje młode do ośmiu miesięcy po wylocie. Oba gatunki są społeczne i grzędują w nocy na drzewach, liniach energetycznych i wieżach radiowych. Gdy duże grzędy w obszarach mieszkalnych stanowią uciążliwość, niektóre społeczności praktykują „odstraszanie sępów” – wyładowywanie głośnych środków pirotechnicznych w celu ich odpędzenia.

Przyjaciel czy wróg?

Według Tizarda społeczności wiejskie tolerowały kiedyś sępy czarne i indyki jako w dużej mierze pożytecznych padlinożerców.

„Pod koniec XIX i na początku XX wieku, lud wiejski postrzegał sępy pozytywnie i jako pożyteczne, aby mieć wokół siebie do czyszczenia podrobów z uboju lub martwego inwentarza”, mówi Tizard. „Postawy zmieniły się po 1900 roku z powodu wzrostu mikrobiologii i błędnego poglądu na sępy jako brudne, roznoszące choroby robactwo, a sępy były prześladowane”.

W dzisiejszych czasach wielu ranczerów nie lubi czarnych sępów, skarżąc się, że żerują one na nowo narodzonych lub słabych cielętach i owcach. Agresywne z natury, czarne sępy czasami stają się drapieżne i zabijają małe ssaki i inne ptaki. Chociaż czarne sępy, jak również sępy indyki, są chronione w ramach U.S. Migratory Bird Treaty Act, ranczerzy mogą uzyskać pozwolenia na pułapkę, strzelać i truć sępy uważane za zabijanie zwierząt gospodarskich.

Do lat 70-tych, skutki DDT rozrzedzania jaj skażone indyki i czarne sępy, jak to się stało z wielu raptorów. Choć nadal wrażliwe na utratę siedlisk i śrut ołowiany w tuszach, populacje sępów czarnych i indyczych w USA są stabilne, a nawet rosną. Bardziej zdolne do adaptacji niż sępy indycze, sępy czarne mogą tolerować obecność i presję człowieka i rozszerzyły swój zasięg w ciągu ostatnich kilku dekad, stale posuwając się na północ i wschód od stanów Zatoki Perskiej do Nowej Anglii i tak daleko na północ jak Ontario.

Avian eksperci spekulują, że czarne sępy są po ekspansji autostrad i wynikający szlak roadkill. The Humane Society szacuje, że pojazdy zabijają milion zwierząt tygodniowo w USA.

„Nie brakuje roadkill,” Tizard mówi. „Obecnie roadkill i wzrost populacji jeleni dostarczają wiele z pożywienia sępów.”

Without Vultures

While turkey i czarne sępy są kwitnące w obu Amerykach, prawie jedna czwarta światowych gatunków sępów są w głębokich tarapatach, niektóre stoją w obliczu wyginięcia. Szacuje się, że 97 procent indyjskich sępów wyginęło w ostatnich dziesięcioleciach, zatrutych weterynaryjnym środkiem przeciwbólowym (diklofenak), który zanieczyścił tusze bydła. Zatrucia i kłusownictwo zdziesiątkowały populacje sępów w wielu krajach afrykańskich. W obu Amerykach kondor kalifornijski balansuje na krawędzi wyginięcia, a kondor andyjski również stoi w obliczu poważnych zagrożeń.

Wybitny ekolog David Brower mądrze zauważył: „Kiedy sępy obserwujące twoją cywilizację zaczynają spadać martwe, to jest czas, aby zatrzymać się i zastanawiać.” Aby podnieść świadomość społeczną ciężkiego losu sępów w wielu częściach świata, entuzjaści ptaków obchodzą teraz Międzynarodowy Dzień Świadomości Sępów, odbywający się w pierwszą sobotę września każdego roku od 2009 roku. Sępy tureckie cieszą się rosnącą bazą fanów dzięki Turkey Vulture Society (turkeyvulturesociety.wordpress.com), poświęconej promowaniu korzyści środowiskowych tych czerwonogłowych sępów.

Thom Van Dooren, autor Vulture i wiodąca postać w dziedzinie badań nad wymieraniem, sugeruje: „Być może jedną z rzeczy, które sępy mogą nam ostatecznie pokazać, jest to, że wszystkie stworzenia – nawet te, które mogą wydawać się nieco przerażające lub obrzydliwe – wykonują swoją część w trzymaniu razem całej zbyt kruchej plątaniny życia na tej planecie”.

Zastanów się nad tą myślą przewodnią następnym razem, gdy zobaczysz sępy szybujące na letnim niebie lub skulone nad padliną wzdłuż autostrady.

” Podobała Ci się ta historia? Jeśli lubisz czytać artykuły takie jak ten, zasubskrybuj magazyn Texas Parks & Wildlife.

Powiązane historie

Scary Scavengers

Raptor Road Trip

.