Roald Dahl schreef 'Charlie en de Chocoladefabriek' tijdens de 'moeilijkste jaren van zijn leven'

De sensatie van het gouden kaartje, de verwondering van een chocoladefabriek en de eigenaardigheid van de Oompa-Loompa’s: De suikerzoete wereld die wordt verbeeld in Roald Dahls boek Charlie en de chocoladefabriek heeft het tot een van de meest geliefde verhalen uit de kinderliteratuur gemaakt.

Met ten minste 20 miljoen verkochte exemplaren wereldwijd in 55 verschillende talen, blijft het boek uit 1964 lezers van alle leeftijden lokken met zijn verhaal over een jonge jongen Charlie Bucket wiens leven verandert wanneer hij dat felbegeerde glanzende ticket in zijn chocoladereepwikkel vindt.

Maar voor Dahl was het verhaal het resultaat van tientallen jaren van een idee dat in zijn hoofd marineerde, vermengd met een periode van familietragedie. “Het begint altijd met een piepklein zaadje van een idee, een kleine kiem, en dat komt zelfs niet erg gemakkelijk,” vertelde de Britse auteur aan Scholastic over zijn verhaalideeën. Maar uiteindelijk was het zijn liefde voor kinderlijk plezier dat hielp een universeel verhaal met zulke iconische personages te creëren. “Mijn geluk is dat ik om precies dezelfde grappen lach als waar kinderen om lachen.”

Als kind stelde Dahl zich voor om in een Cadbury chocoladefabriek te werken

Op 13-jarige leeftijd verliet Dahl in 1929 zijn eerste Britse kostschool van St. Peter’s in Weston-super-Mare en verhuisde naar Repton School in Zuid Derbyshire. En zijn nieuwe school kwam met een onverwacht extraatje: gratis chocolade!

Het chocoladebedrijf Cadbury stuurde monsters naar de studenten in een onopvallende verpakking om hun gedachten te peilen als testpubliek. Dahl’s ervaring als tiener-chocoladeproever zette hem aan het denken over hoe het proces van snoep maken eruit moest zien.

“Het was toen dat ik me realiseerde dat er binnen deze grote Cadbury’s chocoladefabriek een uitvinderskamer moest zijn, een geheime plek waar volwassen mannen en vrouwen in witte overalls al hun tijd doorbrachten met het spelen met kleverige kokende rommel, suiker en chocolade, en ze door elkaar te mengen en te proberen iets nieuws en fantastisch uit te vinden,” schreef hij in een toespraak.

En al gauw waande hij zich in dat scenario, op zoek naar de perfecte chocoladelekkernij. “Ik zou de gang oprennen, mijn nieuwe uitvinding vastgrijpen en regelrecht het kantoor van de grote meneer Cadbury binnenstormen,” vervolgde hij, eraan toevoegend dat het gezicht van de snoepjesman zou “oplichten,” en hij hem directeur zou maken en hem twee Rolls-Royces zou geven. “Ik lag ’s nachts in bed op die kostschool en droomde over meer en meer fantastische successen die ik had met meneer Cadbury in zijn fabriek.”

C.S. Forester motiveerde Dahl om te gaan schrijven

Deze tienerdromen werden opzij gezet toen hij zijn eigen avonturen in het echte leven zocht. Na een expeditie naar Newfoundland ging hij in 1934 voor Shell Oil werken in Londen, voordat hij overstapte naar het kantoor in Dar-es-Salaam, in wat nu Tanzania is. De Tweede Wereldoorlog maakte korte metten met zijn tijd daar, dus ging hij in 1939 bij de Royal Air Force in Nairobi. Na stages in Libië en Griekenland belandde hij in 1942 in Washington, D.C., als assistent-luchtmachtattaché voor de Britse ambassade. Het was in de Amerikaanse hoofdstad dat hij de Britse romanschrijver C.S. Forester ontmoette, die hem aanmoedigde om te gaan schrijven.

Dahl vond snel succes en had een verscheidenheid aan genres van gepubliceerd werk onder zijn riem: een Walt Disney/Random House boek The Gremlins in 1943, een verzameling korte verhalen in 1946, een dystopische roman voor volwassenen Some Time Never in 1948 en een toneelstuk The Honeys in 1955 – plus zijn verhalen begonnen te verschijnen op Alfred Hitchcock Presents in 1957.

LEES MEER: Roald Dahl Was een Tweede Wereldoorlog Spion en Fighter Pilot Before Becoming a Beloved Children’s Book Author

Dahl zette zijn schrijven in de wacht na het tragische ongeluk van zijn babyzoon

Terwijl hij zijn schrijfvaardigheden aanscherpte, vergat Dahl nooit zijn chocoladefabriek fantasie. En het was na de vreugde die hij voelde bij het schrijven van James and the Giant Peach, dat werd gepubliceerd in 1961, dat hij het idee nieuw leven inblies en begon te schrijven aan wat toen Charlie’s Chocolate Boy heette in 1960.

Gelijk met de professionele voldoening kwam er ook een persoonlijke: de geboorte van zijn eerste en enige zoon Theo – met de Amerikaanse actrice Patricia Neal – in 1960. Maar wat een vreugdevolle tijd voor het gezin had moeten worden, werd tragisch toen het kindermeisje Susan Denson de 4 maanden oude Theo in een kinderwagen in New York City aan het duwen was en aangereden werd door een taxi.

Het kind liep onvoorstelbare verwondingen op: zijn schedel “verbrijzelde” en hij werd gediagnosticeerd met “neurologische tekortkomingen”. Dahl was in zijn appartement aan het schrijven – waarschijnlijk werken aan Charlie – toen het ongeluk gebeurde.

Zijn prioriteiten verschoven onmiddellijk toen hij zich volledig ging richten op de zorg voor zijn zuigeling. Zelfs na negen operaties om het hoofdletsel van de baby te behandelen, bleef overtollig vocht zijn hersenen vullen en zijn gezichtsvermogen bedreigen. Maar de auteur liet het er niet bij zitten. Uiteindelijk vroeg hij een bekende van de speelgoedmaker Stanley Wade om te helpen een apparaat te bouwen.

“Dahl gaf het schrijven 18 maanden of langer op, en wijdde zich aan het uitvinden van een shunt die het leven van zijn zoon zou helpen redden,” vertelde de officiële biograaf van Dahl, Donald Sturrock, die hij in 1985 ontmoette, aan Vanity Fair. Uiteindelijk hielp hij met de uitvinding van de Dahl-Wade-Till (DWT) klep. Hoewel Theo al op weg was naar herstel tegen de tijd dat het apparaat klaar was, heeft het uiteindelijk nog 3000 andere kinderen geholpen.

Hij stopte met het schrijven van ‘Charlie’ nadat zijn dochter de mazelen had opgelopen en was overleden

Voor een nieuwe start keerde het gezin in 1961 terug naar Engeland – en kwam in een leuke routine terecht. Zijn vrouw was weg om Hud te filmen met Paul Newman in 1962 en hij begon weer aan Charlie te werken – tot op een dag zijn oudste dochter, de 7-jarige Olivia, thuiskwam van school met de mazelen.

“Terwijl de ziekte zijn gebruikelijke verloop nam, kan ik me herinneren dat ik haar vaak in bed voorlas en me er niet bijzonder ongerust over voelde,” schreef Dahl in 1986. “Op een ochtend, toen ze goed op weg was naar herstel, zat ik op haar bed en liet ik haar zien hoe je kleine dieren van gekleurde pijpenragers moest maken, en toen het haar beurt was om er zelf een te maken, merkte ik dat haar vingers en haar verstand niet samenwerkten.”

Het meisje zei tegen haar vader dat ze gewoon slaperig was. “Na een uur was ze bewusteloos. Na 12 uur was ze dood,” schreef hij.

Nodeloos te zeggen dat haar dood hem totaal verbijsterde. “Dahl raakte in de grootste depressie van zijn leven na de dood van zijn dochter,” vertelde Sturrock aan Vanity Fair.

LEES MEER: Roald Dahls dochter stierf op zevenjarige leeftijd op tragische wijze aan mazelen

Dahl goot zijn emoties in zijn schrijven en voltooide ‘Charlie and the Chocolate Factory’

Om aan de tragische liefdesverdriet te ontsnappen, kanaliseerde hij uiteindelijk zijn emoties in zijn schrijven, wat evolueerde in het boek Charlie and the Chocolate Factory, gepubliceerd in 1964. “Hij schreef het tijdens de vier moeilijkste jaren van zijn leven, tussen 1960 en 1964,” zei Sturrock. Maar misschien waren het die gevoelens van hulpeloosheid die hielpen om de verhalen – die hij onder controle had – tot leven te brengen.

“Dit gevoel van de magie, het genie van de uitvinder, is denk ik heel duidelijk in Wonka en ook dat gevoel van een echt sterke, dominante persoonlijkheid die alles kon overwinnen,” vervolgde Sturrock. “Ik denk dat hij zichzelf in Wonka heeft gestort, en hoe meer je weet over de moeilijke omstandigheden van zijn eigen privéleven toen hij het boek aan het schrijven was, hoe sympathieker en buitengewoner Wonka wordt.”

In een bewijs van zijn ware blijvende magie, leidde het succes van het boek tot de mogelijkheid voor Dahl om het scenario te schrijven voor de film Willy Wonka and the Chocolate Factory uit 1971 met Gene Wilder in de hoofdrol. Hoewel Dahl in 1990 op 74-jarige leeftijd overleed aan een infectie, blijft zijn zoetste verhaal het publiek bekoren, zoals in de film Charlie and the Chocolate Factory uit 2005 met Johnny Depp in de hoofdrol, de opera The Golden Ticket uit 2010 en de West End-musical uit 2013, die later in 2017 op Broadway te zien was. En het verhaal blijft de krantenkoppen halen, zoals toen Dahl’s weduwe Felicity in 2017 aan de BBC vertelde dat Charlie oorspronkelijk bedoeld was als Afro-Amerikaan.

Maar de grootste inspiratie voor Charlie and the Chocolate Factory kan eigenlijk worden gevonden in wat een kanonskogel lijkt te zijn die op de tafel van Dahl’s schrijfruimte zat, naast de plek waar hij het boek schreef. Bij nader inzien is het eigenlijk een prop van honderden wikkels chocoladefolie, wat bewijst hoe gepassioneerd hij was over chocolade.