James VI and I was een zeer belangrijke Stewart koning, maar werd overschaduwd door zijn beruchte relaties: zijn voorgangster in Schotland, zijn moeder, Mary Queen of Scots; in Engeland, zijn nicht, Elizabeth I; en zijn opvolger in beide koninkrijken, Charles I.
Hierboven: Jacobus VI en I nadat hij de troon had bestegen en naar Londen was verhuisd. Gelegateerd aan National Galleries Scotland door Sir James Naesmyth 1897. Afbeelding met dank aan National Galleries Scotland.
Geboren in 1566, was hij het product van Mary’s noodlottige huwelijk met Henry, Lord Darnley. De moord op Darnley begin 1567 en Mary’s daaropvolgende overhaaste huwelijk met een van de daders, Lord Bothwell, vormden de aanleiding tot gebeurtenissen die leidden tot Mary’s ondergang.
Hierboven: Gravure van Mary Koningin van Schotland met haar zoon (de latere James VI en I), naar een schilderij van F. Zucherri, gepubliceerd 1779.
James VI werd koning van Schotland in 1567 toen Mary gedwongen werd af te treden. Bij de dood van Elizabeth in 1603 werd hij Jacobus I van Engeland. Hij staat dus bekend als James VI en I.
In 1590 trouwde hij met Anna, de zuster van de Deense koning, Christian IV. Zij kregen talrijke kinderen, van wie er drie de kindertijd overleefden: Hendrik, die na een korte ziekte in 1612 stierf, Karel, die James zou opvolgen, en Elizabeth, die trouwde met Frederik, keurvorst van Palatijn, en de snel afgezette koning van Bohemen. In romantisch opzicht is zij bekend geworden als de Winterkoningin.
Hierboven: Anne van Denemarken, door een onbekende kunstenaar. Gelegateerd aan National Galleries Scotland door A.W. Inglis 1929. Afbeelding met dank aan National Galleries Scotland.
In tegenstelling tot zijn moeder of zijn zoon Charles stierf James in 1625 een natuurlijke dood in zijn eigen bed.
Een opmerkelijke monarch
James was een van de langstlevende monarchen van Schotland, 58 jaar lang koning vanaf de leeftijd van één jaar. Van de Schotse vorsten vóór de Engels-Schotse unie van 1707 komt alleen Willem de Leeuw (1165-1214) qua levensduur in de buurt.
Maar hij is niet alleen opmerkelijk vanwege de lengte van zijn koningschap, maar ook vanwege het vele dat hij daarin wist te bereiken.
Van deze prestaties was misschien wel het belangrijkste zijn zorgvuldige beheer van zijn vreedzame opvolging van de Engelse troon in 1603. Daarmee bracht hij de ‘auld enemies’, de koninkrijken van Schotland en Engeland, samen onder het koningschap van één vorst. Deze dynastieke of vorstelijke unie werd bekend als de “Unie van de Kronen”, die ook die van Ierland omvatte. In 1604 riep Jacobus zichzelf uit tot koning van Groot-Brittannië. De regering van Jacobus bracht dus de eerste Engels-Schotse unie voort (hoewel dit geen volledige politieke unie was), die mede de achtergrond vormde van de formele unie van 1707.
James en Mary, Koningin der Schotten: een moeizame relatie
In 1567, toen James één jaar oud was, werd hij in Stirling Castle geplaatst voor zijn zorg en veiligheid. Na een bezoek aan hem werd Mary ‘ontvoerd’ door James Hepburn, Lord Bothwell (of zij daar vrijwillig aan meedeed is onbekend) en tot een huwelijk met hem gedwongen. Dit bezoek bleek de laatste keer te zijn dat James zijn moeder zag.
Hierboven: De Penicuik juwelen. Op de achterzijde van dit medaillon staan Mary, Koningin der Schotten en haar zoon James afgebeeld. De klerken van Penicuik hadden via het huwelijk een band met Mary. In de 17e eeuw trouwde een lid van de familie met een kleindochter van Giles Mowbray, een van de bedienden van de koningin tijdens haar Engelse gevangenschap. Het is mogelijk dat de halsketting is gemaakt van de kralen van armbanden die de Koningin aan Giles Mowbray had gegeven, vlak voor haar dood in 1587.
De volgende twintig jaar hadden zij een moeizame relatie – gehinderd door de fysieke afstand tussen hen, de problemen van communicatie per brief of mondeling, en afhankelijk van wie de voogdij had over de jonge koning – en bovenal spanningen over Mary’s pogingen om haar Schotse troon terug te krijgen tijdens haar Engelse gevangenschap. Mary’s terugkeer zou James’ eigen koningschap in gevaar hebben gebracht. James deed weinig anders dan bij Elizabeth protesteren tegen de executie van Mary in 1587.
James gaf opdracht een prachtige graftombe voor Mary te maken in Westminster Abbey toen hij koning van Engeland werd. Mary’s marmeren graftombe met haar uitgebreide baldakijn overtreft die welke hij maakte voor zijn voorgangster op de Engelse troon, Elizabeth I. In de dood zou je kunnen zeggen dat Mary triomfeerde over de koningin die haar doodvonnis had getekend, en door Mary op zo’n manier te herdenken, verzachtte James misschien elk schuldgevoel dat hij zou hebben gevoeld. Gezien haar aanspraak op de Engelse troon (als achterkleindochter van Hendrik VII), zal Mary het passend hebben gevonden om naast andere Engelse vorsten te worden begraven.