Radiologie
3-13d.0
Een intraveneus pyelogram (IVP), ook wel een intraveneus urogram (IVU) genoemd, is een radiologische procedure die wordt gebruikt om afwijkingen van het urinewegstelsel, waaronder de nieren, urineleiders en blaas, zichtbaar te maken. In tegenstelling tot een röntgenfoto van de nieren, urineleiders en blaas (KUB), die een gewone (d.w.z. niet-contrasterende) röntgenfoto is, wordt bij een IVP contrast gebruikt om de urinewegen zichtbaar te maken.
Bij de IVP wordt het contrastmiddel via een ader (intraveneus) toegediend, zodat het door de nieren kan worden gezuiverd en via de urinewegen als deel van de urine wordt uitgescheiden. Als dit om een of andere reden is gecontra-indiceerd, kan in plaats daarvan een retrograde pyelogram worden gemaakt, waarbij het contrastmiddel stroomopwaarts stroomt.
Gebruik
Een intraveneus pyelogram wordt gebruikt om problemen met betrekking tot de urinewegen op te sporen. Dit kunnen verstoppingen of vernauwingen zijn, bijvoorbeeld door nierstenen, kanker (zoals niercelcarcinoom of overgangscelcarcinoom), vergrote prostaatklieren en anatomische afwijkingen, zoals een medullaire sponsnier. Zij kunnen ook het bewijs van chronische littekenvorming door terugkerende urineweginfecties aantonen, en beoordelen op cysten die in verband worden gebracht met polycysteuze nierziekte.
- Obstructie (meestal bij de bekken-ureterische junctie of PUJ en de vesicoureterische junctie of VUJ) Dit is zeer nuttig.
ProcedureEdit
Een injectie met röntgencontrastvloeistof wordt via een naald of canule in een ader bij de patiënt toegediend, meestal in de fossa antecubitalis van de arm. Het contrast wordt via de nieren uitgescheiden of uit de bloedbaan verwijderd, en het contrastmiddel wordt vrijwel onmiddellijk na de injectie zichtbaar op röntgenfoto’s. De röntgenfoto’s worden met bepaalde tussenpozen gemaakt om het contrast tijdens zijn reis door de verschillende delen van het urinewegstelsel vast te leggen. Aan het eind van de test wordt de patiënt gevraagd te urineren en wordt een laatste röntgenfoto gemaakt.
Voor de test wordt de patiënt gevraagd te urineren, zodat de blaas leeg is. Tijdens de procedure wordt de patiënt gevraagd plat te liggen.
Normale verschijnselenEdit
Onmiddellijk nadat het contrast is toegediend, verschijnt het op een röntgenfoto als een ‘renale blos’. Dit is het contrast dat door de cortex wordt gefilterd. Na 3 minuten is de blos op de nieren nog steeds zichtbaar (in mindere mate), maar de kelken en het nierbekken zijn nu zichtbaar. Na 9 tot 13 minuten begint het contrast zich te legen in de urineleiders en zich te verplaatsen naar de blaas, die zich nu begint te vullen. Om de blaas goed in beeld te brengen, wordt een röntgenfoto na de urinelozing gemaakt, zodat het grootste deel van het contrast (dat een pathologie kan maskeren) wordt geledigd.
Een IVP kan zowel in spoedeisende als in routinematige omstandigheden worden uitgevoerd.
Spoedeisende IVPEdit
Deze procedure wordt uitgevoerd bij patiënten die zich op een Spoedeisende Hulpafdeling melden, meestal met ernstige nierkoliek en een positieve hematurietest. In deze omstandigheid wil de behandelend arts weten of een patiënt een niersteen heeft en of deze een obstructie in het urinewegstelsel veroorzaakt.
Patiënten met een positieve uitslag voor nierstenen maar zonder obstructie worden soms ontslagen op basis van de grootte van de steen met een vervolgafspraak bij een uroloog.
Patiënten met een niersteen en obstructie moeten meestal in het ziekenhuis blijven voor controle of verdere behandeling.
Een Spoedeisende IVP wordt ongeveer als volgt uitgevoerd:
- een gewone KUB of abdominale röntgenfoto;
- een injectie met contrastvloeistof, meestal 50 ml;
- een vertraagde abdominale röntgenfoto, die ongeveer 15 minuten na de injectie wordt gemaakt.
Als op deze film geen obstructie zichtbaar is, wordt een post-micturatiefilm gemaakt en wordt de patiënt teruggestuurd naar de Spoed Eisende Hulp. Indien er een obstructie zichtbaar is, wordt er nog steeds een postmicturatiefilm gemaakt, maar deze wordt gevolgd door een serie röntgenfoto’s die met een “dubbel tijdsinterval” worden gemaakt. Bijvoorbeeld 30 minuten na de injectie, 1 uur, 2 uur, 4 uur, enzovoort, totdat wordt gezien dat de obstructie is verdwenen. Dit tijdsinterval kan de uroloog belangrijke informatie geven over waar en hoe ernstig de obstructie is. Dit is zeer nuttig.
Routine IVPEdit
Deze procedure komt het meest voor bij patiënten die onverklaarbare microscopische of macroscopische hematurie hebben. Zij wordt gebruikt om de aanwezigheid van een tumor of soortgelijke anatomie-veranderende aandoeningen vast te stellen. De opeenvolging van de beelden is ruwweg als volgt:
- eenduidig of Control KUB beeld;
- onmiddellijke röntgenfoto van alleen het niergebied;
- 5 minuten röntgenfoto van alleen het niergebied.
Op dit punt, kan compressie al dan niet worden toegepast (dit is gecontra-indiceerd in gevallen van obstructie).
Bij pyelografie wordt bij compressie op de onderbuik gedrukt, wat tot distensie van de bovenste urinewegen leidt.
- Indien compressie wordt toegepast: na 10 minuten wordt een röntgenfoto van het niergebied gemaakt, gevolgd door een KUB wanneer de compressie wordt opgeheven.
- Indien geen compressie wordt gegeven: er wordt een standaard KUB gemaakt om het legen van de urineleiders te laten zien. Dit kan soms worden gedaan terwijl de patiënt in buikligging ligt.
- Na afloop wordt een post-micturitie röntgenfoto gemaakt. Dit is meestal een coned blaas view.
BeeldbeoordelingEdit
De nieren worden beoordeeld en vergeleken op:
- Regulair uiterlijk, vloeiende omtreklijnen, grootte, positie, gelijke filtratie en doorstroming.
De urineleiders worden beoordeeld en vergeleken op:
- Grootte, een vloeiend regelmatig en symmetrisch uiterlijk. Een ‘staande kolom’ wijst op een gedeeltelijke obstructie.
De blaas wordt beoordeeld op:
- Een glad, regelmatig uiterlijk en volledige urinelozing.
Risico’sEdit
Intraveneuze pyelogrammen maken gebruik van ioniserende straling, wat risico’s inhoudt voor gezonde weefsels (mogelijk kanker in de hand werken of risico op geboorteafwijkingen). Daarom worden zij nu vaak vervangen door echografie en meer recent door magnetische resonantie beeldvorming (MRI), die in plaats daarvan gebruik maken van geluidsgolven of magnetisme. Bovendien kan de jodiumhoudende contrastvloeistof die bij CT- en contrastradiografie wordt gebruikt, allergische reacties veroorzaken, waaronder ernstige. De contrastvloeistof kan ook giftig zijn voor de nieren. Omdat een canule wordt ingebracht, bestaat er ook een risico op een canuleplaatsinfectie, die koorts of roodheid van het canulegebied kan veroorzaken.
Contra-indicatiesEdit
- Metforminegebruik: Van oudsher moet het gebruik van het geneesmiddel metformine 48 uur voor en na de ingreep worden gestaakt, omdat het bekend is dat het een reactie met het contrastmiddel kan veroorzaken. Volgens de nieuwste richtlijnen van het Royal College of Radiologists is dit echter niet zo belangrijk voor patiënten die <100 ml contrastmiddel toegediend krijgen en een normale nierfunctie hebben. Als vóór toediening van het contrast een nierfunctiestoornis wordt geconstateerd, moet metformine 48 uur vóór en na de ingreep worden gestopt.
- Contrastallergie: Als de patiënt een eerdere voorgeschiedenis heeft van bijwerkingen of matige reacties op contrastvloeistof.
- Patiënt met sterk verminderde nierfunctie ;omdat contrastvloeistof nefrotoxisch kan zijn en de nierfunctie kan verslechteren