Ik heb de term “radicaal centrisme” in deze serie al een paar keer gebruikt. Voordat we dit afronden wil ik graag uitleggen waar libertariërs volgens mij in het politieke spectrum vallen als we niet “rechts” willen zijn. Het volgende is aangepast uit mijn bijdrage in het binnenkort te verschijnen boek Why Liberty.
Het links-rechts politieke spectrum is de standaard introductie tot het politieke denken: als je X gelooft, ben je links, en als je Y gelooft, ben je rechts. Wat X en Y vertegenwoordigen varieert naar gelang van met wie je spreekt; de aanroeping ervan moedigt mensen aan zichzelf ergens in dat spectrum te plaatsen, zelfs als hun opvattingen hen niet op één plek in dat spectrum plaatsen. Het wordt vooral absurd wanneer ons wordt verteld dat “de twee uitersten elkaar raken, waardoor het spectrum een cirkel wordt,” met rivaliserende vormen van gewelddadig collectivisme aan elk uiteinde. Dus als je voor het eerst hoort van klassiek liberalisme of libertarisme, kun je je afvragen aan welke kant van “het spectrum” de filosofie valt.
Dat doet het niet. Inherent aan de ideeën van vrijheid is een verwerping van het standaard links-rechts spectrum. Libertarisme stelt het gebruik van politieke macht in vraag en daagt het uit. In plaats van een keuze tussen overheidsingrijpen op dit gebied of op dat gebied, ziet het libertarisme politiek als een strijd van vrijheid tegen macht. Libertariërs nemen de les van de historicus Lord Acton zeer serieus: “Macht heeft de neiging te corrumperen, en absolute macht corrumpeert absoluut.” Libertarisme valt niet aan de ene of de andere kant van een spectrum met aan elke kant voorstanders van de ene of de andere vorm van dwingende macht.
Dus wat is coherent en wat incoherent, het libertarisme of het links-rechts spectrum, met aan de ene kant het communisme en aan de andere kant het fascisme, met aan de ene kant het tabaksverbod en aan de andere kant het marihuanaverbod, en met aan de ene kant spreekverboden en aan de andere kant spreekverboden? Dat mag u zelf uitmaken.
In zekere zin, als men zou vasthouden aan een lineair spectrum, zou men kunnen zeggen dat libertariërs in het radicale centrum van het politieke discours staan. Libertariërs zijn radicaal in onze analyse – we gaan naar de wortel (Latijn: <em>radix</em>) van de problemen – en we geloven in de beginselen van vrijheid. Je zou ons centristisch kunnen noemen in de zin dat we vanuit het centrum onze ideeën naar buiten projecteren en politieke partijen en ideologieën over het hele spectrum informeren. Het resultaat is dat de libertaire ideeën zowel centrum-links als centrum-rechts doordringen en hen hun meest aantrekkelijke kwaliteiten geven. Bovendien moet een toenemend percentage van het publiek in veel landen als libertarisch gezien worden, in plaats van als “links” of “rechts.”
Libertarisme is een politieke filosofie die zich concentreert op het belang van individuele vrijheid. Een libertariër kan “sociaal conservatief” of “sociaal progressief” zijn, in de stad of op het platteland, gelovig of niet, geheelonthouder of drinker, getrouwd of vrijgezel….. je snapt het wel. Wat libertariërs verenigt is een consequente aanname van vrijheid in menselijke aangelegenheden, dat, in de woorden van David Boaz van het Cato Institute, “het de uitoefening van macht is, niet de uitoefening van vrijheid, die gerechtvaardigd moet worden”. Libertariërs zijn consequente verdedigers van het principe van vrijheid en zijn in staat om met een grote verscheidenheid aan mensen en groepen samen te werken aan kwesties waarin individuele vrijheid, vrede en beperkte overheid een rol spelen.
Het radicale centrum van de libertariërs heeft veel van de moderne wereld vormgegeven. Zoals journalist Fareed Zakaria opmerkte:
Klassiek liberalisme, zo wordt ons verteld, is van het toneel verdwenen. Als dat zo is, zal het grafschrift ervan luiden als dat van Sir Christopher Wren, gegraveerd op zijn monument in de St: “Si monumentum requiris, circumspice.” Als u op zoek bent naar een monument, kijk dan om u heen. Denk aan de wereld waarin we leven – seculier, wetenschappelijk, democratisch, middenklasse. Of je het nu leuk vindt of niet, het is een wereld gemaakt door het liberalisme. In de afgelopen tweehonderd jaar heeft het liberalisme (met zijn machtige bondgenoot, het kapitalisme) een orde vernietigd die de menselijke samenleving gedurende twee millennia had gedomineerd – die van gezag, godsdienst, gewoonte, land, en koningen. Vanuit Europa heeft het liberalisme zich verspreid naar de Verenigde Staten en is het nu druk bezig het grootste deel van Azië opnieuw vorm te geven.
Libertarisme (de hedendaagse naam voor het principiële klassieke liberalisme) heeft de moderne wereld al ingrijpend vormgegeven. In grote delen van de wereld zijn reeds vele veldslagen gewonnen: scheiding van kerk en staat; beperking van de macht door grondwetten; vrijheid van meningsuiting; ontkrachting van het mercantilisme en vervanging ervan door vrijhandel; afschaffing van de slavernij; persoonlijke vrijheid en wettelijke tolerantie voor minderheden, of het nu gaat om religieuze, etnische, taalkundige of seksuele minderheden; bescherming van eigendom; de nederlaag van het fascisme, Jim Crow, apartheid en communisme. Intellectuelen en activisten hebben deze overwinningen mogelijk gemaakt, en het zijn er veel te veel om op te noemen. Ze hebben de wereld beter gemaakt – rechtvaardiger, vreedzamer en vrijer. Zij maakten het libertaire standpunt over deze en vele andere kwesties tot de basislijn voor een redelijk politiek debat. Maar we zijn niet tevreden om op onze lauweren te rusten. Zoals altijd moeten oude gevechten vaak opnieuw uitgevochten worden. En voor de jeugd van vandaag, net als voor de vorige generaties, zijn er nog vele veldslagen te strijden en vrijheden te winnen.
Hoe hebben libertariërs zoveel invloed kunnen uitoefenen terwijl ze grotendeels buiten de partijstructuur opereerden? Soms vormen we onze eigen partijen, zoals blijkt uit de verschillende (klassiek) liberale partijen in Europa en andere landen vandaag de dag. Soms werken we binnen kleine partijen, zoals met de Libertarische Partij in de Verenigde Staten, wiens kandidaat-gouverneur Gary Johnson in 2012 miljoenen mensen voorlichtte over de schade die wordt veroorzaakt door de oorlog tegen drugs en andere overheidsprogramma’s. Soms werken we binnen bestaande partijstructuren, zoals de presidentiële campagnes van Ron Paul als Republikein in 2008 en 2012. Hij was in staat om veel libertarische principes te bevorderen door de zeepkist van een politieke campagne te gebruiken om duizenden jonge mensen te bereiken, niet alleen in de Verenigde Staten, maar over de hele wereld. Terwijl ons politiek activisme vele vormen aanneemt, afhankelijk van het land en de context, informeren onze ideeën het politieke spectrum.
Kijk eens naar de jaren zestig in Amerika, beschouwd als de gouden eeuw van radicaal studentenactivisme in de Verenigde Staten. Aan de rechterkant had je de conservatieve Young Americans for Freedom (YAF). Hun oprichtingsverklaring Sharon, die in 1960 werd aangenomen, stelde: “Dat vrijheid ondeelbaar is, en dat politieke vrijheid niet lang kan bestaan zonder economische vrijheid; Dat het doel van de regering is deze vrijheden te beschermen door het handhaven van de binnenlandse orde, het voorzien in de nationale defensie, en de rechtspraak; Dat wanneer de regering zich buiten deze rechtmatige functies waagt, zij macht accumuleert, die de neiging heeft de orde en de vrijheid te verminderen;” Hun held, senator Barry Goldwater, verklaarde beroemd: “Ik wil jullie eraan herinneren dat extremisme in de verdediging van de vrijheid geen ondeugd is. En laat me u er ook aan herinneren dat gematigdheid in het nastreven van rechtvaardigheid geen deugd is. “
Tegelijkertijd kwamen de Studenten voor een Democratische Samenleving (SDS) aan de linkerkant op als leiders van de anti-oorlogsbeweging. In hun Port Huron Verklaring, die in 1962 werd aangenomen, stelden zij: “Wij beschouwen de mens als oneindig kostbaar en bezeten van onvervulde capaciteiten voor rede, vrijheid en liefde. Het verval van utopie en hoop is in feite een van de bepalende kenmerken van het sociale leven van vandaag. Daar zijn verschillende redenen voor: de dromen van de oudere linksen zijn door het stalinisme geperverteerd en nooit meer tot leven gewekt … de verschrikkingen van de twintigste eeuw, gesymboliseerd in de gasovens en concentratiekampen en atoombommen, hebben de hoop de grond ingeboord. Idealistisch zijn wordt beschouwd als apocalyptisch, misleid.” Voormalig SDS-voorzitter Carl Ogelsby herinnert zich in zijn memoires Ravens in the Storm: “Libertarisme is een houding die je in staat stelt zowel tot rechts als tot links te spreken, en dat is wat ik altijd probeerde te doen… Waarom naar rechtse partijen gaan over dit thema als er zoveel linkse partijen waren om uit te kiezen? Omdat je het sterkst tegen de oorlog pleitte als je kon laten zien dat zowel rechts als links ertegen waren.” Bovendien: “Ik had al vroeg besloten dat het zinvol was om te spreken van ‘het radicale midden’ en ‘militante gematigdheid’. Ik bedoelde dat we radicaal moesten zijn in onze analyse, maar centristisch in het uitreiken naar conservatieven.”
Hoewel ze varieerden in hun aandachtsgebieden, YAF op economische vrijheid en verzet tegen socialisme, SDS op burgerrechten en vrede, kunnen ze in hun geheel beschouwd worden als pioniers van het libertaire activisme in de moderne tijd. De leiders van deze bewegingen zijn later de onderwijzers, journalisten, professoren, politici en andere figuren geworden die vandaag de dag het publieke debat bepalen. Ze claimden trouw aan links en rechts, maar hun beste intellectuele argumenten en energie kwamen voort uit hun onderliggende libertarische impulsen.
De oorlog tegen drugs wordt steeds meer erkend als een ramp. Libertarische denktanks zoals het Cato Institute hebben decennia lang de dodelijke kosten van de drugsoorlog en de voordelen van persoonlijke verantwoordelijkheid en persoonlijke vrijheid gedocumenteerd. Libertarische economen, waaronder met name Milton Friedman, hebben de perverse stimulansen van het drugverbod uitgelegd. Moraalfilosofen hebben betoogd dat een samenleving van vrije en verantwoordelijke individuen verbodsbepalingen op slachtofferloze misdaden zou opheffen, een argument dat teruggaat tot Lysander Spooner’s pamflet uit 1875, Vices Are Not Crimes: A Vindication of Moral Liberty. Omdat libertariërs het pad hebben geëffend door te wijzen op de schadelijke effecten van het drugverbod – op moraliteit, rechtvaardigheid en misdaadcijfers, op gezinnen en op de sociale orde – spreken meer en meer politieke leiders zich uit over de gevolgen van de oorlog tegen drugs zonder bang te zijn om als “pro-drugs” te worden besmeurd. Onder hen bevinden zich presidenten van Mexico, Guatemala, Colombia en Brazilië, landen die te lijden hebben gehad onder de misdaad, het geweld en de corruptie ten gevolge van het drugverbod. In de Verenigde Staten zijn dit gouverneurs, voormalige staatssecretarissen, rechters, politiechefs, en vele anderen.
Dit is hoe libertariërs de wereld veranderen. Wij zijn radicaal in die zin dat, terwijl anderen bepaalde vrijheidsgezinde overtuigingen terloops of op een ad hoc basis aanhangen, libertariërs deze uit principe verdedigen. Libertariërs staan aan de frontlinie van zaken die eerst als extreem worden gezien, maar die door ons pleidooi later als vanzelfsprekend worden beschouwd. We zijn centristisch in die zin dat we noch links noch rechts zijn, maar in plaats daarvan projecteren we onze ideeën naar buiten toe om het hele spectrum te informeren.
Er ligt hier een grote kans voor het grijpen. Ideologische gevechten en verkiezingen worden niet gewonnen aan de uitersten; ze worden gewonnen in het midden. Zoals uit het onderzoek van Boaz en Kirby blijkt, “is 10 tot 20 procent van de Amerikanen fiscaal conservatief en sociaal liberaal-libertarisch. En in de afgelopen tien jaar zijn zij, in tegenstelling tot loyale Democraten en Republikeinen, swing voters geweest.” De meeste van deze mensen zijn met ons in het verkiezen van zowel economische als sociale vrijheid, ze weten alleen nog niet dat dat hen een libertariër maakt. Als wij libertariërs opstaan en trots het midden bezetten, dan zullen we ongelofelijk veel invloed hebben, zowel op de korte als op de lange termijn. We kunnen mensen laten zien dat ze geen kant hoeven te kiezen, dat het traditionele spectrum een lachertje is, dat wij een wenselijk alternatief bieden voor de gebroken status quo.
Libertarisme is geen filosofie van rechts of van links. Het is het radicale centrum, de thuishaven voor hen die willen leven en laten leven, die zowel hun eigen vrijheid als de vrijheid van anderen koesteren, die de afgezaagde clichés en valse beloften van het collectivisme verwerpen, zowel “ter linkerzijde” als “ter rechterzijde”. Waar op het links-rechts spectrum staat het libertarisme? Daarboven.
Noten
John Emerich Edward Dalberg, Lord Acton, Historical Essays and Studies, door John Emerich Edward Dalberg-Acton, bewerkt door John Neville Figgis en Reginald Vere Laurence (Londen: Macmillan, 1907). Hoofdstuk: APPENDIX, Brief aan bisschop Creighton http://oll.libertyfund.org/title/2201/203934
Voor het geval van de Amerikaanse kiezers, zie David Boaz, David Kirby, en Emily Eakins, The Libertarian Vote: Swing Voters, Tea Parties, and the Fiscally Conservative, Socially Liberal Center (Washington, D.C.: Cato Institute, 2012).
“An Introduction to Libertarian Thought,” video at http://www.libertarianism.org/introduction.
Fareed Zakaria, ”The 20 Percent Philosophy,” Public Interest 129 (Fall 1997), pp. 96-101, http://www.nationalaffairs.com/doclib/20080709_19971299the20percentphil….
“Sharon Statement,” beschikbaar op http://en.wikipedia.org/wiki/Sharon_Statement.
Barry Goldwater’s 1964 Acceptance Speech, beschikbaar op http://www.washingtonpost.com/wp-srv/politics/daily/may98/goldwaterspee….
Port Huron Statement, beschikbaar op http://en.wikipedia.org/wiki/Port_Huron_Statement.
Carl Oglesby, Ravens in the Storm, A Personal History of the 1960s Anti-War Movement (New York: Scribner, 2008), p. 120.
Carl Oglesby, ibid, p. 173.
Milton Friedman, “It’s Time to End the War on Drugs,” beschikbaar op http://www.hoover.org/publications/hoover-digest/article/7837; Jeffrey A. Miron en Jeffrey Zwiebel, “The Economic Case Against Drug Prohibition,” Journal of Economic Perspectives, Vol. 9, No. 4 (Fall 1995), pp. 175-192.
Lysander Spooner, Vices Are Not Crimes: A Vindication of Moral Liberty, beschikbaar op http://lysanderspooner.org/node/46.
Een reeks wetshandhavers die bereid zijn zich uit te spreken over de rampen van het verbod is te vinden op Law Enforcement Against Prohibition, http://www.leap.cc.