De hele week op Wild Things, zullen we onze favoriete gevaarlijke, gruwelijke en monsterlijke planten presenteren, uit The Big, Bad Book of Botany: The World’s Most Fascinating Flora door Michael Largo. Nu uit bij William Morrow.
Atropa belladonna is een Euraziatische vaste plant met roodachtige, klokvormige bloemen die glanzend bedekte, zwarte bessen dragen. Andere namen voor de plant zijn belladonna, dodelijke nachtschade, duivelsbessen, ondeugende man’s kersen, doodskersen, mooie dood, en duivelskruid. De plant verdient zijn sinistere bijnamen omdat de bladeren en bessen extreem giftig zijn en krachtige doses tropaanalkaloïden bevatten. De meest voorkomende naam, belladonna, is afgeleid van het Italiaans en betekent “mooie vrouw”. In het verleden gebruikten vrouwen de olie van het kruid om de pupillen te verwijden en te vergroten voor een verleidelijk effect. Maar het is het best bekend als de favoriete plant van moordenaars door de geschiedenis heen.
Inheems in Europa, Noord-Afrika en West-Azië, groeit het kruid wild in vele delen van de Verenigde Staten, meestal op stortplaatsen, in steengroeven, nabij oude ruïnes, onder schaduwrijke bomen, of bovenop beboste heuvels. Belladonna is een vertakkende plant die vaak in één groeiseizoen uitgroeit tot een struik van ongeveer 2 meter hoog. De bladeren zijn lang, tot 7 inches lang, en de klokvormige bloemen zijn paars met groene tinten, ongeveer een duim lang. De vruchten en bessen zien er groen uit tijdens de groei, maar worden, naarmate de gifstoffen sterker worden in de rijpingsfase, glanzend zwart. Belladonna bloeit in midzomer tot de vroege herfst, en de wortels zijn dik, vlezig, en wit, groeien tot ongeveer 6 inches of meer in lengte.
Dodelijke nachtschade is een van de giftigste planten op het oostelijk halfrond. Hoewel de wortels het meest dodelijke deel zijn, lopen de giftige alkaloïden door de hele plant. Scopolamine en hyoscyamine behoren tot deze giftige stoffen, die beide delirium en hallucinaties veroorzaken. Dodelijke nachtschadebessen vormen het grootste gevaar voor kinderen, omdat ze aantrekkelijk zijn en bij de eerste hap bedrieglijk zoet zijn. Toch kunnen slechts twee bessen dodelijk zijn voor een kind dat ervan eet, en er zijn er maar 10 of 20 nodig om een volwassene te doden. Ook het eten van een enkel blad kan fataal zijn voor mensen. Runderen, paarden, konijnen, geiten en schapen kunnen nachtschade eten zonder er ziek van te worden, maar veel huisdieren zijn kwetsbaar voor de dodelijke effecten. Symptomen van nachtschadevergiftiging treden snel op, dus als medische hulp ver weg is, drink dan een groot glas warme azijn of een mengsel van mosterd en water, dat de giftigheid kan verdunnen en neutraliseren.
Hoewel we tegenwoordig begrijpen dat de risico’s van het gebruik van dodelijke nachtschade groter zijn dan de mogelijke voordelen, heeft het een lange geschiedenis in de geneeskunde en cosmetica, en als wapen. De oude Romeinen maakten gebruik van de effecten van de plant om pijlen met giftige uiteinden te maken die gegarandeerd doodden, en nog anderen vonden het een effectieve verdoving voor operaties, omdat gevoelloosheid en slaperigheid bijwerkingen zijn van de giftige mix.
Als u uw eigen oogst van het kruid wilt kweken, week de zaden dan twee weken in gekoeld water, waarbij u het water dagelijks vervangt. Plant de zaden onmiddellijk na twee weken – de jonge zaden hebben voldoende vocht nodig om succesvol te ontkiemen, dus kies een perceel buiten in mei, wanneer er geen angst voor vorst is, en na een sterke regenbui, wanneer de grond tamelijk vochtig is. Leg de zaden 18 centimeter uit elkaar en zorg ervoor dat de grond vrij is van onkruid of andere planten. De planten van het eerste jaar moeten worden uitgedund tot ongeveer 2 1/2 tot 3 voet om overbevolking in het volgende jaar te voorkomen.
Omdat het zo moeilijk te kweken is, verschijnt belladonna zelden in tuinen. Hoewel het in Engeland, Frankrijk en Noord-Amerika voor medicinale doeleinden wordt geteeld, heeft het kruid geen grote waarde als voedsel. Sommige huis-tuinders planten het voor zijn grote, kleurrijke bessen, maar denk eraan: Deze schoonheid bloeit zonder gedrukte waarschuwingstekens, en het is een riskante en dodelijke keuze om het lukraak te kweken.
Belladonna staat terecht bekend als de plant die in de geschiedenis van sluipmoordenaars het meest is gebruikt. Spionnen, maar ook smaaktesters ingehuurd door koningen en rijken om voedsel te testen op vergif, leerden dat het mogelijk is een tolerantie te ontwikkelen voor belladonna. Door zichzelf bloot te stellen aan het gif door na verloop van tijd kleine slokjes van een brouwsel van de plant te nemen, kon een huurmoordenaar aantonen dat een drankje veilig was om te consumeren, en zijn doelwit zou het gif gewillig inslikken. Gemaakt van de bessen van de plant, behoudt zo’n drank een zoete smaak, en kan doorgaan voor een gegiste drank. Volgens de geschiedenis deelde de Schotse koning Duncan I in 1030 flessen van de dodelijke drank uit aan een leger van Denen, dat hen allen doodde zonder dat hij een zwaard hoefde te heffen. Voor zogenaamde heksen is belladonna het veronderstelde hoofdbestanddeel waardoor bezemstelen kunnen zweven. En misschien deed het dat ook, al was het maar in hun hallucinaties.
Uittreksel uit The Big, Bad Book of Botany: The World’s Most Fascinating Flora door Michael Largo. Nu uit bij William Morrow, een imprint van HarperCollins Publishers. Overgenomen met toestemming.
Update, 20 aug. 2014: Een tekening die oorspronkelijk bovenaan dit bericht stond, gaf de bloemen niet correct weer; hij is vervangen door een foto van Atropa belladonna. Bovendien is het bericht bijgewerkt om te verduidelijken dat de nachtschade die overal wordt besproken, dodelijke nachtschade is.