Delen:
Ondanks hun schaduwminnende reputatie, houden de meeste varens er niet van om in een zwart gat te worden geplant. Over het algemeen geven ze de voorkeur aan gedeeltelijke schaduw en vochtige, humusrijke grond – met veel compost ingegraven. Foto door: Betsy Arvelo.
De varen is een bescheiden soort. Hij kruipt onder de bosbodem, komt af en toe boven om zijn bladerdek te ontplooien. Hij vermijdt zware geuren en felle bloemen, en kiest in plaats daarvan voor basisgroen. Inderdaad, ik dacht altijd dat de varen gewoontjes was. Pas toen ik op mijn hurken ging zitten om het gebladerte van de varen te bestuderen, zijn oude geschiedenis en zijn vreemde gewoonten, begon ik hem als allesbehalve gewoon te zien. Terwijl andere planten het doen met stengel, blad en scheut, geeft de varen de voorkeur aan wortelstok, takken en kruin. Geen ongepaste bestuiving voor de waardige varen. Hij plant zich voort via “afwisseling van generaties”, waarbij hij zijn stofachtige sporen de lucht in stuurt; als de sporen neerkomen, groeien ze uit tot een minuscuul plantje, een prothallus, waaruit de bekende varen ontstaat. “Het zou zijn alsof onze eicellen en sperma kleine wezens voortbrengen, tien centimeter groot, en zij seks hadden en wij niet,” zegt Warren Hauk, universitair hoofddocent biologie aan de Denison University in Granville, Ohio, en voormalig voorzitter van de American Fern Society.
De varen heeft zich 350 miljoen jaar aan de aarde vastgeklampt. Vandaag telt de Pteridophyta, de varenfamilie, ongeveer 12.000 soorten en gedijt in landschappen van de evenaar tot de noordelijke boreale wouden. De muggenvaren, slechts een stipje, groeit dichtbegroeid over meren. De frêle houtvaren bedekt de bosbodem. De klimvaren klimt langs bakstenen muren. Het maanvederkruid ontvouwt elk jaar een enkel geschulpt blad, dat zandduinen en bergflanken bedekt. In de lente glinstert de Himalaya maagdenhaarvaren zalmroze. In de herfst gloeit de koningsvaren goudoranje.
Na een ramp, een lavastroom of een bosbrand, is de varen vaak de eerste die wortel schiet. In 2006 rapporteerde de Washington Post over een kolonie van grote varens in een metrostation in D.C., zo’n 150 meter onder de grond. “Het zijn overlevers,” zegt Michelle Bundy, conservator van de Hardy Fern Foundation in Federal Way, Washington. “Ze zijn taai.”
SPOREN
Varen hebben geen bloemen of zaden; in plaats daarvan planten ze zich geslachtelijk voort door sporen. De onderkant van de vruchtbare bladeren zijn versierd met patronen van sori, clusters van maximaal 100 sporenhulzen die elk 64 sporen bevatten. Als ze rijp zijn, gaan de hulsjes open en komen er miljoenen kleine sporen vrij.
CROZIER
Het is de sierlijke ontplooiing van de vioolkoppen in de lente die voor het eerst onze aandacht vestigt op varens. In tegenstelling tot de bladeren van de meeste planten, die in alle richtingen groeien, rijpt de varenvaren vanaf de basis – de strakke spiraal van de kroes ontrolt zich tot de karakteristieke bladvorm van het blad.
RHIZOME
Niet de natuur, noch de tuinier is voor de voortplanting uitsluitend afhankelijk van sporen. Bij de meeste varensoorten vindt vegetatieve vermeerdering plaats door vertakking van het ondergrondse deel van de plant, oftewel de wortelstok. Aan de onderkant van de kruipende wortelstok bevinden zich slanke wortels die voor stabiliteit zorgen en voeding voor de plant opnemen. Aan de uiteinden van de takken worden nieuwe bladeren gevormd.
Zo ook mals. In het sprookjesboek herbergt de varen elfjes. In de geneeskunde, verlicht het pijnen. In de decoratieve kunst, is het steno voor smaakvol. Daarom ontwikkelden de Victorianen een massaal geval van “pteridomanie,” varen koorts. De afbeelding van de varen werd in aardewerk geperst, op kussens gestikt en in ijzerwerk gegoten. De modieuze Victoriaanse zitkamer werd opgeluisterd door een Wardian-kast, een vroeg terrarium, vol met varens. Een formele varenserre, een fernery genoemd, werd beschouwd als een passende aanvulling op Victoriaanse parken, concertzalen en psychiatrische ziekenhuizen. “Het toonde aan dat je goede smaak had, omdat je de aantrekkingskracht van bladplanten inzag in plaats van opzichtige, opzichtige bloemen,” zegt Sarah Whittingham, auteur van The Victorian Fern Craze (Shire, 2009). (Voor meer over de Victoriaanse passie voor varens “The New Victorians”)
“De Victoriaanse varenrage is nooit gestopt,” zegt Serge Zimberoff, eigenaar van Santa Rosa Tropicals, een kwekerij in Santa Rosa, Californië. In het hoogseizoen verscheept het bedrijf elke week 100.000 “gekloonde” varens van laboratorium naar kwekerij. “Kijk op TV,” zegt Zimberoff. “Telkens wanneer een persoon spreekt, is er altijd een grote Boston varen in de buurt.”
In de jaren zestig was de potvaren verhuisd naar de slaap- en woonkamer, waar het werd verzorgd door een man met een koperen nevelkan en een meisje, waarschijnlijk als niet, genaamd Fern. Het werd suave in de jaren 1970, toen geen singles-bar pick-up line kon soepel worden geleverd zonder een varen overhead.
Vandaag tuiniers waarderen de onderhoudsarme, hoge-stijl varen meer dan ooit, en tuinarchitecten zijn enthousiast over de indelicaat genaamd stumpery, waar varens dartelen tussen de logs. Prins Charles heeft een stronkenkas. “Varens hebben een heel mooie kijk op het leven,” zegt Tom Goforth, eigenaar van Crow Dog Native Ferns and Gardens in Pickens, South Carolina. “Ze hebben deze levensstijl een hele tijd geleden ontwikkeld. Varens hebben, denk ik, gewoon besloten: ‘Man, we hebben dit allemaal uitgedokterd. Waarom veranderen?’?”
Onze favoriete varens
Foto door: Bryan Whitney.
Japanse kwastvaren (Polystichum polyblepharum)
Zones 4-9. Schaduw. Deze kantige wintergroene wordt 24 tot 30 cm hoog.
Foto door: Bryan Whitney.
Cabbage Palm Fern (Phlebodium aureum)
Zones 8-10. Zon tot volle schaduw. Een tropische varen, met kruipende wortelstokken die het een opvallende keuze maken voor een hangende pot.
Foto door: Bryan Whitney.
Staghornvaren (Platycerium)
Zones 10-11. Zon tot gedeeltelijke schaduw. Hij wordt gekoesterd om zijn lange, grafische, sierlijke bladeren.
Foto door: Bryan Whitney.
Rabbit’s Foot Fern (Davallia fejeensis)
Zones 10-11. Lichte tot volle schaduw. Genoemd naar zijn harige wortelstokken, staat hij prachtig in een urn of een hangmand.
Foto door: Bryan Whitney.
Lemon Button Fern (Nephrolepis cordifolia)
Zones 8-10. Gedeeltelijke schaduw. De bladeren van deze varen bestaan uit kleine, ronde blaadjes. Hij wordt ongeveer een meter hoog.
Foto door: Bryan Whitney.
Victoria Lady Fern (Athyrium filix-femina ‘Victoriae’)
Zones 4-8. Gedeeltelijke tot volle schaduw. Deze bladverliezende varen was een favoriet in het Victoriaanse tijdperk. En hij is hertbestendig.
Foto door: Bryan Whitney.
Japanse hulstvaren (Cyrtomium falcatum)
Zones 8-11. Gedeeltelijke tot volle schaduw. Een tropische varen met glanzende, donkere, hulstvormige bladeren, een aantrekkelijke, onderhoudsarme kamerplant.
Foto door: Bryan Whitney.
Vogelnestvaren (Asplenium nidus)
Zones 10-11. Lichte schaduw. Deze varen, met glasachtige, heldere bladeren, houdt van vochtigheid.
Foto door: Brenda Weaver.
Australian Tree Fern (Cyathea cooperi)
Zones 8-11. Zon tot gedeeltelijke schaduw. Het opgerolde viooltje ontvouwt zich als de boomvaren volgroeit.
Verzorgingstips voor de binnenvaren
Foto door: Brenda Weaver.
Bevochtiging
Water varens alleen als de bovenkant van de grond enigszins droog is. Om het vochtgehalte op peil te houden, vult u een schoteltje met kiezels, plaatst u de varen in pot op de kiezels en doet u een klein beetje water in het schoteltje.
Foto door: Brenda Weaver.
Licht
Vvarens geven over het algemeen de voorkeur aan indirect licht; te veel direct zonlicht doet hun bladeren verbranden. Pas de zonwering aan om het juiste licht te krijgen, of zet de varen uit de buurt van het raam.
Foto door: Brenda Weaver.
Ongedierte
Als er insecten zoals wittevlieg of bladluis opduiken, wast u de bladeren voorzichtig met water of besproeit u ze met een natuurlijk insecticide voor kamerplanten, verdund tot de helft.