Fonemen zijn de basale vocale gebaren van een taal, gerecycleerd om al onze gesproken woorden te vormen. Het Engels heeft ongeveer 42 verschillende fonemen. Deze 42 mondbewegingen vormen de uitwisselbare delen waaruit al onze gesproken woorden zijn opgebouwd.
In het spreken over fonemen als verschillend van letters, symboliseren we ze met Romeinse letters binnen schuine strepen, bijvoorbeeld, /t/. Omdat diakritische tekens moeilijk te typen zijn, probeer ik de meest voorkomende spelling van het foneem als symbool te gebruiken, bijvoorbeeld /ch/ voor de eerste klank in stoel. Voor de korte klinkers gebruik ik kleine letters (b.v. /a/ als in hoed), en voor de lange klinkers hoofdletters (b.v. /A/ als in regen). Letters zijn cursief gedrukt zonder schuine streep eromheen.
Hier volgt een uitdaging: Welke woorden kunnen we maken met alle vier deze fonemen: /a/, /k/, /s/, en /t/? Merk op dat je niet de letters a, k, s, en t hoeft te gebruiken. Bijvoorbeeld, het woord asked is gemaakt van deze fonemen (/a/s/k/t/). Als ik homoniemen telde, vond ik 13 verschillende woorden die waren opgebouwd uit deze fonemen in verschillende volgordes.
Leesonderwijzers moeten deskundig zijn in het tellen van fonemen omdat ze kinderen moeten helpen letters te verbinden met fonemen in fonetiek en spellingwerk. Maar het tellen van fonemen is verrassend moeilijk in het Engels, omdat er zelden een keurige een-op-een match is tussen fonemen en letters.
Ook worden fonemen met verbazingwekkende snelheid uitgesproken, waardoor we onze gedachten snel kunnen overbrengen. Hoe snel kun je zeggen, “Hij stak zijn duim erin en haalde er een pruim uit”? Dat kost me ongeveer 3 seconden om normaal uit te spreken. Die zin bevat 28 fonemen. Dat betekent dat ik elke seconde meer dan 9 fonemen zeg!
Laten we om te beginnen eens proberen een paar woorden te tellen. Hoeveel fonemen in rijk? Hoeveel in toonhoogte?
Rich heeft 3 fonemen, ook al heeft het 4 letters. De combinatie ch staat voor de mondbeweging /ch/ aan het begin van chop. Maar toonhoogte heeft ook 3 fonemen; dat kun je zien doordat het rijmt op rijk. Laat u niet misleiden door de spelling tch, die staat voor /ch/ na de meeste korte klinkers.
Twee soorten spellingen brengen leraren in de war: bigrammen en clusters.
Een bigram is een spelling met meerdere letters (meestal 2 letters) voor een enkel foneem. Digrafen kunnen medeklinkers (ck, ll, tch, ng) of klinkers (ee, ew, igh, ow) zijn. Hoe dan ook, de combinatie staat voor één mondbeweging.
Het digraafwoord ng kan sommige mensen voor de gek houden. De ng-combinatie zorgt ervoor dat je de achterkant van je tong tegen het dak van je mond beweegt om de lucht tegen te houden; als je een geluid in je keel maakt, komt de lucht als het ware zoemend uit je neus. Probeer het maar eens. U zult merken dat het duidelijk verschilt van /n/ (uitgesproken met de voorkant van uw tong) en /g/, dat eerder een explosief geluid is dan een zoemend geluid.
Het digraafwoord ow kan ook een dwaas zijn. Het kan worden uitgesproken als /O/ of /ou/, en in beide gevallen beweegt onze mond als we het zeggen; onze lippen bewegen in de richting van een zoenvorm, wat de startpositie is voor het foneem /w/. Maar /w/ komt alleen voor aan het begin van lettergrepen. Dus of ow nu staat voor /O/ of /ou/, het staat voor een enkel foneem.
Consonantenclusters (ook wel blends genoemd) (dr, pl, st, spl, nk) zijn combinaties van enkele medeklinkers die in een snelle volgorde worden uitgesproken. Elke medeklinker behoudt zijn kenmerkende mondbeweging, maar soms worden de afzonderlijke fonemen een beetje vervaagd om een vloeiende opeenvolging te maken. Bijvoorbeeld, de /d/ en /r/ aan het begin van drive, wanneer geclusterd, neigen naar /jr/, dat is hoe ze soms verschijnen in de verzonnen spelling van kinderen.
Bij het tellen van medeklinkerclusters, moet je het cluster in afzonderlijke fonemen splitsen om een nauwkeurige telling te krijgen. Een veel voorkomend probleem bij het tellen van fonemen is het niet splitsen van clusters in afzonderlijke fonemen, waardoor een te lage telling wordt verkregen.
De lastigste clusters lijken die met de fonemen /r/ en /l/ te zijn, die in veel medeklinkerclusters voorkomen. Let op de tong- en lippositie voor /r/ en de tongpositie voor /l/ achter de bovenste voortanden.
Een goede strategie om een bigram te onderscheiden van een cluster is om het te rekken. Hoe langzaam je een bigram ook uitspreekt, het is nog steeds één mondbeweging. Maar door een cluster uit te rekken, zou je in staat moeten zijn om de individuele mondbewegingen te identificeren en te tellen.
Laten we het woord uitrekken eens onderzoeken. Als je het begin van het woord verlengt, zou je drie afzonderlijke fonemen moeten vinden, /s/, /t/, en /r/.
Als je bigrammen en clusters kunt herkennen, zul je in staat zijn om fonemen met succes te tellen.
Oefening 1: Schrijf elk van deze woorden op, tel de fonemen, en controleer dan je antwoorden:
die klop door strikt
Als je er moeite mee had, laten we dan nog eens kijken naar bigrammen en clusters.
Voordat ik verder ga, introduceer ik een handige term: grafeem. Een grapheme kan zowel een enkele letter als een grafeem zijn. Het is een letter of lettercombinatie die een enkel foneem in een woord vertegenwoordigt. Een grafeem is een schrijfwijze van een foneem.
Digraphs zijn grafeemen die met meer dan één letter worden gespeld, meestal twee. We hebben veel bigrammen nodig omdat het Engels meer fonemen (42) dan letters (26) heeft.
Onze populairste medeklinkergedeelten in het Engels hebben betrekking op de letter h: ch, ph, sh, en th. Andere bigrammen hebben stille letters, bijvoorbeeld kn, wr, en ck. Laat me je nogmaals herinneren aan de lastigste van de bigrammen: ng. Zeg sing. Zeg het laatste foneem in sing. Voel je waar je tong is? Dat is de mondbeweging van ng. We spellen hetzelfde foneem met het grafeem n in woorden als think.
De meeste klinkercombinaties zijn digrafen. Alle lange klinkers worden in éénlettergrepige woorden vaak met een bigram gespeld, bijv. hersenen, spreken, snelheid, vechten, zweven, gloeien, schieten.
Ik ga de fonemen in een aantal woorden voor u tellen en leg daarbij uit hoe ik denk.
Ik begin met hakken. Als ik het uitrek, vind ik /ch/, /o/, en /p/, 3 fonemen. De ch is een biggendriehoek.
Ik probeer verlegen. De sh is een bigram, dus /sh/I/ heeft maar twee fonemen.
Een meer: keel. De th is een bigram, dus die telt als één. En oa is een klinkergedeelte. Als ik keel uitrek, vind ik /th/r/O/t/, 4 fonemen.
Oefening #2: Jouw beurt om fonemen te tellen in woorden met bigrammen. Schrijf elk van deze woorden op, tel de fonemen, en controleer dan uw antwoorden:
blokkeer angel wrak slink lente
Clusters zijn mengsels van medeklinkers die kunnen worden gescheiden, maar zich tegen scheiding verzetten. Clusters bestaan altijd uit 2 of 3 fonemen.
Hier is een handige regel voor het tellen van de fonemen in clusters: Als je ze kunt breken, breek ze dan. Je kunt grafen als /sh/ niet uit elkaar halen, omdat ze één mondbeweging vertegenwoordigen. Doe het de hele dag langzamer, en je mond doet nog steeds maar één ding. Maar vertraag een cluster en je vindt een opeenvolging van mondbewegingen.
Veel clusters bevatten l (bl, cl, fl), r (fr, gr, pr), en s (sp, st, sw). Sommige mensen zeggen dat het foneem /l/ klinkt als een vliegende schotel: /lll/. Anderen vergelijken het geluid met dat van een blender: /lll/. Spreek deze woorden uit en luister naar /l/: flop; splash. Als u deze woorden langzaam uitspreekt, zou u de blender aan het werk moeten horen.
Laat me een paar woorden met /l/ clusters voor u tellen. Flop is eerst. Rek het uit: ffflllo-o-op. Hoor je de blender? Mijn mond maakt 4 bewegingen: /f/l/o/p/. Zou het niet mooi zijn als elk woord met 4 letters 4 fonemen had?
Laten we eens splash proberen. Het begint met 3 medeklinkers bij elkaar: /s/p/l/. Dan komt de klinker /a/, en een laatste foneem /sh/, gespeld met een lettergreep. Tel maar op: /s/p/l/a/sh/ – 5 fonemen.
Het foneem /r/ klinkt als een kettingzaag, /rrr/. Anderen zeggen dat het klinkt als een grommende hond, /rrr/. Zeg deze woorden en luister naar /r/: brengen; druif. Je moet een beetje grommen als je elk woord zegt.
Ik zal een paar woorden met /r/-clusters voor je tellen. Rekken brengen, brrriiing. Ik bespeur /b/, /rrr/- daar is die grommende hond. /b/r/i/ng/, 4 fonemen. Laat u niet misleiden door dat lastige ng-graafwoord.
Laten we de fonemen in druif tellen. Rek het uit, /grrrAAAp/. /g/rrr/ – daar is de grommende. /g/r/A/p/. 4 fonemen.
Een ander veel voorkomend foneem in clusters is /s/, een gemakkelijke om te herkennen omdat het een duidelijk geluid maakt als lucht die uit een lekke band lekt.
Ik zal de fonemen in langzaam tellen. Uitrekken, /sssllllOOO/. Makkelijk, /s/, /l/, en /O/ voor 3.
Hier is een moeilijkere: spruit. Dat cluster uitrekken, /sssprrr/, 3 tot nu toe. Als je ze kunt breken, breek ze dan ook. Wat is er nog over? /ou/t/, nog 2, voor een totaal van 5.
Oefening #3: Tel hoeveel fonemen er in deze woorden zitten:
dream glow sweet spread slice
Digraphs en blends komen vaak samen voor.
Oefening 4: Hoeveel fonemen zitten er in deze woorden?
tak snaar spraak krimp trash
Meer hulp bij het leren tellen van fonemen
Maak nu een grafiek van de fonemen. Print de fonemenkaart hieronder uit en vul alle fonemen in die je kunt bedenken. Ik ben begonnen met een paar voorbeelden.
Fonemenkaart
Consonanten geven altijd wat wrijving. Je kunt continuanten als /f/ uitrekken en vasthouden tot de lucht op is. Stops zoals /t/ worden daarentegen gemaakt door lucht af te sluiten en dan met een mini-explosie weer vrij te laten.
Met stemhebbende fonemen zoals /l/, maak je geluid met je stembanden. Bij stemloze fonemen, zoals /k/, gebruik je je stembanden niet. Fricatieven zijn continuanten zoals /s/ die lucht lekken. Nasale klinkers zijn voortzettingsklanken zoals /m/ waarbij de lucht uit je neus komt.
Klinkers zijn eigenlijk verschillende mondvormen die we maken als we vocaliseren. Lange klinkers zijn de klanken van letternamen zoals /A/. Korte klinkers kunnen met één letter worden gespeld. De korte klinkers staan aan het begin van elk woord in deze zin: “Vraag Ed of er iets vreemds is.” Het zijn moeilijke klinkers om te herkennen omdat ze gedefinieerd worden door relatief kleine verschillen in de vorm van de mond. Andere klinkers zoals /oi/ zijn noch lang noch kort. De meeste zijn tweeklanken, wat betekent dat je mond van vorm verandert terwijl je ze uitspreekt.
Nu alle fonemen die je kunt bedenken toevoegen aan de kaart. Je kunt ideeën opdoen door hier te klikken: http://www.auburn.edu/rdggenie/spellings.html
Antwoorden: Mapping the 42 English Phonemes
Phoneme Chart Answers
Klaar voor meer oefening? Nu je de fonemen hebt geïdentificeerd, zou het makkelijker moeten zijn om ze in woorden te herkennen en ze in je telling op te nemen. Vergeet niet dat sommige fonemen worden gespeld met 2- of 3-lettergrepige lettergrepen. In andere gevallen worden een aantal medeklinkers snel in een cluster samengevoegd. Als u ze kunt opsplitsen, doe dat dan ook.
Oefening 5: Tel de fonemen in de volgende woorden.
wolk rek boomstam borstel plakken
trein stempel ploeg
Bedenk waarom nauwkeurig tellen van fonemen zo belangrijk is: in fonetiek- en spellinglessen helpen leerkrachten kinderen de fonemen in gesproken woorden te koppelen aan de grafeem in geschreven woorden. Als je fonemen niet nauwkeurig telt, kun je kinderen niet helpen om spellingen te begrijpen en te onthouden. In dat geval zullen de meeste kinderen proberen de spelling uit het hoofd te leren, wat veel en veel moeilijker is.
Eindtoets: Tel de fonemen in de volgende woorden.
ten bath best shoot stripe truck show
and threw beach state high splash
Answers to the Exercises
Puzzle Answer
Woorden met /a/k/s/t/: cast, caste, tacks, tax, sacked, task, scat, skat, stack, asked, axed, acts, katten
Antwoorden bij Oefening #1
hat – 3 (/h/a/t/)
klop – 3 (/n/o/k/)
bring – 4 (/b/r/i/ng/)
door – 3 (/th/r/U/)
streng – 6 (/s/t/r/i/k/t/)
Antwoorden bij Oefening #2
blokkeren – 4 (/b/l/o/k/)
steken – 4 (/s/t/i/ng/) Pas op voor digraafwoord ng!
wrak – 3 (/r/e/k/)
slink – 5 (/s/l/i/n/k/)
lente – 5 (/s/p/r/i/ng/)
Antwoorden bij Oefening #3
droom – 4 (/d/r/E/m/)
gloed – 3 (/g/l/O/)
zoet – 4 (/s/w/E/t/)
spreiden – 5 (/s/p/r/e/d/)
snijden – 4 (/s/l/I/s/)
Antwoorden op oefening #4
tak (5 – /b/r/a/n/ch/)
streng (5 – /s/t/r/i/ng). Zie je dat ng-grafogram?
spreek (4 – /s/p/E/ch/)
krimp (5 – /sh/r/i/ng/k/)
streng (4 – /th/r/a/sh/)
Antwoorden op Oefening #5
wolk – 4 (/k/l/ou/d/)
streng – 5 (/s/t/r/e/ch/)
stam – 5 (/t/r/u/ng/k/)
borstel – 4 (/b/r/u/sh/)
past – 4 (/p/A/s/t/)
train – 4 (/t/r/A/n/)
stempel – 5 (/s/t/a/m/p/)
ploeg – 3 (/p/l/ou/)
Antwoorden op Eindexamen
ten – 3 (/t/e/n/)
bath – 3 (/b/a/th/)
best – 4 (/b/e/s/t/)
shoot – 3 (/sh/U/t/)
stripe – 5 (/s/t/r/I/p/)
truck – 4 (/t/r/u/k/)
show – 2 (/sh/O/)
en – 3 (/a/n/d/)
gooien – 3 (/th/r/U/)
strand – 3 (/b/E/ch/)
staat – 4 (/s/t/A/t/)
hoog – 2 (/h/I/)
plons – 5 (/s/p/l/a/sh/)
Hoe heb je het gedaan?
13 goed – Je bent klaar om les te geven in fonetiek en spelling. Je bent een expert in het tellen van fonemen!
11-12 juist – Een beetje herhaling en je hebt het voor elkaar. Je hebt het bijna.
8-10 goed – Ga terug en lees over bigrammen en clusters, en probeer dan de oefeningen opnieuw. Goed begin.
0-7 goed – Geef niet op. Maak deze keer je eigen foneemkaart. Lees daarna de voorbeelden door en probeer de oefeningen opnieuw.
Keer terug naar de Reading Genie homepage.