The British Sociological Association

Sociologie is de enige sociale wetenschap die het hele scala van menselijke activiteiten omvat en dit maakt het een zeer breed gebied van studie. Als gevolg hiervan biedt het vele mogelijkheden tot specialisatie en deze worden weerspiegeld in het werk van sociologen (zie onze Studiegroepen).

Studenten sociologie volgen gewoonlijk cursussen die een keuze van specialisaties bieden, evenals een basis in de centrale leerstukken van het vakgebied. Hieronder volgen enkele voorbeelden van specialisaties:

• Economie, arbeid en organisatie
• Het samengaan van biologische en sociale relaties: het gezin en gender
• Sociale identiteit: Leeftijd, klasse, geslacht en ras
• Sociale ongelijkheid
• Sociale normen en afwijkingen
• Religie en geloofssystemen
• Organisaties en bureaucratie
• Samenleving en milieu
• Mensen, Gezondheid en sociologie van het lichaam

Economie, arbeid en organisatie

Om te overleven moet de mens materialen aan zijn omgeving onttrekken. In het algemeen wordt dit productie genoemd. De mensen in de samenlevingen hebben organisatievormen en technologiemethoden bedacht die dit proces vergemakkelijken en versterken.
In feite hebben de samenlevingen die hiermee het verst zijn gevorderd, het punt bereikt waarop de meerderheid van de mensen werkzaam is in de dienstverlening en relatief minder in de winning en verwerking van goederen. In het algemeen wordt de arbeid tegenwoordig echter op wereldschaal georganiseerd en terwijl sommige samenlevingen hier het meest van profiteren, leveren andere steeds grotere hoeveelheden goedkope industriële arbeidskrachten. Weer andere samenlevingen vallen helemaal buiten deze regelingen en zijn grotendeels afhankelijk van zelfvoorzieningslandbouw.
Zelfs binnen deze regelingen zijn, naarmate de productietechnologie en de wereldwijde organisatie van de arbeid steeds effectiever zijn geworden, veel mensen werkloos geworden en hebben zij weinig hoop op werk in de nabije toekomst.

Het samengaan van biologische en sociale relaties: het gezin en sekse

Biologische en sociale relaties komen samen in het gezin, maar dit bestaat in zeer uiteenlopende vormen. Bovendien heeft het proces van industrialisatie en technologische verandering enorme veranderingen teweeggebracht in zowel het gezin als het huishouden.
Industrialisatie betekent normaliter de scheiding van huis en werkplek en de ontwikkeling van specifiek aan werk gerelateerde rollen die niettemin de hele samenleving doordringen. Dit heeft een enorme invloed gehad op de ontwikkeling van relaties tussen mensen op basis van klasse en de sociale constructie van sekseverschillen.
De effecten ervan kunnen ook gemakkelijk worden waargenomen in kwesties van ras, leeftijd, invaliditeit, enzovoort. Het is pas vrij recent dat deze onderwerpen uitvoerig en langdurig zijn onderzocht en de sociologie heeft daarbij een centrale rol gespeeld.

Sociale identiteit: Leeftijd, klasse, geslacht en ras

In het leven en de communicatie met elkaar ontwikkelen mensen persoonlijke identiteiten, maar deze worden duidelijk beïnvloed door de reproductie van sociale instellingen en de daaruit voortvloeiende structuur van de samenleving. Voor de individuele mens kunnen er familie, vriendschap en gemeenschap zijn of deze kunnen in verschillende mate ontbreken.
Er kan ook sprake zijn van godsdienst, onderwijs, werk, recreatiemogelijkheden, enz. Dit zijn allemaal vormen van sociale organisatie. In alle samenlevingen worden jongeren geconfronteerd met het probleem dat zij hun identiteit moeten ontwikkelen, terwijl de vormen van sociale organisatie die de samenleving biedt hen aantrekken of afstoten. Naast “cultuur” zijn er “subculturen” en andere reacties die uiteenlopende vormen aannemen.

Sociale ongelijkheid

In zoverre de mens zich aan zijn omgeving moet onttrekken om te overleven, in zoverre hij organisatievormen en technologie bedenkt om dit mogelijk te maken, ontstaat er ongelijkheid.
Ongelijkheid bestaat in alle samenlevingsvormen en er is geen overtuigend bewijs dat sociale gelijkheid haalbaar is. Niettemin heeft de menselijke verlichting het streven naar gelijkheid tot een van haar centrale beginselen gemaakt.
De twee grote revoluties van de achttiende eeuw, de Amerikaanse Onafhankelijkheidsverklaring en de Franse Revolutie, verklaarden beide het recht van het individu om gelijk met anderen te worden behandeld.
Er is niet veel bewijs voor de verwezenlijking van dit beginsel, ondanks de enorme toename van de rijkdom die door de geïndustrialiseerde productie mogelijk is gemaakt, en dit maakt het alleen maar belangrijker om te onderzoeken waarom.

Sociale normen en afwijkend gedrag

In alle samenlevingen moeten gedragsnormen worden nageleefd en er zijn verschillende vormen van sancties ontwikkeld om dit af te dwingen. Alle menselijke groeperingen impliceren normatieve patronen en in grootschaliger samenlevingen worden deze tot op zekere hoogte ontwikkeld als rechtssystemen.
Praktijken zijn echter niet altijd in overeenstemming met gevestigde principes. Sociologische benaderingen hebben daarom getracht de aanvaarding van het normale te vermijden en hebben in plaats daarvan getracht de basis te onderzoeken voor het onderscheid tussen normen en afwijkende patronen.
Er is ook de noodzaak om het onderscheid te onderzoeken tussen soorten gedrag die als crimineel worden beschouwd en andere vormen van onaanvaardbaar gedrag. Conformiteit en afwijkend gedrag zijn natuurlijk bij uitstek sociale constructies en de studie ervan leent zich gemakkelijk voor de beoordeling van conceptuele en theoretische ontwikkelingen in de sociologie.

Religie en geloofssystemen

In alle samenlevingen bestaan geloofssystemen, maar de toepassing van wetenschap en technologie heeft de zogenaamde rationele verklaringen de voorkeur gegeven boven spirituele of mystieke verklaringen. Sommige geloofssystemen, zoals het Christendom en de Islam, zijn echter ontwikkeld als ‘wereldgodsdiensten’ en met name deze hebben de industrialisatie tot op zekere hoogte overleefd.
Tegzelfdertijd hebben ontwikkelingen in de twintigste eeuw, zoals wereldoorlogen en milieuschade, het vertrouwen in wetenschap en technologie ondermijnd, met als gevolg dat men op zoek is gegaan naar alternatieve geloofsovertuigingen.
Al heel vroeg stelde de sociologie vast dat elk geloofssysteem een poging is van mensen in de samenleving om datgene wat wenselijk wordt geacht, te ordenen en te scheiden van datgene wat niet wenselijk is. Het is echter van belang om inzicht te krijgen in de vormen van sociale organisatie, d.w.z. religies, die in dit proces ontstaan en in de uitkomsten in termen van mondigheid en onderwerping.

Organisaties en bureaucratie

We worden omringd door bureaucratische organisaties in die mate dat het individu op elk punt in zijn levenscyclus met een reeks verschillende voorbeelden te maken heeft. Scholen, klinieken, fabrieken, kantoren, winkels, ziekenhuizen, accountantskantoren en bijna alle andere ‘formele’ activiteiten zijn georganiseerd als bureaucratische hiërarchieën.
Alle aspecten van het sociale leven zijn georganiseerd, maar de bureaucratie vormt een bijzondere categorie van sociale organisatie en het is een die veel aandacht heeft gekregen van sociologen. Dit heeft gezorgd voor een koppeling tussen het werk van sociologie-afdelingen en bedrijfsscholen, een van de belangrijkste gebieden waarop de studie van de sociologie deel uitmaakt van een ander onderwijsprogramma.
Door organisaties sociologisch te begrijpen kan worden gewerkt aan de verbetering van hun efficiëntie, hetzij door hun werkwijzen te veranderen, hetzij door de arbeidsomstandigheden en organisatorische praktijken te verbeteren.

Maatschappij en milieu

De relatie tussen mens en milieu is grotendeels en in belangrijke mate een produktierelatie. Ontwikkelingen op het gebied van organisatie en technologie die door de mens voor het produktieproces zijn bedacht, hebben deze relatie echter in belangrijke mate omgekeerd. Terwijl de mens vroeger onderworpen was aan natuurkrachten, is de natuurlijke omgeving later steeds meer onderworpen geraakt aan door de mens gecreëerde krachten.
Simpele ontwikkelingen zoals het kappen van bossen voor de voedselproduktie zijn versterkt door de industrialisatie van de landbouw en steeds meer leven mensen in een gecreëerde omgeving. Pas betrekkelijk recent, pakweg in de afgelopen drie decennia, zijn mensen de schade die wordt aangericht door de industrialisatie van de produktie en alle vormen die deze aanneemt, serieus gaan nemen.
De sociologie tracht met name na te gaan in hoeverre de mensen zich bewust zijn van hun eigen levensstijl en van de schade die deze indirect toebrengt aan het milieu, dat natuurlijk niet alleen door de mens, maar ook door andere diersoorten wordt bewoond.

Mensen, gezondheid en de sociologie van het lichaam

De gezondheidszorg is een gebied dat de mensen bezighoudt en waarop in belangrijke mate sociologische ideeën en praktijken zijn toegepast. Net als bij andere aspecten van de samenleving heeft de invoering van wetenschap en technologie, die de mens veel voordelen biedt, ook nieuwe vormen van letsel en ziekte voortgebracht. Mensen worden zich steeds meer bewust van factoren als voeding, lichaamsbeweging, reizen en werkomstandigheden in relatie tot hun gezondheid en algemeen welzijn.
De sociologie houdt zich bezig met het onderzoeken van de wijze waarop mensen gezondheid en ziekte percipiëren, met name in relatie tot hun levensstijl. Ook moeten de effecten worden onderzocht van medische zorg op de mensen voor wie deze bedoeld is.
Naast het bereiken van gezondheid zoeken sommige mensen toegang tot medische technieken die de vorm van het menselijk lichaam veranderen. Plastische chirurgie is beschikbaar voor zowel cosmetische redenen als voor de behandeling van verwondingen. Zij kan worden gebruikt om het uiterlijk te veranderen en zelfs om van geslacht te veranderen, zodat mensen in zeer reële zin hun eigen lichaam kunnen plannen.