Vanessa Carlton verloor haar maagdelijkheid niet in een wit huis. “Het is gewoon een verzonnen tekst,” zegt ze, verwijzend naar het refrein van haar coming-of-age hit song uit 2004, “White Houses,” dat het verhaal vertelt van de eerste keer van een tienermeisje tijdens de plakkerige hitte van de zomer. (Ik denk dat we ons allemaal de tekst “rush of blood/and a little bit of pain.” kunnen herinneren) “Maar dat ben ik niet. Dat verhaal is niet van mij.”
Het is eind januari 2020, 16 jaar geleden dat “White Houses” een seksuele nieuwsgierigheid in millennials wekte, en ik spreek met Carlton omdat ik een verhaal wil horen dat van haar is. Niet het “wat is er ooit gebeurd met Vanessa Carlton” clickbait dat herhaaldelijk op het internet rondgaat, niet het “het is tijd voor Vanessa Carlton’s comeback” denkstuk dat zo ongeveer elk jaar is gepubliceerd sinds ze in 2002 de muziekscene opblies met haar eerste plaat, Be Not Nobody. Ze heeft al die tijd muziek uitgebracht – we hebben alleen niet altijd geluisterd.
Zij is zich terdege bewust van dat feit. “I Can’t Stay The Same,” een betoverende synth ondersteund door zachte percussies, is het eerste nummer op haar nieuwe en zesde album, Love Is An Art, uit 27 maart. “Ik dacht dat het een mooi openingsstatement zou zijn voor wie hier ook naar zou luisteren,” zegt ze. “Wie mijn naam kent, maar niets weet van het oeuvre dat tussen 20 jaar geleden en nu is ontstaan.”
Ze is eigenlijk in veel opzichten nog steeds dezelfde, dat wel. Ze gebruikt nog steeds GarageBand om nummers te mixen. (“Als je klote GarageBand demo’s nodig hebt, ben ik je meisje.”) Ze zingt nog steeds luchtige, hypnotiserende liefdesbrieven. Op haar 39ste ziet ze er nog steeds hetzelfde uit als toen ze 18 was: bruine ogen, een benijdenswaardige crèmekleurige teint en lange donkere lokken – hoewel ze nu pluizige baby pony’s heeft. Haar stijl is nog steeds indie, maar met een niet te harde cool die, naar ik hoop, met de leeftijd komt.
Maar in andere opzichten is ze een heel ander persoon dan het meisje dat Amerika een vliegende piano zag spelen in de videoclip van “A Thousand Miles” (die tot op heden 245 miljoen keer is bekeken op YouTube, ondanks het feit dat de video pas 6 jaar na de release op het platform werd geüpload). Sinds haar eerste plaat heeft Carlton nog vijf albums uitgebracht en speelde ze als Carole King op Broadway. Ze verhuisde naar Nashville en trouwde (met John McCauley, frontman van Deer Tick; Stevie Nicks deed de huwelijksvoltrekking). Ze huilt nu bij reclames voor papieren handdoekjes, iets waarvan ik moet aannemen dat ze dat vroeger niet deed. (Voor de context: Ze kreeg een dochter, Sidney, in 2015, waarvan ze zegt dat het haar “openbrak” in termen van emotie en empathie).
Haar afgelopen vijf albums leggen haar evolutie als artiest vast, maar Love Is An Art drijft het gevoel van verandering het meest dramatisch naar huis. Ingebed in de 12 tracks – die ze allemaal schreef of schreef – is een dromerige falsetto, synthy-pops, zoemende vibraties, en het soort pijnlijke authenticiteit dat je kan laten huilen op je slaapkamervloer (sommige dingen blijven blijkbaar hetzelfde). De teksten zijn introspectief, kalm, beheerst. Vergeleken met de zogenaamde “hersenbad, rustgevende plaat” die Liberman was (haar uitstapje in meditatieve folk-pop uit 2016), zit Love Is An Art vol onverwachte vette riffs en verrassende tempowisselingen. Het vertrek in stijl was doelbewust. “Het punt van deze plaat was om alles anders te doen dan de vorige keer,” zegt ze. “Het is een soort orkestrale benadering…het is zo enorm anders dan waar mijn hoofd stond toen ik mijn eerste plaat maakte.”
Het bezitten van haar vak kwam met zelfvertrouwen en leeftijd, maar een beetje drugsgebruik heeft ook geen kwaad gedaan. Twee jaar geleden probeerde ze voor het eerst LSD-therapie en zegt dat ze “er een diepgaande reactie op had.” Ze schrijft toe dat het haar heeft geholpen zich artistiek te openen, los te komen van het slecht passende popmodel en de harde schijnwerpers van haar beginjaren als ster aan te pakken. “Het was makkelijk voor me om te verwijzen naar een tijd waarin ik veel aandacht op me voelde van mensen die ik niet kende. Het is makkelijk om je groei daardoor tegen te houden. Ik voelde dat dit met mij gebeurd was. Ik wil dat als het ware aanpakken en erkennen dat ik mezelf toestemming moet geven om elke muze te volgen, elke nieuwsgierigheid of elk avontuur dat ik nodig heb om creatief verder te gaan.”
Tijdens Be Not Nobody was Carlton jong en met grote ogen, inbrekend in een industrie die haar zag als een ding om te kneden-en, misschien, uit te buiten. Muziek heeft sindsdien een #MeToo-afrekening meegemaakt, maar in 2002 was het een broeinest van intimidatie en ongepast gedrag, vooral als het ging om jonge, mooie wannabe-sterren. Carlton ondervond de impact van die machtsstructuren toen ze Be Not Nobody produceerde; een van de mannen met wie ze werkte overschreed vaak de grens: “Hij wilde met mij en mijn vrienden uitgaan,” zegt ze. “Hij gaf ons drugs. Hij belde me midden in de nacht op. En ik had zoiets van, dit is mijn grote, eerste echte A&R jongen. En dit was mijn grote platencontract.” De situatie maakte haar snel ongemakkelijk en verward over wat het betekende om een opkomende popsensatie te zijn, wanhopig om het te maken. Het deed haar afvragen of het het allemaal waard was. “Ik herinner me dat ik huilde en tegen mijn vriend zei: ‘Ik kan dit niet doen. Als dit is wat het voor mij betekent om een album te maken en uit te brengen, dan doe ik dat liever niet.””
Ze vertelde haar toenmalige manager dat ze met Jimmy Iovine, toen het hoofd van Interscope Records (onderdeel van dezelfde familie als haar label, A&M) wilde spreken over het niet werken van de producer in kwestie. Hij aarzelde om het op te zetten. “Hij zei: ‘Ze gaan je laten vallen als je dat doet. Dat kun je niet doen. Ik raad je dat af.'”
Ze deed het toch, een zet die een van de eerste – maar zeker niet laatste – momenten zou markeren dat ze voor zichzelf moest opkomen. Ze vloog naar Los Angeles voor de vergadering en vertelde Iovine wat er achter de schermen aan de hand was. De man die Carlton lastigviel werd niet ontslagen, maar Iovine verbrak wel hun werkrelatie, tot haar grote opluchting – en tot haar manager’s verbazing liet hij haar niet vallen. “Ik was gewoon een nieuweling. Ik had niets dat hij zou zien dat zou bewijzen dat ik zijn tijd waard zou zijn of om me aan te houden na alle moeite en geld dat op dat punt was uitgegeven. Maar hij geloofde in mij.”
Carlton is altijd openhartig geweest. Ze herinnert zich een artikel in Teen Vogue dat ze op haar 24e deed en waarin ze openhartig vertelde over boulimia en vlagen van depressie; ze sprak publiekelijk over mentale gezondheid en seksuele geaardheid op het podium tijdens shows. In januari 2018 tweette Carlton, een drievoudig Grammy-genomineerde, een petitie die aandrong op het afzetten van Recording Academy-voorzitter Neil Portnow omdat hij had gezegd dat vrouwen “een stapje hoger moesten komen” om genomineerd te worden voor Grammy-awards. De petitie verzamelde bijna 10.000 handtekeningen, mede dankzij Carlton’s bijdrage, en Portnow werd effectief verwijderd. “Als ik ergens een sterk gevoel over heb, zal ik het zeggen,” zegt ze. “Bijten in de hand die je voedt… kan me geen reet schelen.”
Een voormalig student van de wereldberoemde School of American Ballet, Carlton was ook een van de vrouwen die de geschiedenis van de vrouwenhatende cultuur op de academie blootlegde in een artikel in de New York Times in 2018. “Ik ben opgegroeid in de School of American Ballet en kende de cultuur daar. Ik wil niet dat deze omgevingen hetzelfde blijven voor mijn dochter. We moeten beter worden,” vertelt ze. “Als dat betekent dat ik minder kansen krijg omdat ik bepaalde dingen zeg die mensen met macht kwaad maken, kan me dat niet echt schelen.
Als ik ergens een sterk gevoel over heb, zal ik het zeggen. Bijten in de hand die je voedt… Het kan me geen reet schelen.
Ik vraag haar of ze denkt dat de It-kunstenaars van tegenwoordig – velen noemen zichzelf zangers en activisten, milieuactivisten of voorvechters – met dezelfde uitdagingen te maken hebben als zij toen ze nog opkwam. “Misschien is het een heel andere ervaring dan die ik had,” antwoordt ze. “Ik denk het wel. Deze jongere generatie, ze vragen zoveel meer. Ze eisen meer respect dan ik dacht dat ik zelfs maar kon vragen.”
Het gesprek gaat ook over jongere luisteraars – de demografie waar ze ooit de markt voor heeft gebracht. Het lijkt gek dat Gen Z misschien niet eens weet wie Vanessa Carlton is. Zij, samen met mensen als Avril Lavigne en Michelle Branch, definieerde een tijdperk voor millennials – ik kan me nog goed herinneren dat ik met mijn gezicht naar beneden op mijn patchwork Pottery Barn-dekbed lag en de humeurigheid van Be Not Nobody in me opnam (was ik niet niemand?); een meisje in mijn middelbare school Engels klas lyric-checked ‘White Houses’ in een gedicht dat ze schreef over het verliezen van haar eigen maagdelijkheid de zomer ervoor.
Maar de luisteraars worstelen voor zelfontdekking in de adolescentie van vandaag – hoewel misschien op een minder angstige manier dan ’90s baby’s – is Gen Z. Ik vraag wat Carlton van hen vindt. “Wat zijn Gen-Zers?”, antwoordt ze. “Ik ben oud.” Ik zeg dat ik denk dat ze tussen 9 en 17 jaar oud zijn. In feite is het iedereen onder de 22, maar haar antwoord is toch heel logisch. “Ik zou ze vertellen dat ze de wereld gaan veranderen. We verkloten deze planeet. Het zal aan hen zijn om de mensenrechten over de hele wereld te behouden.”
Een maand of wat na ons interview, laadt “A Thousand Miles” in mijn aanbevolen wachtrij op Spotify (natuurlijk-Ik heb Carlton op repeat geluisterd tijdens het proces van het schrijven van dit artikel). De iconische titel was nooit bedoeld om te zijn: “Als ik het voor het zeggen had, zou dat nummer ‘Interlude’ heten,” zegt ze. “De kleine riff daar klonk gewoon als een klein intermezzo tussen nummers. Misschien is dat een slecht idee, maar wat maakt het uit.” Het is misschien een van de vroegste momenten waarop Carlton zich realiseerde dat haar artistieke visie niet altijd tot bloei zou komen – misschien een van de vroegste momenten waarop ze wenste dat ze zich had uitgesproken, en misschien een moment dat haar zou definiëren als een stem in de muziek en in het activisme.
Ik ben benieuwd hoe het verloop van de popgeschiedenis eruit zou hebben gezien als “A Thousand Miles” de titel “Interlude” had gehad? Zou die titel de radiostations (in een tijd dat mensen nog op de radio vertrouwden voor nieuwe muziek) in het hele land hebben gedomineerd? Zou het Carlton hebben verheven tot een begrip? Zou Terry Crews nog steeds een gedenkwaardige vertolking van het lied in 2004’s White Chicks hebben uitgevoerd? Ik kan het niet zeggen, maar ik durf te wedden dat ze op de een of andere manier – misschien via een andere weg – nog steeds zou zijn waar ze nu is.
Dit artikel was niet bedoeld als een nostalgie val (hoewel ik moet toegeven, soms heb ik toegegeven)-het is een blik op hoe Carlton’s pad heeft haar gevormd tot de artiest die ze nu is, en waar ze nog steeds te gaan heeft. Ze gaat daar misschien niet heen op een vliegende piano, maar daarom vind ik het des te spannender.
Het laatste nummer op Love Is An Art is een bonustrack getiteld “Break to Save.” Het sluit af met deze regels: “Ik vertrek om me te herdefiniëren / Maar ik hou van je en ik laat je gaan.” Sommige dingen zullen nooit veranderen – dit is duidelijk weer een van Carlton’s vele liefdesbrieven, zacht en pijnlijk en ontegenzeggelijk waar. Hoewel ik me afvraag of deze aan haarzelf is.