Kolonialny boom na srebroEdit
Założone w 1545 r. jako miasto górnicze, wkrótce wytworzyło bajeczne bogactwo, a liczba ludności przekroczyła ostatecznie 200 tys. osób. Miasto dało początek hiszpańskiemu wyrażeniu, nadal używanemu: vale un Potosí, („być wartym Potosí”) oznaczającemu „mieć wielką wartość”. Bogata góra, Cerro Rico, produkowała szacunkowo 60% całego srebra wydobywanego na świecie w drugiej połowie XVI wieku.
Górnicy z Potosí początkowo wydobywali bogate rudy utlenione z rodzimym srebrem i chlorkiem srebra (cerargiryt), które można było wprowadzić bezpośrednio do pieców hutniczych. Szczególnym powodzeniem cieszyły się małe gliniane piece typu „doniczka” zwane guayras, które były używane przez Inków. Jednak do 1565 roku górnicy wyczerpali rudę przeznaczoną do bezpośredniego wytopu, a produkcja srebra gwałtownie spadła. Produkcja srebra ożywiła się dzięki wprowadzeniu procesu patio, wynalezionego w Meksyku w 1554 roku. Proces patio wykorzystywał amalgamację rtęci do pozyskiwania srebra z rud niższego gatunku, a także tych zawierających siarczek srebra (argentyt), co było typowe dla nieutlenionych rud znajdujących się głębiej w górach. W 1609 roku w Potosi wynaleziono inną metodę amalgamacji rtęci, proces amalgamacji pancernej, która okazała się lepiej dostosowana do warunków panujących w Potosi.
Kopalnie hiszpańsko-amerykańskie były najbardziej zasobnymi źródłami srebra na świecie w tym okresie. Zdolność Ameryki Hiszpańskiej do dostarczania ogromnych ilości srebra i silny popyt Chin na ten towar spowodowały spektakularny boom górniczy. Prawdziwym mistrzem tego boomu w przemyśle srebrnym była w istocie korona hiszpańska. Pozwalając prywatnym przedsiębiorcom na prowadzenie kopalni na podstawie licencji i nakładając wysokie podatki na zyski z wydobycia, hiszpańskie imperium było w stanie wyciągnąć największe korzyści. Przykładem podatku, który był nakładany, jest quinto, czyli 20-procentowa odprawa od wartości brutto. Z surowców wydobytych z kopalni, monety zwane kawałkami ośmiu były modne w mennicy Potosi.
Dla Europejczyków, Peru-Boliwia znajdowała się w Wicekrólestwie Peru i była znana jako Alto Perú, zanim stała się niezależna jako część Boliwii. Potosi było mityczną krainą bogactwa, jest wspomniane w słynnej powieści Miguela de Cervantesa, Don Kichot (druga część, rozdz. LXXI) jako kraina „niezwykłego bogactwa”. Jedna z teorii głosi, że znak mennicy z Potosi (litery „PTSI” nałożone na siebie) jest źródłem znaku dolara.
Zespół miejski w odległych Andach był na tyle ważny, że w hierarchii hiszpańskich osiedli miejskich został oznaczony jako Villa Imperial. Chociaż w górzystym terenie, rdzeń Potosi był ułożony w standardowy hiszpański wzór siatki, gdzie w 1610 roku około 3000 Hiszpanów i 35000 kreolów, głównie mężczyzn, było rezydentami. Osady tubylcze poza rdzeniem były bardziej chaotyczne. Willa była zarządzana przez hiszpańskiego corregidora i radę miejską. Około 40 notariuszy dokumentowało i zapisywało transakcje handlowe, jak również testamenty. Ponieważ Potosi miało tak duże znaczenie gospodarcze dla Cesarstwa Hiszpańskiego, biurokracja koronna była tu bardzo obecna. Zbudowano duże kościoły, bogato zdobione wewnątrz, obecni byli bracia dominikanie, franciszkanie, augustianie, mercedarianie i jezuici, ale nie było klasztoru dla kobiet. Istniał sąd kościelny dla kwestii prawnych dotyczących kleru.
PracaEdit
Rdzenni robotnicy byli zobowiązani do pracy w kopalniach srebra w Potosi poprzez hiszpański system pracy przymusowej mita, oparty na analogicznym systemie mit’a, tradycyjnym dla przedhiszpańskiego społeczeństwa andyjskiego (chociaż mit’a kierował robotników do prac publicznych i zbiorowych projektów rolniczych). Robotnicy wywodzili się z ludności tubylczej zamieszkującej obszar, który obejmował prawie 200 000 mil kwadratowych. Trzynaście tysięcy mężczyzn było wcielanych do wojska każdego roku, co stanowiło około jednego na siedmiu dorosłych mężczyzn wśród ludności tubylczej. Ci mitayos musieli stawić czoła ciężkim warunkom w kopalniach, gdzie często otrzymywali najmniej pożądane prace. Podczas gdy bardziej wykwalifikowani robotnicy wydobywali rudę, mitayos mieli za zadanie wynosić ją z powrotem na powierzchnię w koszach, skórzanych torbach lub płóciennych workach. Ładunki te ważyły często od 100 do 300 funtów, a robotnicy musieli nosić je po rozklekotanych drabinach w stromych, wąskich szybach oświetlonych jedynie świeczką przywiązaną do czoła. Wielu z nich zginęło lub odniosło poważne obrażenia w wyniku upadków, wypadków i trudnych warunków życia w kopalni. Kolejnym niebezpieczeństwem były choroby: na tak dużej wysokości zawsze istniało zagrożenie zapaleniem płuc, zwłaszcza biorąc pod uwagę ekstremalne i gwałtowne zmiany temperatury, jakich doświadczali robotnicy wspinający się z ciepła głębokich szybów na mroźne elementy powierzchni na wysokości 16 000 stóp, a zatrucie rtęcią odebrało życie wielu osobom zaangażowanym w proces rafinacji.
Mita Potosí spowodowała dramatyczne zmiany demograficzne w miejscowej ludności tubylczej, ponieważ żony i dzieci przeniosły się wraz z pracownikami do Potosi, a tysiące innych uciekło ze swoich tradycyjnych wiosek, tracąc swoje prawa do ziemi ayllu, aby uciec przed poborem do pracy. Pod koniec XVII wieku, górne Peru straciło prawie 50% swojej rdzennej ludności w porównaniu z sytuacją sprzed ponad stu lat. To tylko zwiększyło obciążenie pozostałych tubylców i w latach 1600 aż połowa uprawnionej męskiej populacji mogła w danym roku pracować w Potosí. Sam koszt podróży do Potosi i z powrotem mógł przewyższać roczne wynagrodzenie mitayo, dlatego też wielu z nich po zakończeniu pracy w Potosi decydowało się na pozostanie w Potosi jako pracownicy najemni. Byli mitayos mieszkający w Potosi byli nie tylko zwolnieni z poboru, ale zazwyczaj zarabiali znacznie więcej dzięki cennym umiejętnościom, które zdobyli podczas stałej służby.
Według historyka Noble David Cook, „Kluczowym czynnikiem w zrozumieniu wpływu mity Potosi na Indian jest fakt, że praca mity była tylko jedną z form pracy w kopalniach. Raport z 1603 roku stwierdzał, że z 58.800 Indian pracujących w Potosi, 5100 było mitayos, czyli mniej niż jeden na dziesięciu. Oprócz mitayos było 10.500 mingas (pracowników kontraktowych) i 43.200 wolnych pracowników najemnych.” Historyk Peter Bakewell podkreśla jednak w większym stopniu rolę pracy mita w Potosí. Według jego badań w kopalniach w danym momencie pracowało aktywnie zaledwie 4500 mitayos, co wynikało z systemu mita ordinaria, w którym do 13.500 mężczyzn wcielanych rocznie do wojska było podzielonych na trzy części, z których każda pracowała przez jeden z trzech tygodni. Ponadto wielu z pozostałych mingas i pracowników najemnych było albo pracownikami mita ordinaria w ich wolnych tygodniach lub byłymi mitayos, którzy pozostali w Potosi.
Społeczeństwo epoki kolonialnejEdit
Potosi było społeczeństwem wielorasowym, z rdzennymi Andyjczykami, hiszpańskimi osadnikami i czarnymi niewolnikami. Największy sektor ludności stanowili rodzimi mężczyźni, zmuszeni do pracy pod ziemią przy wydobyciu rudy srebra, ale istniały też duże możliwości dla kupców i rodzimych handlarzy, którzy stali się bogaci. W Potosi prosperowali zarówno dostawcy żywności, jak i właściciele nieruchomości miejskich i wiejskich. Kobiety, szczególnie wdowy, posiadały majątek, ponieważ zgodnie z prawem hiszpańskim miały zagwarantowaną część majątku po mężu. Na rynkach ulicznych i straganach dominowali drobni sprzedawcy, którzy sprzedawali żywność, liście koki i chicha (piwo kukurydziane). Część żeńskiej populacji były sex workers, co jest typowym zjawiskiem w miastach górniczych ogólnie.
Na początku 17 wieku, Baskowie były dobrze ugruntowane w mieście i stanowiły znaczną liczbę mieszkańców w Potosi. Zebrali się w konfederacji przeciwstawionej innej, Vicuñas, tyglu tubylców i nie-baskijskich kolonistów hiszpańskich i portugalskich, walczących o kontrolę nad wydobyciem rudy z kopalni i jej zarządzaniem. Ostatecznie napięcie między obiema frakcjami doszło do głosu, co doprowadziło do wybuchu jawnego konfliktu zbrojnego, który trwał od 1622 do 1625 roku. Interweniowała Korona Hiszpańska, która w pewnym momencie stanęła po stronie Basków. Ostatecznie obie frakcje zawarły ugodę przypieczętowaną ślubem syna i córki przywódców obu stron, Baska Francisco Oyanume i generała Castillo z Vicuña. Jednym z najsłynniejszych baskijskich mieszkańców Potosi (1617-19) była Catalina de Erauso, zakonnica, która uciekła z klasztoru i przebrała się za mężczyznę, stając się poganiaczem lam i żołnierzem.
Era NiepodległościEdit
Podczas boliwijskiej wojny o niepodległość (1809-1825), Potosi często przechodziło między kontrolą sił rojalistów i patriotów. Główne błędy w przywództwie pojawiły się, kiedy Pierwsza Armia Pomocnicza przybyła z Buenos Aires (pod dowództwem Juana José Castelli), co doprowadziło do wzrostu poczucia, że Potosi potrzebuje własnego niezależnego rządu.
Później, Druga Armia Pomocnicza (pod dowództwem Manuela Belgrano) została zmuszona do odwrotu, Belgrano podjął decyzję o wysadzeniu Casa de la Moneda. Tubylcy cofnęli zapalnik, gdyż wielu z nich odmówiło ewakuacji i straciliby życie. Dwie kolejne ekspedycje z Buenos Aires zajęłyby Potosi.
Era współczesnaEdit
Potosi nadal jest ważnym ośrodkiem administracyjnym, miastem górniczym, atrakcją turystyczną i skupiskiem ludności w nowoczesnej Boliwii.
.