Rośliny paprociowe | Market tay

Wszechobecne, ale często pomijane, paprocie w pomieszczeniach i na zewnątrz są botanicznymi cudami.By Leah Eskin, Dora Galitzki and Victoria Ross

Pomimo ich reputacji lubiących cień, większość paproci nie lubi być sadzona w czarnej dziurze. Ogólnie rzecz biorąc, wolą częściowy cień i wilgotną, bogatą w humus glebę – z dużą ilością kompostu wykopanego. Zdjęcie autorstwa: Betsy Arvelo.

Paproć jest skromnym gatunkiem. Skrada się poniżej dna lasu, wypływając na powierzchnię teraz i wtedy, aby rozwinąć swoje liście. Odrzuca ciężkie perfumy i jaskrawe kwiaty, wybierając zamiast tego podstawową zieleń. Rzeczywiście, zawsze myślałem o paproci jako o zwyczajnej. Dopiero gdy przykucnąłem, by przestudiować frywolitkowe liście paproci, jej starożytną historię i dziwne zwyczaje, zobaczyłem ją jako coś innego. Podczas gdy inne rośliny posługują się łodygą, liściem i pędem, paproć preferuje kłącza, liście i pędy. Dla dostojnej paproci nie ma niestosownego zapylania. Rozmnaża się poprzez „przemianę pokoleń”, wysyłając swoje podobne do pyłu zarodniki unoszące się w powietrzu; po wylądowaniu zarodnik wyrasta w maleńką roślinkę zwaną prothallusem, która wytwarza znajomą paproć. „To byłoby tak, jakby nasze jaja i plemniki produkowały małe istoty, wysokie na dziesięć cali, i one uprawiały seks, a my nie”, mówi Warren Hauk, profesor nadzwyczajny biologii na Uniwersytecie Denison w Granville, Ohio, i były prezes American Fern Society.

Paproć przylgnęła do Ziemi na 350 milionów lat. Dziś Pteridophyta, paprociowy phylum, obejmuje około 12,000 gatunków i kwitnie w krajobrazach od równika do północnych lasów borealnych. Paproć komarowa, zaledwie drobina, gęsto porasta jeziora. Falbaniasta paproć drzewiasta wyściela dno lasu. Pnąca paproć wspina się po ceglanych ścianach. Mniszek lekarski co roku wypuszcza pojedynczy, łuskowaty liść, który pokrywa piaszczyste wydmy i zbocza gór. Wiosną himalajska paproć dziewięciolistna mieni się łososiowym różem. Jesienią, królewska paproć świeci złotym pomarańczem.

Po uderzeniach katastrofy – przepływu lawy, powiedzmy, lub pożaru lasu – paproć jest często pierwszą, która zapuszcza korzenie. W 2006 roku Washington Post doniósł o kolonii paproci z włosiem dziewiczym rosnącej na stacji metra w Waszyngtonie, około 150 stóp pod ziemią. „Są to rośliny, które przetrwały,” mówi Michelle Bundy, kurator Hardy Fern Foundation w Federal Way, Washington. „Są wytrzymałe.”

Słownictwo paproci:

SPORES
Ferny nie mają kwiatów ani nasion; zamiast tego rozmnażają się płciowo przez zarodniki. Spody płodnych liści są ozdobione wzorami sori, skupiskami do 100 pojemników na zarodniki, z których każdy zawiera 64 zarodniki. Gdy dojrzeją, skrzynki otwierają się, uwalniając miliony maleńkich zarodników.

CROZIER
To właśnie wdzięczne rozwijanie się główek skrzypiec na wiosnę jako pierwsze zwraca naszą uwagę na paprocie. W przeciwieństwie do liści większości roślin, które rosną we wszystkich kierunkach, liście paproci dojrzewają od podstawy w górę – ciasna spirala kędzierzawy rozwija się w charakterystyczny kształt blaszki liściowej.

RHIZOME
Ani natura, ani ogrodnik nie muszą polegać wyłącznie na zarodnikach w celu reprodukcji. U większości gatunków paproci rozmnażanie wegetatywne odbywa się poprzez rozgałęzianie się podziemnej części rośliny, czyli kłącza. Na dolnej stronie pełzającego kłącza znajdują się smukłe korzenie, które zapewniają roślinie stabilność i odżywiają ją. Nowe fronty są produkowane na końcach gałęzi.

Jak również czułe. W podręczniku do historii, paproć gości wróżki. W medycynie łagodzi bóle. W sztuce dekoracyjnej, to skrót od gustowny. To dlatego wiktorianie masowo zapadali na „pteridomanię”, czyli paprociową gorączkę. Wizerunek paproci był wyciskany na ceramice, wyszywany na poduszkach i odlewany w wyrobach żelaznych. Modny wiktoriański salon uświetniła skrzynia Wardiana – wczesne terrarium – przepełniona paprociami. Formalne paprociowe ogrody zimowe, zwane fernery, uważane były za odpowiedni dodatek do wiktoriańskich parków, sal koncertowych i szpitali psychiatrycznych. Świadczyło to o dobrym smaku, ponieważ dostrzegano urok roślin liściastych, a nie krzykliwych, jaskrawych kwiatów” – mówi Sarah Whittingham, autorka książki „The Victorian Fern Craze” (Shire, 2009). (Więcej o zamiłowaniu Wiktorian do paproci w książce „The New Victorians”)

„Wiktoriański szał na paprocie nigdy się nie skończył”, mówi Serge Zimberoff, właściciel Santa Rosa Tropicals, szkółki w Santa Rosa w Kalifornii. W szczycie sezonu firma wysyła 100,000 „klonowanych” paproci z laboratorium do szkółki każdego tygodnia. „Spójrzcie na telewizję”, mówi Zimberoff. „Ilekroć osoba mówi, zawsze w pobliżu jest duża paproć bostońska.”

Do lat 60-tych, paproć doniczkowa przeniosła się do pokoju w akademiku i salonu, gdzie była pielęgnowana przez faceta z miedzianą puszką do rozpylania mgły i dziewczynę, prawdopodobnie tak jak nie, o imieniu Fern. W latach 70-tych, kiedy to żadna linia podrywu w barze dla singli nie mogła być gładko wygłoszona bez paproci nad głową.

Dzisiaj ogrodnicy doceniają łatwą w utrzymaniu, stylową paproć bardziej niż kiedykolwiek, a pejzażyści są chętni na indelikatnie nazwane pniaki, gdzie paprocie fruwają wśród kłód. Książę Karol trzyma pniaki. „Paprocie mają naprawdę ciekawe spojrzenie na życie”, mówi Tom Goforth, właściciel Crow Dog Native Ferns and Gardens w Pickens, w Południowej Karolinie. „Oni rozwinęli ten styl życia w sposób dawno temu. Paprocie, jak sądzę, po prostu zdecydowały: 'Człowieku, mamy to wszystko rozpracowane. Po co to zmieniać?”

Nasze ulubione paprocie