De achtjarige Tommy Doyle stelt deze vraag aan zijn babysitter Laurie Strode in Halloween. Hij bedoelt het terloops door het in een discussie over zijn strips te laten vallen, maar hij wil het echt weten. Hij wil voorbereid zijn voor het geval hij er tegenaan loopt. En dit is misschien iets waar we allemaal mee te maken kunnen hebben, ongeacht waar we wonen of hoe oud we zijn. Dit is zeker een vraag waar we allemaal wel eens mee geworsteld hebben en die we op de een of andere manier overwonnen hebben – zelfs als dat betekent dat we als volwassenen drie keer controleren of de kastdeur goed dicht is voordat we eindelijk het licht uitdoen en in bed kruipen. We geloven dat er iets is en dat we er bang voor moeten zijn, maar wat is het? Tommy Doyle heeft nooit een antwoord gekregen van Laurie; hij wordt weggestuurd en gerustgesteld dat er niets is om zich zorgen over te maken. Maar wat is de Boeman?
Voor Tommy was de Boeman Michael Myers, ook wel bekend als de Vorm, want de Boeman heeft geen specifieke vorm. Hij kan worden wat hij moet worden om het meest effectief te zijn in zijn doel om je bang te maken. De boeman is misschien wel universeel; in bijna elke cultuur komt wel een variant voor. Hij heeft vele namen: jumbie, bhoot, Krampus, Der Schwarze Mann, Baba Yaga – hoe hij ook genoemd wordt, zijn doel is kinderen te stelen en/of te straffen. We komen het allemaal vroeg in ons leven tegen, hetzij door onze eigen verbeelding of omdat het wordt aangeroepen om een les te leren (bijvoorbeeld: “Als je je groenten niet eet, zal de — voor jou komen.) Tussen de leeftijd van twee en zes jaar ontwikkelen veel kinderen een angst voor het donker. Dit is de leeftijd waarop de kast angstaanjagend wordt en dicht moet, waarop Monster Spray ’s nachts moet worden gebruikt, en waarop een nachtlampje een noodzaak kan worden als het dat daarvoor niet was. Dit is de leeftijd waarop de verbeelding opkomt en voor de geest van een vatbaar kind kan dat verhaaltje voor het slapengaan over een vriendelijk monster zich gemakkelijk vertalen in een boeman in hun kast.
De boeman is er om ervoor te zorgen dat we ons aan de regels houden. Hij is vormloos zodat hij overal en altijd kan zijn, of dat nu betekent dat hij op de loer ligt onder het bed of in de kast of achter een boom in het bos. Het haalt zijn kracht uit de hardnekkigheid van folklore. De overdracht van dit soort verhalen – die verslagen van overtuigingen en gewoonten en ervaringen – genereert de richtlijnen voor een blijvende sociale code. Deze mondelinge uitwisseling onderwijst en versterkt de verwachtingen van de leden van de gemeenschap. Volksverhalen zijn lokaal voor de mensen die ze vertellen en onthullen veel over hun perceptie van de wereld om hen heen. Ze groeien en veranderen tijdens het vertellen en worden aangepast aan de tijd waarin ze worden verteld. De bekendste verzameling van dergelijke sprookjes is afkomstig van de gebroeders Grimm. Hun pogingen om de mondelinge traditie van volksverhalen te verzamelen en vast te leggen reikte echter verder dan Duitsland, en hun bewerking heeft de verhalen van boerenbijgeloof tot populaire consumptie gemaakt. Daarmee gaven zij de toon aan voor deze manier van verzamelen en verpakten zij de verhalen voor een bredere consumptie.
De verhalen in de Grimm-collectie waren onderverdeeld in thema’s die gericht waren op verschillende leeftijdsgroepen, verschillende geslachten en verschillende beroepen. Zo waren verhalen over heldinnen populair bij spinnende meisjes. Voor kinderen was er een speciale klasse ‘schrik- en waarschuwingsverhalen’ in omloop. Daartoe behoorden “Hans en Grietje” en “Roodkapje”. Dit soort verhalen stelde kinderen alleen bloot aan gevaarlijke of kritieke situaties – en de afloop was niet altijd even gelukkig. De bewerkingen die de Grimms in de verhalen aanbrachten waren bedoeld om grover taalgebruik uit de verhalen te verwijderen om ze aantrekkelijker te maken voor de hogere klassen, maar de thema’s van kinderetende heksen en ogres en reuzen, en de gevallen van kinderverwaarlozing werden grotendeels gehandhaafd. Angst werd, en wordt tot op zekere hoogte nog steeds, gebruikt als een disciplinaire maatregel door ouders. Deze personages waren leermiddelen; ze waren ontworpen om de sociale orde te handhaven.
Dit geldt ook voor onze moderne film boemannen. Michael Myers en Jason Vorhees straffen morele en sociale overtredingen van die tijd (b.v. tiener promiscuïteit, drinken en roken, moord). Zij worden door die sociale overtredingen in het leven geroepen, en dit geldt ook voor andere boemanbeelden: zij dienen een doel. De boeman is geen toeval; hij moet worden uitgelokt, en daarom kan hij worden beheerst – of liever, hij kan worden overwonnen. Het is geweldig als je nooit een misstap begaat die zijn aandacht trekt, maar als je dat wel doet, zul je het alleen onder ogen moeten zien, en daar is een reden voor. Tot het moment dat we de boeman ontmoeten, zijn onze ouders een grote kracht in ons leven. Ze verzoenen meestal de meeste problemen voor ons. Maar de boeman komt vaak als ze er niet zijn… of ze zijn machteloos om het te stoppen. Dat komt omdat dit het moment is waarop we moeten opstaan en ons moeten laten gelden als leden van de sociale orde. We moeten onze misstappen aangeven. Alleen door onze misstappen te begrijpen en er de verantwoordelijkheid voor te aanvaarden, kunnen we de boeman uitbannen. Het is de eerste verzoening die we beheersen – een gevaar dat we onder ogen zien en overwinnen.
Het klinkt misschien als veel om van een tweejarige te vragen, maar dit is een ontwikkelingsmijlpaal. Op de leeftijd dat ze de wereld begrijpen, vertegenwoordigt de metafoor van de boeman angst, bezorgdheid en gevaar. En op dezelfde manier als sprookjes de boeman kracht geven, geven ze ook de luisteraar kracht. Wanneer de boeman in een sprookje voorkomt, zit hij in een ruimte waar hij veilig kan worden geobserveerd. We begrijpen dat sprookjes NIET waar zijn. Als een kind vraagt of er heksen in het bos zijn en ouders zeggen nee, dan bevestigen ze wat fictie is en wat niet. Als er een heks in het bos zou kunnen zijn, dan betreden we het rijk van de legende, en dat genereert mogelijke waarheden die niet zo gemakkelijk kunnen worden weggewuifd. Op dezelfde manier, als een kind vraagt of de boeman echt is en de ouders zeggen nee, dan is het kind gewapend om haar angsten onder ogen te zien. De boeman kan worden opgeroepen als een waarschuwing, maar is alleen effectief totdat we leren hem uit te bannen.
Dus de boeman is zowel echt als niet echt. In het rijk van het sprookje bestaat hij in een verhalende context waar we veilig kunnen leren en observeren, totdat hij wordt aangeroepen en we voor een open kast komen te staan in het donker op een uur waarop onze ouders vast en zeker slapen. Dan is het zo en zal het zo blijven tot we een manier vinden om het te veroveren en het terug te brengen naar zijn vormloze vorm. Film Bogeymen lijken soms deze regel te breken, maar er is meestal een addertje onder het gras en een reden waarom. De echte verschrikking van de film Boeman is dat hij zich vaak op meer dan één persoon richt, zodat de verschrikking kan worden gedeeld in een gemeenschap in plaats van specifiek te zijn voor een individu dat dan een folkloristische les kan worden. Toch handelt de film Boeman alleen in zijn eigen belang: de Boeman kan alleen als les dienen voor anderen als zijn verhaal wordt herinnerd en doorverteld.
Check your closets tonight.
Have something to say? Reacties zijn uitgeschakeld op Anthropology in Practice, maar u kunt altijd lid worden van de gemeenschap op Facebook.
Degh, Linda (1979). “Grimm’s ‘huishoudvertellingen’ en hun plaats in het huishouden: The Social Relevance of a Controversial Classic.” Western Folklore, Vol. 38(2): 83-103.
Pickering, John and Steve Attridge (1990). “Standpunten: Metafoor en Monsters: Children’s Storytelling.” Research in the Teaching of English, Vol 24(4): 45-440.
Shimabukuro, Karra (2014). “De boeman van je nachtmerries: Freddy Krueger’s Folkloric Roots” Studies in Popular Culture, Vol. 36(2): 45-65.
Je vindt het misschien ook leuk:
Waarom zijn Victoriaanse huizen behekst?
Het ontstaan van dood en sterven zoals wij dat kennen
Waarom wordt de Amerikaanse folklore overspoeld door spook lifters?