Owidiusz

Heroidy („The Heroines”)Edycja

Medea na fresku z Herculaneum.

Heroidy („Heroiny”) lub Epistulae Heroidum to zbiór dwudziestu jeden wierszy w kupletach elegijnych. Heroidy mają formę listów adresowanych przez słynne postacie mitologiczne do ich partnerów, wyrażających emocje związane z rozłąką z nimi, błagania o ich powrót i aluzje do ich przyszłych działań w ramach ich własnej mitologii. Autentyczność zbioru, w części lub w całości, została zakwestionowana, chociaż większość badaczy uznałaby listy wymienione konkretnie w opisie dzieła przez Owidiusza w Am. 2.18.19-26 za nie budzące zastrzeżeń. Zbiór obejmuje nowy typ kompozycji rodzajowej, nie mający odpowiednika we wcześniejszej literaturze.

Uważa się, że pierwsze czternaście listów stanowi pierwszy opublikowany zbiór i jest pisanych przez bohaterki: Penelopę, Phyllis, Briseis, Phaedrę, Oenone, Hypsipyle, Dido, Hermionę, Deianeirę, Ariadnę, Canace, Medeę, Laodamię i Hypermestrę do ich nieobecnych męskich kochanków. List 15, od historycznej Sappho do Faona, wydaje się fałszywy (choć wspomniany w Am. 2,18) ze względu na swoją długość, brak integracji z wątkiem mitologicznym i nieobecność w średniowiecznych rękopisach. Ostatnie listy (16-21) to kompozycje parowane, składające się z listu do kochanka i odpowiedzi. Adresatami sparowanych listów są Parys i Helena, Bohater i Leander oraz Akontiusz i Cydyppe. Są one uważane za późniejszy dodatek do korpusu, ponieważ nigdy nie są wspomniane przez Owidiusza i mogą, ale nie muszą być fałszywe.

Herojdy wyraźnie ujawniają wpływ retorycznej deklamacji i mogą wywodzić się z zainteresowania Owidiusza retorycznymi suasoriae, perswazyjnymi przemowami i etopeją, praktyką mówienia w innej postaci. Bawią się też konwencjami gatunkowymi; większość listów zdaje się nawiązywać do dzieł, w których te postaci były znaczące, jak Eneida w przypadku Dydony i Katullus 64 w przypadku Ariadny, i przenosi postaci z gatunków epiki i tragedii do gatunku elegijnego, jakim są heroidy. Listy te podziwiano za głębokie portrety psychologiczne postaci mitycznych, retorykę i wyjątkowy stosunek do klasycznej tradycji mitologicznej. Przyczyniają się również znacząco do dyskusji na temat tego, jak płeć i tożsamość były konstruowane w augustowskim Rzymie.

Popularny cytat z „Heroid” antycypuje „cel uświęca środki” Machiavellego. Owidiusz napisał „Exitus acta probat” – rezultat uświęca środki.

Amores („The Loves”)Edit

Amores to zbiór w trzech księgach poezji miłosnej w metrum elegijnym, zgodnie z konwencjami gatunku elegijnego opracowanego przez Tibullusa i Propercjusza. Elegia wywodzi się od Propercjusza i Tibullusa, jednak Owidiusz jest innowatorem tego gatunku. Owidiusz zmienia lidera swoich elegii z poety na Amora (Miłość lub Kupidyna). To przesunięcie punktu ciężkości z triumfów poety na triumfy miłości nad ludźmi jest pierwszym tego rodzaju dla tego gatunku poezji. Tę Owidiuszową innowację można podsumować jako użycie miłości jako metafory dla poezji. Księgi opisują wiele aspektów miłości i koncentrują się na związku poety z kochanką zwaną Korynną. W ramach różnych wierszy, kilka opisuje wydarzenia w związku, prezentując czytelnikowi kilka winiet i luźnej narracji.

Księga 1 zawiera 15 wierszy. Pierwszy opowiada o zamiarze Owidiusza napisania poezji epickiej, który zostaje udaremniony, gdy Kupidyn kradnie mu stopę metryczną, zmieniając jego dzieło w elegię miłosną.Poemat czwarty ma charakter dydaktyczny i opisuje zasady, które Owidiusz rozwinie w Ars Amatoria. Wiersz piąty, opisujący południową schadzkę, przedstawia Korynnę z imienia. Wiersze 8 i 9 traktują o tym, że Korynna sprzedaje swoją miłość za prezenty, a 11 i 12 opisują nieudaną próbę zaaranżowania spotkania przez poetę. Wiersz 14 omawia katastrofalny eksperyment Korynny z farbowaniem włosów, a 15 podkreśla nieśmiertelność Owidiusza i poetów miłosnych.

Druga księga liczy 19 utworów; wiersz otwierający opowiada o porzuceniu przez Owidiusza Gigantomachii na rzecz elegii. Wiersze 2 i 3 to błagania do opiekuna, by pozwolił poecie zobaczyć Korynnę, wiersz 6 to lament nad zmarłą papugą Korynny, wiersze 7 i 8 dotyczą romansu Owidiusza ze służącą Korynny i odkrycia go przez nią, a 11 i 12 próbują zapobiec wyjazdowi Korynny na wakacje. Wiersz 13 jest modlitwą do Izydy o chorobę Korynny, 14 – wierszem przeciw aborcji, a 19 – przestrogą dla nieostrożnych mężów.

Księga trzecia liczy 15 wierszy. Utwór otwierający przedstawia upersonifikowane Tragedię i Elegię walczące o Owidiusza. Wiersz 2 opisuje wizytę na wyścigach, 3 i 8 koncentrują się na zainteresowaniu Korynny innymi mężczyznami, 10 to skarga do Ceres z powodu jej święta, które wymaga abstynencji, 13 to wiersz o święcie Junony, a 9 to lament za Tibullusem. W wierszu 11 Owidiusz postanawia nie kochać już Korynny i żałuje wierszy, które o niej napisał. Ostatni wiersz jest pożegnaniem Owidiusza z muzą erotyczną. Krytycy postrzegali te wiersze jako wysoce samoświadome i niezwykle zabawne okazy gatunku elegii.

Medicamina Faciei Femineae („Kosmetyki do twarzy dla kobiet”)Edit

Około stu elegijnych wersów przetrwało z tego wiersza o zabiegach upiększających dla kobiecych twarzy, który wydaje się parodiować poważną poezję dydaktyczną. Wiersz mówi, że kobiety powinny najpierw troszczyć się o maniery, a następnie przepisuje kilka mieszanek do zabiegów na twarz, po czym urywa się. Styl nie jest podobny do krótszych hellenistycznych dzieł dydaktycznych Nikandra i Aratusa.

Ars Amatoria („Sztuka miłości”)Edycja

Si quis in hoc artem populo non novit amandi,
hoc legat et lecto carmine doctus amet.

Ars Amatoria to Lehrgedicht, dydaktyczny poemat elegijny w trzech księgach, który stawia sobie za cel nauczanie sztuki uwodzenia i miłości. Pierwsza księga skierowana jest do mężczyzn i uczy ich, jak uwodzić kobiety, druga, również do mężczyzn, uczy, jak utrzymać kochankę. Trzecia zwraca się do kobiet i uczy technik uwodzenia. Pierwszą księgę otwiera inwokacja do Wenus, w której Owidiusz ustanawia siebie praeceptorem amoris (1.17) – nauczycielem miłości. Owidiusz opisuje miejsca, do których można udać się w poszukiwaniu kochanki, jak teatr, triumf, który dokładnie opisuje, czy arena – oraz sposoby zwrócenia uwagi dziewczyny, w tym uwiedzenie jej podstępnie na bankiecie. Wybór odpowiedniego momentu jest istotny, podobnie jak zdobycie zaufania jej współpracowników.

Owidiusz kładzie nacisk na dbałość o ciało kochanki. Mitologiczne dygresje obejmują kawałek na gwałt kobiet Sabiny, Pasiphaë i Ariadny. Księga 2 przywołuje Apolla i rozpoczyna się od opowiedzenia historii Ikara. Owidiusz radzi mężczyznom, by nie dawali zbyt wielu prezentów, dbali o swój wygląd, ukrywali romanse, komplementowali kochanki i dogadzali sobie z niewolnicami, by pozostać po stronie kochanek. Opieka Wenus nad prokreacją jest opisana, podobnie jak pomoc Apolla w utrzymaniu kochanka; Owidiusz rozwodzi się następnie nad historią pułapki Wulkana na Wenus i Marsa. Księga kończy się prośbą Owidiusza, by jego „uczniowie” rozpowszechniali jego sławę. Księga trzecia rozpoczyna się od obrony zdolności kobiet i postanowienia Owidiusza, aby uzbroić kobiety przeciwko jego nauczaniu w pierwszych dwóch księgach. Owidiusz daje kobietom szczegółowe instrukcje dotyczące wyglądu, mówiąc im, aby unikać zbyt wielu ozdób. Radzi kobietom, aby czytać poezję elegijną, nauczyć się grać w gry, spać z ludźmi w różnym wieku, flirtować, i dissemble. Przez całą książkę, Owidiusz zabawnie wtrąca się, krytykując siebie za cofnięcie całej swojej pracy dydaktycznej dla mężczyzn i mitologicznie dygresje na temat historii Procris i Cephalus. Książka kończy się jego życzeniem, aby kobiety podążały za jego radami i szerzyły jego sławę, mówiąc Naso magister erat, „Owidiusz był naszym nauczycielem”. (Owidiusz był znany jako „Naso” dla swoich współczesnych.)

Remedia Amoris („Lekarstwo na miłość”)Edit

Ten poemat elegijny proponuje lekarstwo na miłość, o której Owidiusz naucza w Ars Amatoria, i jest skierowany przede wszystkim do mężczyzn. Poemat krytykuje samobójstwo jako sposób na ucieczkę przed miłością i, powołując się na Apolla, mówi kochankom, aby nie zwlekali i nie byli leniwi w kontaktach z miłością. Kochanków uczy się, by unikali swoich partnerów, nie uprawiali magii, nie widzieli kochanka nieprzygotowanego, brali sobie innych kochanków i nigdy nie byli zazdrośni. Stare listy powinny być spalone, a rodzina kochanka unikana. Wiersz przez cały czas przedstawia Owidiusza jako lekarza i wykorzystuje obrazowanie medyczne. Niektórzy interpretują ten wiersz jako zakończenie dydaktycznego cyklu poezji miłosnej Owidiusza i koniec jego erotycznego projektu elegijnego.

Metamorfozy („Przemiany”)Edit

Grawerowany frontispis George Sandys’s 1632 London edition of Ovid’s Metamorphoses Englished.

Metamorfozy, najambitniejsze i najbardziej znane dzieło Owidiusza, składa się z 15-książkowego katalogu napisanego heksametrem daktylicznym o przemianach w mitologii greckiej i rzymskiej osadzonych w luźnych ramach mito-historycznych. Słowo „metamorfozy” jest pochodzenia greckiego i oznacza „przemiany”. Odpowiednio do tego, bohaterowie utworu przechodzą wiele różnych przemian. Na przestrzeni prawie 12.000 wersów wspomnianych jest prawie 250 różnych mitów. Akcja każdego mitu rozgrywa się w plenerze, gdzie śmiertelnicy są często narażeni na wpływy zewnętrzne. Poemat wpisuje się w tradycję mitologicznej i etiologicznej poezji katalogowej, takiej jak Katalog kobiet Hezjoda, Aetia Kallimacha, Heteroeumena Nikandra i Metamorfozy Partenesa. Pierwsza księga opisuje powstanie świata, wieki człowieka, potop, historię gwałtu Dafne przez Apolla i Io przez Jowisza. Drugą księgę otwiera Phaethon i dalej opisuje miłość Jowisza do Callisto i Europy. Trzecia księga skupia się na mitologii Teb z opowieściami o Kadmosie, Akteonie i Penteuszu. Czwarta księga koncentruje się na trzech parach kochanków: Pyramus i Thisbe, Salmacis i Hermaphroditus, oraz Perseusz i Andromeda. Piąta księga skupia się na pieśni Muz, która opisuje gwałt na Proserpinie. Szósta księga to zbiór opowieści o rywalizacji między bogami i śmiertelnikami, począwszy od Arachne, a skończywszy na Filomeli. Siódma księga skupia się na Medei, a także na Cefalu i Prokrisie. Ósma księga skupia się na ucieczce Dedala, polowaniu na dziki w Kalydonie oraz kontraście między pobożnym Baucisem i Filemonem a niegodziwym Erysichtonem. Dziewiąta księga koncentruje się na Heraklesie i kazirodczej Byblis. Dziesiąta księga skupia się na opowieściach o skazanej na zagładę miłości, takich jak Orfeusz, który śpiewa o Hiacyncie, a także Pigmalion, Myrrha i Adonis. Jedenasta księga porównuje małżeństwo Peleusa i Tetydy z miłością Ceyksa i Alcyone. Dwunasta księga przechodzi od mitu do historii, opisując wyczyny Achillesa, bitwę centaurów i Ifigenię. Trzynasta księga omawia spór o broń Achillesa i Polifema. Czternasta przenosi się do Italii, opisując wędrówkę Eneasza, Pomony i Vertumnusa oraz Romulusa. Ostatnią księgę otwiera filozoficzny wykład Pitagorasa i deifikacja Cezara. Koniec poematu wychwala Augusta i wyraża przekonanie Owidiusza, że jego poemat zapewnił mu nieśmiertelność.

Analizując Metamorfozy, badacze skupili się na organizacji Owidiusza w jego ogromnym materiale. Sposoby, w jakie historie są połączone przez geografię, tematy lub kontrasty, tworzą interesujące efekty i nieustannie zmuszają czytelnika do oceny powiązań. Owidiusz różnicuje także ton i materiał z różnych gatunków literackich; G. B. Conte nazwał poemat „rodzajem galerii tych różnych gatunków literackich”. W tym duchu Owidiusz twórczo nawiązuje do swoich poprzedników, nawiązując do pełnego spektrum poezji klasycznej. Użycie przez Owidiusza epiki aleksandryjskiej, czyli kupletów elegijnych, pokazuje jego połączenie stylu erotycznego i psychologicznego z tradycyjnymi formami epiki.

Koncepcją zaczerpniętą z Metamorfoz jest idea białego kłamstwa lub pobożnego oszustwa: „pia mendacia fraude”.

Fasti („Festiwale”)Edycja

Sześć ksiąg w elegiach przetrwało z tego drugiego ambitnego poematu, nad którym pracował Owidiusz, gdy został wygnany. Sześć ksiąg obejmuje pierwsze półrocze roku, przy czym każda księga poświęcona jest innemu miesiącowi kalendarza rzymskiego (od stycznia do czerwca). Projekt ten wydaje się bezprecedensowy w literaturze rzymskiej. Wydaje się, że Owidiusz planował objąć cały rok, ale nie mógł go ukończyć z powodu wygnania, chociaż w Tomis dokonał rewizji części dzieła i twierdzi w Trist. 2.549-52, że jego praca została przerwana po sześciu księgach. Podobnie jak Metamorfozy, Fasti miały być długim poematem i naśladowały poezję etiologiczną takich pisarzy jak Kallimachus, a ostatnio także Propercjusz i jego czwarta księga. Poemat przechodzi przez kalendarz rzymski, objaśniając pochodzenie i zwyczaje ważnych rzymskich świąt, wdając się w dygresje na temat opowieści mitycznych oraz podając informacje astronomiczne i rolnicze właściwe dla danej pory roku. Poemat był prawdopodobnie początkowo dedykowany Augustowi, ale być może śmierć cesarza skłoniła Owidiusza do zmiany dedykacji na cześć Germanicusa. Owidiusz używa bezpośredniego zapytania bogów i badań naukowych, aby mówić o kalendarzu i regularnie nazywa siebie vates, kapłanem. Wydaje się również podkreślać niesmaczne, popularne tradycje świąt, nadając poematowi popularny, plebejski posmak, który niektórzy interpretowali jako wywrotowy wobec augustowskiego prawodawstwa moralnego. Podczas gdy poemat ten zawsze był nieoceniony dla studentów rzymskiej religii i kultury ze względu na bogactwo materiału antykwarycznego, który zachowuje, ostatnio jest postrzegany jako jedno z najlepszych dzieł literackich Owidiusza i unikalny wkład do rzymskiej poezji elegijnej.

Ibis („The Ibis”)Edit

The Ibis to poemat elegijny w 644 wierszach, w którym Owidiusz wykorzystuje olśniewający wachlarz mitycznych opowieści, aby przekląć i zaatakować wroga, który szkodzi mu na wygnaniu. Na początku poematu Owidiusz twierdzi, że jego poezja do tej pory była nieszkodliwa, ale teraz zamierza wykorzystać swoje zdolności, aby skrzywdzić wroga. Jako inspirację podaje Ibis Kallimacha i wzywa wszystkich bogów, aby jego klątwa była skuteczna. Owidiusz wykorzystuje mityczne exempla, by potępić swego wroga w zaświatach, przytacza złe czary, które towarzyszyły jego narodzinom, a następnie w kolejnych 300 wersach życzy sobie, by męki mitologicznych postaci dotknęły jego wroga. Poemat kończy się modlitwą, aby bogowie uczynili jego klątwę skuteczną.

Tristia („Żale”)Edycja

Tristia składają się z pięciu ksiąg poezji elegijnej skomponowanej przez Owidiusza na wygnaniu w Tomis.

Księga 1 zawiera 11 wierszy; pierwszy utwór to adres Owidiusza do jego księgi o tym, jak powinien się zachować po przybyciu do Rzymu. Wiersz 3 opisuje jego ostatnią noc w Rzymie, wiersze 2 i 10 podróż Owidiusza do Tomis, 8 zdradę przyjaciela, a 5 i 6 wierność przyjaciół i żony. W ostatnim wierszu Owidiusz przeprasza za jakość i ton jego książki, sentyment echo całej kolekcji.

Księga 2 składa się z jednego długiego wiersza, w którym Owidiusz broni siebie i swoją poezję, używa precedensów, aby uzasadnić swoją pracę, i błaga cesarza o forgiveness.

Księga 3 w 14 wierszy koncentruje się na życiu Owidiusza w Tomis. Wiersz otwierający opisuje jego przybycie książki w Rzymie, aby znaleźć Owidiusza dzieł zakazanych. Wiersze 10, 12 i 13 skupiają się na sezonach spędzonych w Tomis, 9 na pochodzeniu miejsca, a 2, 3 i 11 jego emocjonalny niepokój i tęsknotę za domem. Ostatni wiersz jest ponownie przeprosiny za jego work.

Czwarta książka ma dziesięć wierszy skierowanych głównie do przyjaciół. Poemat 1 wyraża jego miłość do poezji i ukojenie, które przynosi, podczas gdy 2 opisuje triumf Tyberiusza. Wiersze 3-5 są do przyjaciół, 7 prośbą o korespondencję, a 10 autobiografią.

Ostatnia księga Tristia z 14 wierszami skupia się na jego żonie i przyjaciołach. Wiersze 4, 5, 11 i 14 są adresowane do żony, 2 i 3 są modlitwami do Augusta i Bachusa, 4 i 6 są do przyjaciół, 8 do wroga. Wiersz 13 prosi o listy, a 1 i 12 to przeprosiny czytelników za jakość jego poezji.

Epistulae ex Ponto („Listy znad Morza Czarnego”)Edit

Epistulae ex Ponto to zbiór w czterech księgach dalszej poezji z wygnania. Epistulae są adresowane do innego przyjaciela i bardziej niż Tristia skupiają się na zapewnieniu powrotu z wygnania. Wiersze dotyczą głównie próśb do przyjaciół, by w jego imieniu przemówili do członków rodziny cesarskiej, rozmów o pisaniu z przyjaciółmi i opisów życia na wygnaniu. Pierwsza księga liczy dziesięć utworów, w których Owidiusz opisuje stan swojego zdrowia (10), swoje nadzieje, wspomnienia i tęsknotę za Rzymem (3, 6, 8) oraz swoje potrzeby na wygnaniu (3). Księga 2 zawiera beznamiętne prośby do Germanicusa (1 i 5) i różnych przyjaciół, aby przemawiali w jego imieniu w Rzymie, podczas gdy on opisuje swoją rozpacz i życie na wygnaniu. Księga 3 zawiera dziewięć wierszy, w których Owidiusz zwraca się do swojej żony (1) i różnych przyjaciół. Zawiera opowieść o historii Ifigenii w Tauris (2), wiersz przeciwko krytyce (9) i sen o Kupidynie (3). Księga 4, ostatnie dzieło Owidiusza, w 16 wierszach rozmawia z przyjaciółmi i opisuje dalej swoje życie jako wygnańca. Wiersze 10 i 13 opisują zimę i wiosnę w Tomis, wiersz 14 jest połowiczną pochwałą Tomis, 7 opisuje jego geografię i klimat, a 4 i 9 są gratulacjami dla przyjaciół z okazji ich konsulatów i prośbami o pomoc. Wiersz 12 adresowany jest do Tuticanusa, którego imię, jak narzeka Owidiusz, nie mieści się w metrum. Ostatni wiersz skierowany jest do wroga, którego Owidiusz błaga, by zostawił go w spokoju. Ostatni elegijny kuplet tłumaczy się: „Where’s the joy in stabbing your steel into my dead flesh?/ There’s no place left where I can be dealt fresh rounds.”

Utracone dziełaEdit

Jedną stratą, którą opisał sam Owidiusz, jest pierwsze pięcioksięgowe wydanie Amores, z którego nic do nas nie dotarło. Największą stratą jest jedyna tragedia Owidiusza, Medea, z której zachowało się zaledwie kilka wersów. Kwintylian bardzo podziwiał to dzieło i uważał je za znakomity przykład talentu poetyckiego Owidiusza. Laktancjusz cytuje zaginiony przekład Owidiusza z Phaenomenów Aratusa, choć przypisanie tego poematu Owidiuszowi jest niepewne, gdyż nie ma o nim wzmianki w innych dziełach Owidiusza.Wers z utworu Epigrammata cytuje Pryscjan.Choć to mało prawdopodobne, jeśli ostatnie sześć ksiąg Fasti w ogóle istniało, stanowią one wielką stratę. Owidiusz wspomina również o poezji okolicznościowej (Epithalamium, dirge, nawet tłumaczenie w języku getyjskim), która nie zachowała się. Zaginęła również końcowa część Medicamina.

.