Vraagcurve

Dit artikel gaat over een grafiek met op de verticale as de prijs per eenheid, en op de horizontale as een hoeveelheid (afhankelijk van de prijs per eenheid).
Bekijk andere prijs-hoeveelheidkrommen

Definitie

De vraagcurve van een goed wordt gedefinieerd met op de achtergrond:

Het specifieke goed.
Een eenheid voor het meten van de hoeveelheid daarvan.
Een eenheid voor het meten van de prijs.
Een afspraak over de vraag of omzetbelasting in de opgegeven prijs is inbegrepen.
Een bepaalde reeks economische actoren die de potentiële kopers van dat goed zijn.
Een tijdsbestek waarbinnen de vraag wordt gemeten.
Een economische achtergrond die alle andere determinanten van de vraag omvat dan de prijs per eenheid van dat goed.

De vraagcurve heeft de volgende kenmerken:

De verticale as is de prijsas, die de prijs per eenheid van het goed meet.
De horizontale as is de kwantiteitsas, die de hoeveelheid van het goed meet die in totaal wordt gevraagd door alle hierboven gekozen economische actoren.

Hier verwijst de door een economische actor gevraagde hoeveelheid naar de hoeveelheid die die economische actor bereid, bereid en in staat is te kopen.

Merk op dat de vraagcurve slechts zin heeft ceteris paribus — alle andere determinanten van de vraag worden constant gehouden.

De term vraag wordt gebruikt voor de gehele prijs-hoeveelheidsrelatie die door de vraagcurve picturaal wordt weergegeven.

Onderscheid tussen vraagcurve, vraagfunctie en vraagschema

Twee nauw met de vraagcurve verwante termen zijn de vraagfunctie en het vraagschema:

De vraagfunctie is een functie die als input de eenheidsprijs neemt en als output de gevraagde hoeveelheid geeft. De vraagcurve is een grafische voorstelling van de vraagfunctie, maar met een heterodoxe keuze van assen: de inputvariabele (prijs) wordt uitgezet op de verticale as en de outputvariabele (gevraagde hoeveelheid) wordt uitgezet op de horizontale as.
Het vraagschema is een discrete versie van een vraagfunctie. Het specificeert een (eindige) lijst van paren van eenheidsprijzen en gevraagde hoeveelheden. Vraagschema’s kunnen observationeel worden opgesteld. Als wij een vraagschema kennen, kunnen wij een aantal punten op de vraagcurve uitzetten, maar het gedrag van de delen van de vraagcurve tussen die punten is niet eenduidig bepaald. Wel kunnen we uit een vraagschema bij benadering de aard van de vraagfunctie en de vraagcurve afleiden.

Individuele versus marktvraagcurve

Volgende informatie: individuele vraagcurve, marktvraagcurve

Terminologie

Individuele vraagcurves zijn vraagcurves voor één enkele economische actor. Deze actor kan een individu, een huishouden of een onderneming zijn (waarbij de onderneming een onderneming met winstoogmerk, een niet-gouvernementele non-profit-onderneming of een overheidsinstantie kan zijn).

De marktvraagcurve aggregeert (of telt op) de vraagcurves voor een aantal economische actoren. Zo wordt de marktvraagcurve voor een goed in een stad verkregen door de vraagcurves van alle huishoudens in de stad bij elkaar op te tellen. De marktvraagcurve voor staal in de auto-industrie wordt verkregen door de vraagcurves voor staal van alle ondernemingen in de auto-industrie bij elkaar op te tellen.

Merk op dat de marktvraag (die het aggregaat is van alle economische actoren van hun vraag naar een bepaald goed) verschillend is van de geaggregeerde vraag. De geaggregeerde vraag is een controversieel macro-economisch begrip dat deel uitmaakt van de keynesiaanse theorie en ruwweg de totale vraag in de economie beschrijft voor alle goederen. Sommige economische stromingen betwisten dat het begrip geaggregeerde vraag zelfs op theoretisch niveau zin heeft, omdat de vraag naar een goed wordt uitgedrukt in verhouding tot andere goederen. In deze bespreking van de vraagcurves komt de geaggregeerde vraag niet aan de orde.

Kwalitatieve onderscheidingen

Hier kan individu, huishouden of bedrijf worden bedoeld — elke afzonderlijke economische actor.

Er kunnen heel wat interessante en eigenaardige verschijnselen worden verkregen op het niveau van de individuele vraagcurves, maar zij kunnen minder zichtbaar worden (door afvlakking en uitmiddeling) op het geaggregeerde niveau wegens de opheffings- of uitvlakkingseffecten. Enkele voorbeelden worden hieronder besproken:

Voor artikelen waarbij de aankoophoeveelheden discreet zijn, zijn de individuele vraagcurven van nature discontinu, terwijl de geaggregeerde vraagcurven waarschijnlijk continu zullen zijn, gegeven voldoende heterogeniteit tussen individuen. Merk op dat individuele vraaghoeveelheden zelfs bij discrete aankoophoeveelheden fractioneel kunnen zijn — mijn wekelijks aantal gekochte broden kan bijvoorbeeld zijn als ik om de twee dagen een brood koop.
Individuele vraagcurven zullen om andere redenen waarschijnlijker scherpe discontinuïteiten vertonen: Individuen kunnen drempelprijzen en referentieprijzen gebruiken om te bepalen welk artikel zij kopen en hoeveel. Als bijvoorbeeld en voor mij gelijkwaardige goederen zijn (d.w.z. dat zij elkaar perfect vervangen), dan koop ik niets van wanneer de prijs ervan hoger is dan die van , maar verschuif ik mijn gehele consumptie naar wanneer de prijs ervan onder die van daalt. De prijs van is dus een discontinuïteitspunt in de vraagcurve voor . In het aggregaat zorgt de heterogeniteit van de individuen ervoor dat zij niet allemaal dezelfde paren goederen als volmaakte substituten beschouwen, zodat deze sprongen minder waarschijnlijk zijn.
Diverse schendingen van de wet van de vraag (de bewering dat de vraagcurven naar beneden aflopen), zowel rationele als irrationele, komen eerder voor op individueel niveau dan op het aggregaatniveau: Het fenomeen van het Giffen-goed en het Veblen-goed kunnen bijvoorbeeld een belangrijke rol spelen in het consumptiegedrag van één individu of huishouden, maar wegens uiteenlopende inkomens en uiteenlopende smaken en voorkeuren waardoor individuen substituten verschillend waarderen, zouden de verschijnselen niet op alle economische actoren van toepassing zijn. Aangezien een geaggregeerd fenomeen van een Giffen-goed afhankelijk is van het fenomeen dat een groot aantal individuen treft, kunnen geaggregeerde fenomenen van een Giffen-goed veel zeldzamer zijn dan individuele fenomenen van een Giffen-goed. Het zelfde geldt voor diverse vormen van milde irrationaliteit en idiosyncratisch gedrag.

Voorbeelden van vraagcurves

Dit geeft enkele mathematische mogelijkheden voor de vraagcurve. De lijst is illustratief en niet uitputtend bedoeld.

Vraagcurve voor vast totaalbudget: wederkerig verband tussen prijs en hoeveelheid

Hier geeft het individu of huishouden een vast bedrag uit aan het goed, ongeacht de prijs ervan. De gekochte hoeveelheid is dus omgekeerd evenredig met de prijs per eenheid, d.w.z. de vergelijking van de vraagcurve wordt gegeven door:

waar het totale budgetbedrag is dat het huishouden uitgeeft. Hieronder volgen enkele eigenschappen van een dergelijke vraagcurve:

De prijselasticiteit van de vraag voor deze vraagcurve is .
Als de prijs tot daalt, gaat de gevraagde hoeveelheid naar oneindig. Een werkelijke vraag van (oneindig) kan onhaalbaar zijn, zodat de bovenstaande uitdrukking niet werkt voor zeer lage prijzen. Een dergelijke vraagcurve kan echter wel verklaren wat een prijseffect van nul lijkt te zijn.
Wil de gevraagde hoeveelheid nul worden, dan moet de prijs tot oneindig worden verhoogd. Ook dit is in werkelijkheid wellicht niet het geval, omdat bij een voldoende hoge prijs de gevraagde hoeveelheid zo laag kan zijn dat de transactiekosten het beeld domineren.

Een kleine variant op het bovenstaande is:

waarbij de transactiekosten zijn (die wij veronderstellen als kosten per gekochte eenheid). Deze variant vermijdt het probleem van oneindigheden aan één kant: als de prijs daalt tot , gaat de gevraagde hoeveelheid naar . Met name voor kleine transactiekosten is deze gevraagde hoeveelheid extreem hoog.

Een andere variant kent twee soorten transactiekosten: een transactiekost per eenheid, en een transactiekost die constant is voor alle gekochte hoeveelheden die niet nul zijn, en als er niets wordt gekocht. Als we deze twee transactiekosten aanduiden met (per eenheid) en (vast) dan:

Nog een andere variant is die waarbij er een minimumhoeveelheid is die kan worden gevraagd als er een niet-nulhoeveelheid wordt gevraagd, die we noemen. In dit geval gebruiken wij eerst de formule om de gevraagde hoeveelheid te bepalen. Indien de gevraagde hoeveelheid kleiner is dan , vervangen wij deze door .

Lineaire vraagcurve

Hierbij is de vraagcurve een rechte lijn en wordt gegeven door een vergelijking van de vorm:

Hierbij is de gekochte hoeveelheid bij een nulprijs en de minimumprijs die nodig is om de gekochte hoeveelheid te laten dalen tot . Enkele kenmerken van deze vraagcurve zijn:

De grootte van de prijselasticiteit van de vraag is variabel. Zij is kleiner dan voor prijzen groter dan en groter dan voor prijzen kleiner dan . Het totale toegekende budget is maximaal bij een prijs van en een ingekochte hoeveelheid van .
De ingekochte hoeveelheid bij een prijs van is .
De minimumprijs die nodig is om de ingekochte hoeveelheid op te brengen is .

Vraagcurve met daartussen een gebied met hoge prijselasticiteit

In de vraagcurve die hierboven is afgebeeld, is bij een prijs per eenheid van ongeveer 3 de vraagcurve op zijn elastischst. Voor een zeer kleine variatie in de prijs rond dit punt, gaat de vraag van 2 eenheden naar 4 eenheden. Voor prijzen groter of kleiner dan 3 is de prijselasticiteit aanzienlijk minder. De hoge prijselasticiteit bij een prijs van 3 kan ontstaan omdat dat de prijs is van een naaste substituut.

Meervoudige vraagcurves

Het bovenstaande plaatje toont twee verschillende vraagcurves voor hetzelfde goed. Een verandering in een of andere exogene parameter die mede de vraag bepaalt, kan leiden tot een verschuiving van de binnenste (blauwe) vraagcurve naar de buitenste (paarse) vraagcurve.

Bij een eenheidsprijs van 2 geeft de binnenste vraagcurve een hoeveelheid van 1 gevraagde eenheid aan, terwijl de buitenste vraagcurve een hoeveelheid van 1 gevraagde eenheid aangeeft.

Zo ook is voor een gevraagde hoeveelheid van 3 eenheden een eenheidsprijs van 2/3 nodig bij de binnenste vraagcurve, maar een eenheidsprijs van 4/3 bij de buitenste vraagcurve.

Karakteristieken van de curve

Slope of eerste afgeleide

De helling (of veranderingssnelheid) van de vraagcurve is omgekeerd evenredig met wat de prijselasticiteit van de vraag wordt genoemd. De prijselasticiteit meet de totale verandering in de gevraagde hoeveelheid per verandering van de prijs per eenheid, dimensieloos gemaakt door te delen door de hoeveelheid-prijsverhouding. Met andere woorden, bij een prijs en hoeveelheid is de prijselasticiteit van de vraag:

De helling in wiskundig jargon zou zijn:

Teken van de helling

Volgende informatie: Vraagwet

Typisch is dat de prijselasticiteit van de vraag negatief is, wat overeenkomt met zeggen dat de helling van de vraagcurve negatief is, of dat de vraagcurve neerwaarts gericht is. Met andere woorden, ceteris paribus:

Een daling van de prijs per eenheid leidt tot een stijging van de totale gevraagde hoeveelheid.
Een stijging van de prijs per eenheid leidt tot een daling van de totale gevraagde hoeveelheid.

Dit wordt de wet van de vraag genoemd. Er zijn twee algemene verklaringen voor de wet van de vraag:

Concaviteit van de nutsfuncties van individuen en huishoudens: het marginale nut van een individu of huishouden per eenheid van een goed neemt af met de reeds gekochte hoeveelheid. Ook het inkomenseffect en het substitutie-effect. Nadere informatie: Vraagwet voor individuele kopers volgt uit afnemend marginaal nut
Heterogeniteit in huishoudens, d.w.z. verschillen in de reserveringsprijzen tussen huishoudens. Nadere informatie: Wet van de vraag naar meerdere kopers volgt uit verschillen in reserveringsprijzen

Een vraagcurve die in strijd is met de wet van de vraag wordt een uitzonderingsvraagcurve genoemd. Een bron van uitzondering op de wet van de vraag zijn Veblen-goederen, waarvan de vraag verband houdt met opzichtige consumptie. Andere goederen die de wet van de vraag lijken te overtreden (hoewel zij deze niet rechtstreeks overtreden) zijn Giffen-goederen en bepaalde soorten goederen waarbij er onvoldoende informatie over de kwaliteit is en een hogere prijs kan worden opgevat als een signaal van hogere kwaliteit.

Teken van tweede afgeleide

Er is geen algemeen principe dat uniform het teken van de tweede afgeleide voorspelt; evenzo is er geen overkoepelende regel over de vraag of de prijselasticiteit van de vraag stijgt of daalt met de prijs.

In het algemeen zijn er bepaalde prijsklassen waar de prijselasticiteit van de vraag bijzonder hoog is. Dit zijn in het algemeen de prijsklassen waar het substitutie-effect het sterkst is, d.w.z. de prijsklassen waar zich aanzienlijke veranderingen kunnen voordoen in de mate waarin substitutie naar en van substituten plaatsvindt. Anderzijds zijn dit de prijsklassen waar de reserveringsprijzen van veel huishoudens geclusterd zijn.

In het algemeen is onder deze prijsklassen de gevraagde hoeveelheid van het goed hoog, maar grotendeels prijsinelastisch, terwijl boven deze prijsklassen de gevraagde hoeveelheid van het goed laag is, maar eveneens grotendeels prijsinelastisch.

In dit model van sommige kritische prijsklassen is het teken van de tweede afgeleide niet constant.

In het algemeen hangt het gedrag van de tweede afgeleide af van het volgende:

Op het niveau van de individuele huishoudens hangt het af van de tweede afgeleide van de marginale nutskromme, of de derde afgeleide van de nutskromme.
Op het niveau van een economie hangt zij af van de inkomensverdeling, alsmede van de smaak en de voorkeuren in de economie.

Empirische schatting

Volgende informatie: Schatting van de vraagcurve

De vraagcurve is moeilijk te schatten, omdat we op elk gegeven moment slechts één (hoeveelheid, prijs) paar voor de markt als geheel kunnen krijgen. Er zijn echter manieren om dit probleem te omzeilen waarmee we een ruwe schets van de vraagcurve kunnen maken.

Effect van omzetbelasting op vraagcurve

Volgende informatie: effect van de omzetbelasting op de marktprijs en de verhandelde hoeveelheid

Voor sommige goederen wordt een omzetbelasting geheven op het goed, gewoonlijk hetzij een vast bedrag per verkochte eenheid van het goed, hetzij als een vast deel van de prijs vóór belasting. In het geval van een omzetbelasting zijn er twee mogelijke conventies die worden gebruikt bij het tekenen van de vraagcurve:

In de ene conventie verwijst de prijs per eenheid naar de prijs vóór belasting. In dit geval leidt een verhoging van de omzetbelasting tot een inkrimping van de vraagcurve, en een verlaging van de omzetbelasting tot een uitbreiding van de vraagcurve.
In de andere conventie verwijst de prijs per meeteenheid naar de prijs inclusief belastingen. In dit geval heeft een verandering in de omzetbelasting geen effect op de vraagcurve, maar wel op de aanbodcurve.

Verplaatsing langs de curve

Volgende informatie: convergentie naar de marktprijs

Elke bepaalde prijs komt overeen met een punt op de vraagcurve: de prijscoördinaat van het punt is die prijs, terwijl de hoeveelheidscoördinaat de bij die prijs gevraagde hoeveelheid is. Veranderingen in de prijs, waarbij andere factoren constant worden gehouden, wordt beweging langs de vraagcurve genoemd. Een dalende prijs met de tijd wordt een neerwaartse beweging op de vraagcurve genoemd (ook prijsafroming genoemd), terwijl een stijgende prijs met de tijd een opwaartse beweging op de vraagcurve wordt genoemd.

In een vrije markt wordt van de leveranciers verwacht dat zij hun prijs variëren totdat de vraag gelijk is aan het aanbod. Met andere woorden, de vraag beweegt zich langs de vraagcurve totdat de prijs de marktprijs bereikt.

Verplaatsing (verschuivingen) van de curve

Volgende informatie: vergelijkende statica voor vraag en aanbod

De vraagcurve verandert wanneer een (of meer) van de andere determinanten van de vraag dan de prijs verandert.

Uitwaartse verschuiving van de vraagcurve

Een uitwaartse verschuiving van de vraagcurve (ook wel uitzetting van de vraagcurve genoemd) duidt op een toename van de vraag bij elke prijs, of anders gezegd, op een toename van de prijs die nodig is om de vraag tot een bepaald niveau te beperken.

Binnenwaartse verschuiving van de vraagcurve

Een binnenwaartse verschuiving van de vraagcurve (ook wel een inkrimping van de vraagcurve genoemd) duidt op een afname van de vraag bij elke prijs, of equivalente wijze, op een afname van de prijs die nodig is om de vraag tot een bepaald niveau te beperken.

Andere vormveranderingen van de vraagcurve

De vraagcurve kan zodanig van vorm veranderen dat deze voor sommige prijsniveaus naar binnen en voor andere prijsniveaus naar buiten wordt verplaatst. Dit kan gebeuren in het geval van de individuele vraagcurve indien de mate van substitutie met een ander substituutgoed toeneemt. Voor de marktvraagcurve kan dit gebeuren door een verandering in de inkomensverdeling.