Eind 2016 kreeg Ben een inzinking, getriggerd door iemand die te dicht bij hem kwam in een overvolle trein. Het bracht hem levendige flashbacks van een ernstig jeugdtrauma van 30 jaar geleden. Tot dan toe had hij een succesvol leven geleid – hij had het goed gedaan op school, had een goede carrière en was getrouwd en had een gezin. Ben werd doorverwezen naar een traumakliniek in zijn plaatselijke ziekenhuis en begon eerder dit jaar met een psychotherapiebehandeling, Eye Movement Desensitisation and Reprocessing (EMDR). Het klonk, zegt hij: “als hekserij. Hoe kan dit nou werken? Ze zetten je voor flitsende lampen en je wordt er beter van? Het klinkt als alchemie.”
EMDR werd onlangs onder de aandacht gebracht door de popzangeres Mel B, die naar verluidt de therapie ondergaat voor posttraumatische stressstoornis (PTSD). Sprekend over haar diagnose, een aandoening die ze had gebruikt seks en alcohol om zichzelf te behandelen, zei ze: “Ik worstel nog steeds, maar als ik een licht kan laten schijnen op de kwestie van pijn, PTSS en de dingen die mannen en vrouwen doen om het te maskeren, zal ik dat doen”. Over de EMDR zei ze: “Tot nu toe helpt het me echt.”
EMDR werkt, zegt Robin Logie, klinisch psycholoog en voormalig voorzitter van de EMDR Association, door de hersenen te helpen traumatische herinneringen te verwerken – het wordt voornamelijk gebruikt als een behandeling voor PTSS, maar kan ook worden gebruikt voor depressie, angst, verslaving en fobieën. “De manier waarop we dat doen is door de persoon te laten nadenken over een bepaald moment. Bijvoorbeeld bij een verkeersongeval – dat kan het moment zijn vlak voordat je wordt aangereden. We vragen ze om te beschrijven welke negatieve overtuiging ze over zichzelf hebben.” Het kan iets zijn als: “Ik ben niet veilig.” We vragen welke emotie daarbij lijkt te horen en waar ze die voelen in hun lichaam.”
Terwijl de persoon dit allemaal doet, wordt hem gevraagd om zijn ogen van links naar rechts te bewegen – dit kan zijn door de vinger van de therapeut te volgen, of door knipperende lichtjes te volgen. Het kan ook worden gedaan door een apparaat in elke hand te houden, dat afwisselend pulseert. Elke set kan 20 of 30 keer herhaald worden in elke sessie. “De herinnering begint minder verontrustend te worden,” zegt hij. “Het verandert de herinnering van een herinnering die je eerder angstig of bang maakte, in een herinnering die net zo is als elke andere herinnering die normaal geen emotionele reactie teweeg zou brengen. Mensen gaan er rationeler mee om: ‘Ik was toen niet in een veilige situatie, maar nu ben ik wel veilig.'”
In het beginstadium van de behandeling, zegt Ben: “Het was alsof je in de gebeurtenis was. Het is als een soort tijdreizen. Het hele EMDR-proces is als een gecontroleerde flashback – je bent je ervan bewust dat je hier en nu bent, maar je hebt ook het gevoel dat je in het lichaam van toen zit en het opnieuw beleeft zoals toen. Ik was niet voorbereid op de fysieke, viscerale aard van het herbeleven van de ervaring. Ik zou dingen zien, dingen ruiken. Ik voelde die druk over mijn voorkant en het was zenuwslopend.”
Hij zegt dat hij zich voelde als een buiksprekerpop “omdat de woorden die ik gebruikte om te beschrijven kinderwoorden waren. Het was alsof het kind, de persoon die het trauma had meegemaakt, mij als spreekbuis gebruikte.”
Naarmate de behandeling vorderde, werden de herinneringen steeds levendiger en gedetailleerder. Het was, niet verrassend, een moeilijk proces om door te maken, en Bens geestelijke gezondheid leek eerst te verslechteren voordat het beter werd. Hij ondergaat nog steeds een behandeling. “
EMDR werd eind jaren ’80 bij toeval ontdekt door een Amerikaanse psychologe, Francine Shapiro, die merkte dat haar oogbewegingen, terwijl ze naar dingen keek tijdens een wandeling door een park, negatieve emoties leken te verminderen. Vroeger werd het als controversieel beschouwd, maar dat is nu een achterhaalde opvatting, zegt Melanie Temple, consultant psychiater en EMDR-consultant (het is goedgekeurd voor gebruik door het National Institute for Health and Care Excellence).
Een van de problemen voor EMDR is dat niemand precies kan uitleggen hoe het werkt – één theorie is dat de oogbewegingen de snelle-oogbewegingsfase van de slaap nabootsen, dat is wanneer de gebeurtenissen van de dag worden verwerkt. “We begrijpen dat het werkt op de informatieverwerkingsmodellen in de hersenen, maar we weten niet precies hoe,” zegt Temple. “Maar we weten ook niet precies hoe cognitieve gedragstherapie (CGT) werkt. Het is eigenlijk hetzelfde voor alle therapieën.”
Niet iedereen is klaar voor EMDR. “Als iemand een eenvoudig eenmalig trauma heeft gehad, zoals een ongeluk, in zijn volwassen leven, hoef je niet veel voorbereiding te doen, maar we werken ook met mensen die meerdere trauma’s hebben die teruggaan tot de vroege kindertijd,” zegt Logie. “Bij dat soort mensen moet je meer voorbereiding doen en zal de therapie langer duren.” Iemand voorbereiden op het ondergaan van EMDR kan onder meer bestaan uit het aanleren van ontspanningstechnieken, en het versterken van de steunstructuren in hun leven.
Als het niet goed wordt toegepast, zegt Claudia Herbert, klinisch psycholoog en directeur van het Oxford Development Centre en auteur van Overcoming Traumatic Stress: “Elke vorm van therapie kan re-traumatiserend zijn. Het moet worden gebruikt door iemand die goed opgeleid en ervaren is om te weten wanneer het wel en wanneer het niet gebruikt moet worden. Het zou niet gebruikt kunnen worden bij iemand die gedissocieerd is – een symptoom van PTSS – waarbij ze niet “geaard” zijn in hun lichaam, of zich gedesoriënteerd voelen. “We zouden eerst met de dissociatie moeten werken voordat we met EMDR werken.”
Voor Katherine Gilmartin, een kunstenares en gezinsactiviste voor geestelijke gezondheid, gediagnosticeerd met complexe PTSS als gevolg van misbruik in de kindertijd, kon EMDR niet onmiddellijk beginnen. “Ik werd gevraagd om te bedenken waar ik me in het verleden veilig had gevoeld. Er was niets,” zegt ze. “Dus moest ik er een maken.” Ze zegt dat EMDR, die ze meer dan zes maanden lang één keer per week kreeg, “lichamelijk uitputtend” was. De verhoogde ervaring van het zijn in die traumatische herinneringen wervelt alles op en er ontstaan nachtmerries.”
Was het moeilijk om door te gaan? “Ja, maar ik voelde me normaal gesproken niet in controle. Het is hard werken en er voor open staan. Het is geen wondermiddel en je moet de persoon met wie je het doet vertrouwen.” Voor haar heeft het voor verbetering gezorgd. “Verschillende plaatsen, of echt domme dingen, die heel triggerend kunnen zijn, zijn niet langer een probleem. Ik ben in staat om mijn gevoelens over wat dan ook te herkennen en te begrijpen.” Dit zijn meestal dingen die ze herkent uit haar kindertijd – op een keer was ze in een warenhuis en zag ze een kamerplant die ze tientallen jaren niet had gezien. “Ik werd meteen teruggevoerd naar mijn tiende. Ik kon er niet bij in de buurt komen en ben de winkel uitgelopen.” Zoiets, zegt ze, zou nu niet meer gebeuren.
Temple werkte vroeger voor het leger waar EMDR een standaardtherapie is voor mensen met PTSS; ze beoefent het nu voor de NHS. Waar EMDR een voordeel heeft, zegt ze, is dat het: “Het is geschikt voor veel mensen omdat het, in tegenstelling tot CGT, geen huiswerk heeft. EMDR wordt nu ook aangeboden naast traumagerichte CGT, omdat niet iedereen hetzelfde past. Als het ene niet bij hen past, dan kunnen ze iets anders gebruiken, zodat ze niet het gevoel hebben dat ze niet te behandelen zijn.”
Hoewel het krachtig en effectief kan zijn, moeten mensen geen magische snelle oplossing verwachten, zegt ze. Ben heeft meer dan 30 sessies gehad en weet niet wanneer hij zal stoppen. “Het heeft een enorm heilzaam effect gehad,” zegt hij. Hoewel de twee of drie dagen na elke sessie een “afschrijving” zijn, zegt hij, is hij in staat geweest om weer parttime te gaan werken. “Ik ben niet langer een buiksprekerpop voor het kind in mij, maar een volwassene die kijkt naar wat er gebeurt; ik ben echt verdrietig en overstuur en boos, maar ik heb een natuurlijke emotionele reactie, in plaats van het leed te voelen dat het mij overkomt.”
{{topLeft}}
{{bottomLeft}}
{{topRight}}
{{bottomRight}}
{{/goalExceededMarkerPercentage}}
{{/ticker}}
{{heading}}
{{#paragraphs}}
{{.}}
{{/paragrafen}}{highlightedText}}
- Delen op Facebook
- Delen op Twitter
- Delen via E-mail
- Delen op LinkedIn
- Delen op Pinterest
- Delen op WhatsApp
- Delen op Messenger