Mid-Term Break by Seamus Heaney
De woordspeling in de titel op het woord break (’tijd vrij van school’) verwijst aangrijpender naar een tragedie waaraan Heaney op veertienjarige leeftijd werd blootgesteld en die leidde tot een moment van verbrokenheid dat zijn hele leven zou beïnvloeden.
Van merkwaardige veranderingen in zijn dagelijkse routine, via stadia van ontluikende realiteit, tot de hartverscheurende visuele impact van een lijk dat in zijn kist wordt gelegd, komt Heaney tot inzicht in de onomkeerbaarheid van de dood van zijn jongere broer Christopher (als gevolg van een auto-ongeluk in februari 1953). Als hij van school naar huis wordt gereden, reageert hij onbewogen op de reacties van familie en buren, voordat hij oog in oog komt te staan met zijn overleden broer en een vorm van woordgebruik vindt die de bittere ironie uitdrukt.
De schooljongen wordt afgezonderd in de ziekenboeg van het college; zijn kritiekloze geest verdrijft de tijd Counting bells knelling classes to a close (de woordkeuze geeft de lezer een gevoel van voorgevoel dat de jongen zelf nog niet heeft begrepen).
Hoe ongewoon ‘anderen’ hem ook ophaalden, eenmaal thuis stond hij oog in oog met zijn vader die in tranen uitbarstte, ongekend voor een man die begrafenissen altijd op zijn gemak had gevonden; vervolgens werd hij in verlegenheid gebracht door de condoleanceprotocollen van de buren: een harde klap … geef me een hand … ‘sorry voor mijn moeite’. Alleen de baby in zijn kinderwagen, niet beïnvloed door de gebeurtenissen, lijkt blij om hem te zien voor zijn eigen bestwil. Hij is zich bewust van gefluisterde opmerkingen in de kring over zijn status in het gezin (de oudste/ Weg op school). Hij registreert de verdrietige reacties van zijn moeder (uitgehoeste boze traanloze zuchten).
Zijn jonge geest registreerde het precieze tijdstip waarop Christoffels lichaam thuis werd gebracht om in het ouderlijk huis te liggen, met welke middelen (ambulance) en in welke staat: het lijk gesaneerd en gezwachteld door de verpleegsters.
De volgende dag stond de jongen voor de kist waar, als symbool van de kwetsbaarheid van zowel schoonheid als onschuld, sneeuwklokjes/ En kaarsen het bed susten. Hij ziet de bleekheid en de klaproos op een gezicht dat evenzeer slaapt als dood is, verder gespaard van lelijke blauwe plekken: Geen opzichtige littekens, de bumper klopte hem duidelijk.
Geconfronteerd met zo’n dierbare, zo jong en zo klein wordt de jongen plotseling getroffen door de enormiteit ervan en vindt hij de enige manier die hij kent om zijn pijn te uiten: een emotioneel krachtige, schooljongensachtige wiskundige som: Een doos van vier voet, een voet voor elk jaar.
Het gedicht slaagt er op zeer ontroerende wijze in verschillende thema’s in elkaar te laten grijpen: het gevoel van finaliteit dat de spreker slechts langzaam treft; de stilte en plechtigheid van het Ierse katholieke pre-begrafenisproces zelf; hoe rouw mensen verschillend beïnvloedt.
- pauze: (tweeledige bedoeling) schoolpauze; moment van verbreking;
- ziekenboeg: ruimte die gereserveerd is voor zieke leerlingen;
- knell: plechtig klokgeluid dat een begrafenis aankondigt; tot een einde brengen;
- in zijn sas: op een rustige manier met (iets onaangenaams) omgegaan;
- harde klap: plotselinge schok, tegenslag: eufemismen van medeleven;
- koerde: mompelde zachtjes als een duif;
- weg: verwijzend naar de tijd die hij niet thuis maar op zijn kostschool doorbracht;
- uithoesten: uitdrijven van plotselinge scherpe geluiden die verdriet uitdrukken;
- lijk: lijk;
- stanched: variant van staunched; gereinigd van bloedvlekken;
- sneeuwklokje: tere witte, late winterbloem die symbool staat voor onschuld;
- sussen: een zachte kalmte brengen aan;
- klaproos kneuzing: verkleurde stootwond in de vorm van een klaproosbloem; het merkteken van de verwonding lijkt op het Britse embleem van Herdenking van hen die na 1914 gewelddadig zijn omgekomen in militaire conflicten;
- slaap: gezichtsgebied tussen voorhoofd en oor;
- ledikant: babybed;
- voet: traditionele Britse eenheid van lineaire maat (ca. 31 cm.)
- Heaney’s titels spelen vaak met woorden of zinnen om het thema te versterken of reflectie te bevorderen; half-term is een formele pauze in de schoolkalender: dit gebruik is zowel een onderbreking van het leren als een meer aangrijpende verbreking van eerdere banden.
- Heaney’s tweede gepubliceerde gedicht (geschreven begin 1963 en voor het eerst gepubliceerd in het Kilkenny Magazine); de dichter onthult dat het werd gecomponeerd ‘op een avond (in een studentenflat die hij deelde met 2 biochemici) na een dag lesgeven op St Thomas’s school, zittend in een leunstoel wachtend tot een van die kerels het avondmaal zou bereiden’ (DOD67);
- MP verwijst naar de “vroege indrukken van sterfelijkheid en het onbegrip van een kind dat geconfronteerd wordt met onrecht en verdriet; de vertrouwdheid en voorspelbaarheid van thuis wordt onmiddellijk geschonden” (67); er wordt gebruik gemaakt van standaardzinnen die opzettelijk worden gebruikt om geen actief verdriet bij de jongen op te wekken; ‘Sorry for yer trouble’ is een gebruikelijke uitdrukking uit Ulster (ibid35);
- DOD (p22) geeft aan dat de gebeurtenis een rol speelde in het besluit van de ouders om van Mossbawn naar The Wood bij Bellaghy te verhuizen;
- gedicht is opgebouwd uit 7 terzetten van 10 lettergrepen plus een enkele regel met maximale impact;
- er is geen formeel rijmschema; dit is vervangen door een reeks assonante effecten: klokken knopen; dicht/ reden/ naar huis/ blazen; huilen/ stromen; + hoesten/ uit;
- alliteratie: klassen/ sluiten/ klok; koeren/ wiegen/ kwamen; sterke aanwezigheid van sibilant : in overeenstemming met de plechtigheid van de procedure: fluisteren/ vreemden/ traanloos/ zuchten; of fatsoen: lijk verstokt; of vredige rust: sneeuwklokjes/kaarsen/ gekalmeerd/ bed;
- toon en tempo zijn beide zeer afgemeten; er is weinig beeldspraak ;
- Heaney is een nauwgezet vakman die combinaties van klinkers en medeklinkers gebruikt om een gedicht te vormen dat iets is om naar te luisteren;
- de muziek van het gedicht: veertien assonante strengen zijn verweven in de tekst; Heaney plaatst ze gegroepeerd binnen specifieke gebieden om interne rijmen te creëren , of herneemt ze met tussenpozen of rijgt ze door de tekst.
- alliteratieve effecten maken het mogelijk dat pulsen of beats of sussingen of fricties van consonantklank de assonante melodieën wijzigen:
- de eerste zin, bijvoorbeeld, verweeft sibilant varianten , een cluster van plosieven (bilabiaal, alveolair, velair) naast nasalen en ;
- het is de moeite waard om de klank clusters uit te pluizen voor jezelf om de dichter sonische engineering te bewonderen:
- Consonanten (met hun fonetische symbolen) kunnen worden ingedeeld op basis van waar in de mond ze voorkomen
- Klanken vooraan in de mond stemloze bi-labiale plosief stemhebbende bi-labiale plosief ; stemloze labio-dentale fricatief stemhebbende labio-dentale fricatief ; bi-labiale nasaal ; interlabiale continuant
- Achter-de-tanden-klanken stemloze alveolaire plosief stemhebbende alveolaire plosief ; stemloze alveolaire fricatief zoals in church match ; stemhebbende alveolaire fricatief zoals in judge age ; stemloze fricatief zoals in thin path ; stemhebbende fricatief zoals in this other ; stemloze alveolaire fricatief stemhebbende alveolaire fricatief ; continuerende alveolaire nasaal alveolaire approximatief ; alveolaire triller ; dentale ‘y’ als in nog
- Achter-achter-mondklanken stemloze velaire plosief stemhebbende velaire plosief ; stemloze post-alveolaire fricatief als in schip zeker, stemhebbende post-alveolaire fricatief als in plezier; palatale nasaal als in ring/ ang