Wprowadzenie
Franklin D. Roosevelt (1882-1945) urodził się w Hyde Park, w stanie Nowy Jork, w prominentnej rodzinie. Zainspirowany karierą swojego piątego kuzyna, prezydenta USA Theodore’a Roosevelta, po studiach na Uniwersytecie Harvarda i Columbia Law School zajął się polityką. W 1905 roku poślubił swoją daleką kuzynkę, Annę Eleanor Roosevelt. Para miała sześcioro dzieci, z których pięcioro dożyło dorosłości.
Znany również jako FDR, Franklin Delano Roosevelt został wybrany do Senatu Stanu Nowy Jork w 1910 roku jako demokrata. Prezydent Woodrow Wilson mianował go asystentem sekretarza Marynarki Wojennej w 1913 roku. W 1920 roku demokratyczny kandydat na prezydenta James M. Cox wybrał Roosevelta na swojego wiceprezydenckiego partnera, ale przegrali wybory.
W 1921 roku FDR został dotknięty chorobą, prawdopodobnie poliomyelitis, i stracił władzę w nogach. Przez resztę życia był przykuty do wózka inwalidzkiego i zmuszony do polegania na ciężkich żelaznych ortezach, laskach i kulach. Pomimo tej niepełnosprawności, Roosevelt ponownie wszedł do polityki i został wybrany na gubernatora stanu Nowy Jork w 1928 roku.
Franklin Delano Roosevelt został wybrany na prezydenta Stanów Zjednoczonych w listopadzie 1932 roku i zainaugurowany 4 marca 1933 roku. FDR był najdłużej urzędującym prezydentem w historii USA. Został wybrany ponownie trzykrotnie – w 1936, 1940 i 1944 roku. FDR zmarł na stanowisku 12 kwietnia 1945 r.
Roosevelt i wczesna reakcja na nazistowskie prześladowania Żydów
Głównym celem Roosevelta w czasie jego pierwszej kadencji był „Nowy Ład”, mający na celu wydobycie Stanów Zjednoczonych z Wielkiego Kryzysu. W 1933 roku prawie 13 milionów ludzi, około 25% amerykańskich robotników, było bezrobotnych. Przywrócenie Amerykanów do pracy i ożywienie gospodarki stały się kluczowymi priorytetami dla administracji Roosevelta. W swoim pierwszym przemówieniu inauguracyjnym FDR starał się uspokoić, pocieszyć i zachęcić amerykański naród, wstrząśnięty i zdemoralizowany zamykaniem fabryk, przejmowaniem gospodarstw rolnych, bankructwami banków i wysokim bezrobociem, oświadczając, że „jedyną rzeczą, której musimy się obawiać, jest sam strach.”
Roosevelt został zaprzysiężony zaledwie pięć tygodni po tym, jak Adolf Hitler został mianowany kanclerzem Niemiec, 30 stycznia 1933 roku. Nowy prezydent był dobrze poinformowany o reżimie Hitlera i jego antyżydowskiej polityce.
Nowe antysemickie prawa i fizyczne ataki na Żydów w Niemczech były wiadomościami z pierwszych stron gazet w Stanach Zjednoczonych przez cały 1933 rok. Tysiące Amerykanów podpisywało petycje lub brało udział w marszach, wzywając nową administrację Roosevelta do zaprotestowania przeciwko nazistowskim Niemcom. FDR był jednak ostrożny. Niemcy wciąż były winne amerykańskim inwestorom miliardy dolarów, pożyczone na spłatę reparacji za I wojnę światową, a Roosevelt nie uważał, że Stany Zjednoczone powinny interweniować w wewnętrzne sprawy innego kraju. Poinstruował nowego ambasadora w Berlinie, Williama Dodda, by nie składał oficjalnego protestu. Nazistowskie prześladowania niemieckich Żydów, FDR rzekomo powiedział Doddowi, „nie były sprawą rządową.”
W latach trzydziestych (i w całym okresie nazistowskim), Stany Zjednoczone nie miały polityki wobec uchodźców, a jedynie powolny i ostrożny proces imigracyjny, który wymagał od wnioskodawców dostarczenia obszernej dokumentacji na temat ich tożsamości, pochodzenia, zasobów finansowych i historii medycznej. Podczas pierwszej kadencji prezydenta Roosevelta dziesiątki tysięcy niemieckich Żydów złożyło w amerykańskich konsulatach wnioski o imigrację do Stanów Zjednoczonych. Jednak Wielki Kryzys i restrykcyjne amerykańskie przepisy imigracyjne poważnie ograniczyły możliwości imigracji dla uchodźców.
Na długo przed tym, jak FDR został prezydentem, Stany Zjednoczone przestały być krajem otwartej imigracji. Ustawodawstwo kongresowe ściśle ograniczało liczbę cudzoziemców, którzy mogli być przyjmowani do kraju każdego roku jako imigranci. Ustawa o Imigracji i Obywatelstwie USA z 1924 roku ustaliła kwoty imigracyjne dla każdego narodu spoza półkuli zachodniej. Całkowita liczba imigrantów, którzy mogli legalnie wjechać do Stanów Zjednoczonych każdego roku, została ustalona na 153 774. Prawie 50% slotów zostało przydzielonych imigrantom z Wielkiej Brytanii i Irlandii Północnej.
We wrześniu 1930 roku, wysokie bezrobocie w Stanach Zjednoczonych doprowadziło prezydenta Herberta Hoovera do powołania się na prawo z 1917 roku z klauzulą „prawdopodobnie stanie się obciążeniem publicznym”, ograniczając imigrację do osób, które mogły finansowo utrzymać się same. Wymóg ten skutecznie ograniczył imigrację w okresie Wielkiego Kryzysu.
W 1933 roku, i ponownie w 1937 roku, administracja Roosevelta zmodyfikowała ograniczenie „prawdopodobnego obciążenia publicznego”, ale utrzymała je w mocy. Niemieccy Żydzi próbujący imigrować do Stanów Zjednoczonych w latach 30. byli często odrzucani z powodów ekonomicznych.
W wyniku tych prawnych i administracyjnych przeszkód dla imigracji, mniej niż 20% niemieckiego kontyngentu zostało wypełnione podczas pierwszej kadencji FDR. Administracja Roosevelta skupiła się na problemach wewnętrznych, przede wszystkim na walce z Wielkim Kryzysem. Chociaż prezydent z pewnością zdawał sobie sprawę z zagrożenia, jakie nazizm stanowił dla niemieckich Żydów (choć niewielu, zarówno w USA jak i w Niemczech, mogło sobie wyobrazić, że prześladowania będą eskalować do masowych mordów), nie podjął znaczących działań, aby im pomóc, ani poprzez protesty, ani poprzez wspieranie zwiększonej imigracji.
Roosevelt i kryzys uchodźczy
Kiedy nazistowskie prześladowania niemieckich Żydów nasiliły się w latach 30-tych, prowadząc do kryzysu uchodźczego, Roosevelt podjął ograniczone działania w odpowiedzi na humanitarną sytuację kryzysową.
Po aneksji Austrii przez Niemcy (Anschluss) w marcu 1938 roku, dziesiątki tysięcy zdesperowanych potencjalnych imigrantów dodało swoje nazwiska do list oczekujących na wjazd do Stanów Zjednoczonych. Wkrótce po Anschlussie Roosevelt połączył niemieckie i austriackie kontyngenty imigracyjne, tak że rocznie mogło wyemigrować do Stanów Zjednoczonych maksymalnie 27 370 imigrantów urodzonych w Wielkich Niemczech. Po raz pierwszy kontyngent został wypełniony w 1939 roku, a w 1940 roku był prawie wypełniony (wydano 27 355 wiz z dostępnych 27 370). Jednak do czerwca 1939 roku ponad 300 000 Niemców było na liście oczekujących na amerykańskie wizy imigracyjne i przewidywano, że będą czekać nawet dziesięć lat.
Roosevelt zwołał również międzynarodową konferencję, która rozpoczęła się w Évian-les-Bains, we Francji, w lipcu 1938 roku, w celu omówienia problemu uchodźców. Roosevelt miał nadzieję, że trzydzieści dwa uczestniczące w niej kraje zobowiążą się do przyjęcia znacznej liczby uchodźców, ale do tego nie doszło w Évian. Prezydent chciał również stworzyć międzyrządową organizację, która miałaby negocjować z nazistowskimi Niemcami pokojowy proces imigracyjny. Po konferencji w Évian powstał Międzyrządowy Komitet ds. Uchodźców, ale ciągła niechęć państw członkowskich do zwiększenia imigracji (a po wrześniu 1939 r. II wojna światowa) utrudniała jego działania. FDR zbadał również pomysł masowego przesiedlenia Żydów, prawdopodobnie do Afryki, Ameryki Południowej lub gdzie indziej.
Po atakach Kristallnacht w Niemczech w listopadzie 1938 roku, prezydent Roosevelt wyraził swój szok, „że takie rzeczy mogą się zdarzyć w cywilizacji XX wieku.” Wezwał do domu ambasadora USA w Berlinie, Hugh Wilsona, na konsultacje. Stany Zjednoczone nie miały ponownie ambasadora w Niemczech aż do czasu po II wojnie światowej. FDR odwołał także wygaśnięcie dla 12 000-15 000 Niemców podróżujących w Stanach Zjednoczonych na tymczasowych wizach turystycznych, pozwalając im pozostać, zamiast zmuszać ich do powrotu do Europy.
W lutym 1939 roku senator Robert Wagner (Nowy Jork) i kongresmenka Edith Nourse Rogers (Massachusetts) przedstawili projekty ustaw proponujące przyjęcie 20 000 dzieci niemieckich uchodźców do Stanów Zjednoczonych poza istniejącym kontyngentem imigracyjnym. Pierwsza dama Eleanor Roosevelt publicznie poparła projekt ustawy, ale prezydent nie udzielił komentarza. Wagner-Rogers Bill nigdy nie wyszedł z komisji i nie został poddany pod głosowanie. W czerwcu 1939 roku prezydent również nie interweniował, by zezwolić na przyjęcie uchodźców na pokład statku St. Louis; wymagałoby to rozporządzenia wykonawczego lub ustawy Kongresu. Uchodźcy zostali wysłani do Wielkiej Brytanii, Francji, Holandii i Belgii po tym, jak zawrócono ich z Kuby i Stanów Zjednoczonych.
Mimo narastającego kryzysu uchodźczego w Europie, FDR nie zwrócił się do Kongresu o rozważenie rozszerzenia kwot imigracyjnych, nawet gdy przedstawiono mu wyjątkowe okoliczności. Chociaż Amerykanie czytali o prześladowaniach niemieckich Żydów w swoich lokalnych gazetach, niewielu popierało zwiększenie imigracji, zwłaszcza gdy kraj wciąż odczuwał skutki Wielkiego Kryzysu. Niektórzy kongresmeni wprowadzili ustawodawstwo, które zmniejszyłoby, a nie zwiększyło, kwoty imigracyjne w tym okresie.
Kiedy nazistowskie Niemcy najechały na Polskę we wrześniu 1939 roku, wysyłając narody europejskie do II wojny światowej, Roosevelt przysiągł, że Stany Zjednoczone pozostaną neutralne. Po tym, jak Francja poddała się nazistom w czerwcu 1940 roku, co było porażką, która wstrząsnęła Amerykanami, wielu urzędników państwowych i zwykłych obywateli wierzyło, że nazistowskie Niemcy podłożyły szpiegów i sabotażystów, aby doprowadzić do upadku Francji od wewnątrz. Wielu obawiało się, że nazistowskie Niemcy przeniknęły już także do Stanów Zjednoczonych.
Krążyły również pogłoski, że żydowscy uchodźcy stanowili szczególne zagrożenie, ponieważ naziści mogliby przetrzymywać jako zakładników ich bliskich wciąż przebywających na terytorium wroga, chyba że uchodźca pracowałby na rzecz nazistowskich Niemiec. Na konferencji prasowej 5 czerwca 1940 r. FDR wzmocnił te obawy, mówiąc: „Teraz oczywiście uchodźcy muszą być sprawdzani, ponieważ niestety wśród uchodźców są szpiedzy, jak to już stwierdzono w innych krajach. I nie wszyscy z nich są dobrowolnymi szpiegami – to raczej straszna historia, ale w niektórych z innych krajów, do których udali się uchodźcy z Niemiec, zwłaszcza żydowscy, znaleziono wielu zdecydowanie sprawdzonych szpiegów.”
Departament Stanu prześwietlił wszystkich uchodźców jako potencjalne zagrożenie dla bezpieczeństwa, podczas gdy setki tysięcy uchodźców nadal próbowało poruszać się po skomplikowanym systemie imigracyjnym. FDR powołał Prezydencki Komitet Doradczy ds. Uchodźców Politycznych, aby pomóc kilku tysiącom wybitnych uczonych, działaczy i przywódców religijnych w ich imigracji, a Eleanor Roosevelt często występowała w imieniu uchodźców. Trwająca wojna, zerwanie stosunków dyplomatycznych między Stanami Zjednoczonymi a nazistowskimi Niemcami i brak statków pasażerskich przekraczających niebezpieczny Ocean Atlantycki wkrótce sprawiły, że przybycie uchodźców do Stanów Zjednoczonych stało się niewiarygodnie trudne.
W latach 1939-1941 prezydent Roosevelt bardzo ciężko pracował, aby przygotować Stany Zjednoczone do wojny. Promował pobór do wojska w czasie pokoju, zapewnił dostawy wojskowe dla aliantów, uchwalając Lend-Lease Act, i powoli przekonywał amerykańską opinię publiczną, która w przeważającej większości nie chciała angażować się w wojnę, że konieczne będzie przyłączenie się do walki. Ubiegał się również o bezprecedensową trzecią kadencję prezydencką i wygrał ją. Nie poświęcał czasu ani energii na popieranie zwiększonej imigracji uchodźców.
Roosevelt i „ostateczne rozwiązanie”
Trudno jest ocenić motywacje FDR jako prezydenta, ponieważ nie prowadził on dziennika ani szczegółowego opisu swoich myśli. Po ataku Japonii na Pearl Harbor w grudniu 1941 roku, Stany Zjednoczone formalnie przystąpiły do II wojny światowej. Chociaż nazistowska propaganda przedstawiała zaangażowanie aliantów w wojnę jako działanie na rzecz „Żydów”, Roosevelt i brytyjski premier Winston Churchill uważali, że jedynym priorytetem aliantów powinno być pokonanie nazistowskich Niemiec, a nie ratowanie Żydów. Przywódcy alianccy wierzyli, że wygranie wojny jest jedynym sposobem na ocalenie demokracji i zakończenie nazistowskiego terroru wobec ludności cywilnej, w tym Żydów i innych ofiar. Ratowanie cywilów za liniami wroga byłoby dla aliantów niemożliwe aż do późnego etapu wojny, kiedy to podjęto bardzo ograniczone działania ratunkowe.
Po tym, jak Departament Stanu potwierdził w listopadzie 1942 roku, że Niemcy planowali unicestwić europejskich Żydów, jedenaście rządów alianckich, w tym Stany Zjednoczone, wydało deklarację potępiającą okrucieństwa i przyrzekającą powojenne ukaranie sprawców. W grudniu 1942 roku Roosevelt spotkał się z wybitnymi przedstawicielami społeczności żydowskiej, którzy wyrazili swoje przerażenie tą wiadomością i przedstawili mu raport o masowych mordach w poszczególnych krajach, ale prezydent nie obiecał żadnej nowej akcji ratunkowej.
W miarę jak Amerykanie otrzymywali więcej informacji o masowych mordach, presja opinii publicznej doprowadziła Stany Zjednoczone i Wielką Brytanię do zorganizowania konferencji na Bermudach w kwietniu 1943 roku w celu omówienia kwestii ratunku i pomocy. Konferencja na Bermudach nie doprowadziła jednak do działań, co zwiększyło gniew i frustrację amerykańskich Żydów i innych zainteresowanych członków społeczeństwa. Jan Karski, polski działacz ruchu oporu, spotkał się z Rooseveltem w lipcu 1943 roku i opisał, czego był świadkiem w warszawskim getcie. Roosevelt ponownie nie zobowiązał się do żadnych konkretnych działań poza wygraniem wojny, ale zaaranżował spotkanie Karskiego z innymi prominentnymi urzędnikami państwowymi, aby podzielić się swoją historią.
W styczniu 1944 roku sekretarz skarbu Henry Morgenthau Jr. i członkowie jego personelu przedstawili FDR dowody na to, że Departament Stanu utrudniał nawet skromne działania ratunkowe i pomocowe w Europie. W tym samym czasie Kongres debatował nad wnioskiem do Roosevelta o powołanie komisji ratunkowej. Aby stawić czoła zarówno naciskom opinii publicznej, jak i naciskom wewnątrz swojej administracji, FDR wydał 22 stycznia 1944 roku rozporządzenie wykonawcze ustanawiające War Refugee Board (WRB), niezależną agencję, której zadaniem było prowadzenie nowej amerykańskiej polityki ratowania i niesienia pomocy Żydom i innym grupom prześladowanym przez nazistowskie Niemcy i kolaborantów Osi.
Wojenna Rada ds. Uchodźców podjęła znaczące, choć ograniczone działania mające na celu ratowanie Żydów i innych osób uwięzionych w okupowanej przez nazistów Europie. Stosowali taktykę wojny psychologicznej, wysyłając do Europy audycje radiowe i zrzucając na okupowane terytoria ulotki ostrzegające potencjalnych sprawców przed powojenną karą. WRB negocjowała z krajami neutralnymi, aby uchodźcy mogli przekraczać ich granice, pomagała Żydom uciekającym z Rumunii i Bułgarii przedostać się do Palestyny, wybrała Raoula Wallenberga do misji w Budapeszcie. Udało im się również przekonać Roosevelta do otwarcia obozu dla uchodźców w stanie Nowy Jork, Fort Ontario, gdzie na czas wojny przetrzymywano prawie 1000 osób, głównie Żydów z okupowanych przez aliantów Włoch. W listopadzie 1944 roku WRB opublikowała raport napisany przez uciekinierów z obozu Auschwitz-Birkenau, alarmujący Amerykanów o szczegółach nazistowskiego masowego mordu z użyciem komór gazowych. WRB obliczyła, że uratowali oni dziesiątki tysięcy istnień ludzkich w ciągu ostatnich siedemnastu miesięcy wojny.
12 kwietnia 1945 roku Franklin Roosevelt zmarł na krwotok mózgowy w Warm Springs w stanie Georgia. Tego samego dnia generałowie Eisenhower, Patton i Bradley zwiedzili nowo wyzwolony obóz koncentracyjny Ohrdruf. Roosevelt nie doczekał się obrazów wyzwolenia obozów koncentracyjnych ani zakończenia II wojny światowej. Jego następcą został jego wiceprezydent, Harry Truman.
.