Kręgosłup szyjny

Kręgosłup szyjny jest najbardziej wysuniętą do przodu częścią kręgosłupa, leżącą pomiędzy czaszką a kręgami piersiowymi.

Składa się z siedmiu odrębnych kręgów, z których dwa mają unikalne nazwy:

• Pierwszy kręg szyjny (C1) jest znany jako atlas.
• Drugi kręg szyjny (C2) jest znany jako oś.

W tym artykule przyjrzymy się anatomii kręgów szyjnych – ich charakterystycznym cechom, artykulacjom i znaczeniu klinicznemu.

Ryc. 1 – Przegląd lokalizacji kręgosłupa szyjnego.

Cechy charakterystyczne

Kręgi szyjne mają trzy główne cechy, które odróżniają je od innych kręgów:

• Trójkątny otwór kręgowy.

• Bifidalny wyrostek kolczysty – jest to miejsce, w którym wyrostek kolczysty dzieli się dystalnie na dwa.
• Otwory poprzeczne – otwory w wyrostkach poprzecznych. Dają przejście tętnicy kręgowej, żyle i nerwom współczulnym.

Ryc. 2 – Cechy charakterystyczne kręgu szyjnego

Atlas i oś

Atlas i oś mają dodatkowe cechy, które odróżniają je od pozostałych kręgów szyjnych.

Atlas

Atlas jest pierwszym kręgiem szyjnym i łączy się z potylicą głowy i osią (C2).

Różni się od innych kręgów szyjnych tym, że nie ma trzonu kręgu i wyrostka kolczystego. Zamiast tego, atlas ma boczne masy, które są połączone przednim i tylnym łukiem. Każda z mas bocznych zawiera górną powierzchnię stawową (do połączenia z kłykciami potylicznymi) i dolną powierzchnię stawową (do połączenia z kręgiem C2).

Łuk przedni zawiera powierzchnię stawową do połączenia z dołem osi. Jest ona zabezpieczona przez więzadło poprzeczne atlasu – które przyczepia się do masywu bocznego. Łuk tylny posiada rowek dla tętnicy kręgowej i nerwu rdzeniowego C1.

Oś

Oś (C2) jest łatwo rozpoznawalna dzięki densowi (wyrostkowi rylcowatemu), który wystaje ku górze z przedniej części kręgu.

Dens łączy się z przednim łukiem kręgów szczytowych, tworząc staw szczytowo-osiowy przyśrodkowy. Pozwala to na obrót głowy niezależnie od tułowia.

Oś zawiera również górne powierzchnie stawowe, które łączą się z dolnymi powierzchniami stawowymi kręgów szczytowych, tworząc dwa boczne stawy szczytowo-osiowe.

Ryc. 3 – Kostne punkty orientacyjne kręgów szczytowych i osi.

Stawy

Stawy kręgosłupa szyjnego można podzielić na dwie grupy – te, które są obecne w całym kręgosłupie oraz te unikalne dla kręgosłupa szyjnego.

Stawy obecne w całym kręgosłupie

W całym kręgosłupie występują dwa różne stawy:

• Między trzonami kręgów – sąsiednie trzony kręgów są połączone krążkami międzykręgowymi, zbudowanymi z włóknistej chrząstki. Jest to rodzaj stawu chrzęstnego, zwanego symfazą.

• Między łukami kręgów – powstaje w wyniku połączenia wyrostków stawowych górnych i dolnych z sąsiednich kręgów. Jest to staw typu maziówkowego.

Unikalne dla kręgosłupa szyjnego

W kręgosłupie szyjnym występują dwa stawy unikalne dla kręgosłupa szyjnego – staw szczytowo-osiowy (x3) i staw szczytowo-potyliczny (x2).

Stawy szczytowo-osiowe powstają w wyniku artykulacji pomiędzy kością szczytową a osią:

• Stawy szczytowo-osiowe boczne (x2) – powstają w wyniku artykulacji pomiędzy tylnymi powierzchniami czołowymi masywów bocznych C1 i górnymi powierzchniami czołowymi C2. Są to stawy synowialne typu płaskiego.

• Staw szczytowo-osiowy przyśrodkowy – powstaje w wyniku artykulacji densa C2 z fasetką stawową C1. Jest to staw maziówkowy typu czopowego.

Stawy szczytowo-potyliczne stanowią połączenie stawowe między kręgosłupem a czaszką. Występują one między górnymi powierzchniami bocznych mas atlasu a kłykciami potylicznymi u podstawy czaszki. Są to stawy synowialne typu kłykciowego, które umożliwiają zgięcie głowy, tj. kiwanie się.

Wiązadła

W kręgosłupie szyjnym występuje sześć głównych więzadeł, które należy rozważyć. Większość z tych więzadeł jest obecna w całym kręgosłupie.

Present throughout Vertebral Column

• Więzadła podłużne przednie i tylne – długie więzadła biegnące wzdłuż kręgosłupa, obejmujące trzony kręgów i krążki międzykręgowe.

• Więzadło krzyżowe (Ligamentum flavum) – łączy blaszki sąsiednich kręgów.

• Więzadło międzykolcowe (Interspinous ligament) – łączy wyrostki kolczyste sąsiednich kręgów.

Unique to Cervical Spine

• Więzadło karkowe (Nuchal ligament) – kontynuacja więzadła nadkolcowego. Przyczepia się do wierzchołków wyrostków kolczystych od C1-C7 i zapewnia proksymalne przyczepy dla mięśni romboidalnych i trapezowych.

• Więzadło poprzeczne przedniego odcinka kręgosłupa – łączy boczne masy przedniego odcinka kręgosłupa i w ten sposób zakotwicza dens na swoim miejscu.

(Uwaga: W niektórych tekstach więzadło międzykolcowe uważane jest za część więzadła karkowego).

Ryc. 4 – Więzadła kręgosłupa szyjnego.

Związki anatomiczne

Kręgosłup szyjny ma ścisły związek z kilkoma strukturami nerwowo-naczyniowymi w szyi.

Poprzeczne rozwidlenia kręgów szyjnych zapewniają przejście, przez które mogą przechodzić tętnica kręgowa, żyła i nerwy współczulne. Jedynym wyjątkiem jest C7 – gdzie tętnica kręgowa przechodzi wokół kręgu, a nie przez otwór poprzeczny.

Nerwy rdzeniowe są ściśle związane z kręgami szyjnymi. Rozciągają się one od góry odpowiednich kręgów, przez otwór międzykręgowy utworzony przez stawy na wyrostkach stawowych. Również w tym przypadku wyjątek stanowi C7, który posiada zestaw nerwów rdzeniowych biegnących od góry (C7) i od dołu (C8) kręgu. W związku z tym, istnieje osiem nerwów rdzeniowych związanych z siedmioma kręgami szyjnymi.

Clinical Relevance: Injuries to the Cervical Spine

Jefferson Fracture of the Atlas

Pionowy upadek na wyciągniętą szyję np. nurkowanie w zbyt płytkiej wodzie może uciskać boczne masy atlasu pomiędzy kłykciami potylicznymi a osią. Powoduje to ich rozsunięcie, złamanie jednego lub obu łuków przednio-tylnych.

Jeśli upadek nastąpi z wystarczającą siłą, może również dojść do zerwania więzadła poprzecznego kości szczytowej.

Ponieważ otwór kręgowy jest duży, jest mało prawdopodobne, aby doszło do uszkodzenia rdzenia kręgowego na poziomie C1. However, there may be damage further down the vertebral column.

Hyperextension (Whiplash) Injury

A rear-end traffic collision or a poorly performed rugby tackle can both result in the head being whipped back on the shoulders, causing whiplash. In minor cases, the anterior longitudinal ligament of the spine is damaged which is acutely painful for the patient.

In more severe cases, fractures can occur to any of the cervical vertebrae as they are suddenly compressed by rapid deceleration. Ponownie, ponieważ otwór kręgowy jest duży, istnieje mniejsza szansa na zajęcie rdzenia kręgowego.

Najgorszym scenariuszem w przypadku tych urazów jest wystąpienie zwichnięcia lub podwichnięcia kręgów szyjnych. Często zdarza się to na poziomie C2, gdzie trzon C2 przesuwa się do przodu w stosunku do C3. Uraz taki może prowadzić do zajęcia rdzenia kręgowego, a w konsekwencji do porażenia czterokończynowego lub śmierci. Częściej podwichnięcie występuje na poziomie C6/C7 (50% przypadków).

Złamanie Hangmana

Złamanie Hangmana odnosi się do złamania pars interarticularis (kolumny kostnej pomiędzy górnymi i dolnymi powierzchniami stawowymi osi). Typowo występuje w wyniku hiperekstensji z dużą prędkością i dystrakcji głowy.

Uraz taki może być śmiertelny, ponieważ albo fragmenty złamania, albo użyta siła mogą spowodować przerwanie rdzenia kręgowego; powodując głęboką utratę przytomności, niewydolność oddechową i niewydolność serca.

Złamanie kości strzałkowej

Złamania wyrostka rylcowatego stanowią ~40% złamań C2.

Często złamania te są niestabilne i obarczone wysokim ryzykiem martwicy awaskularnej – z powodu izolacji dystalnego fragmentu od jakiegokolwiek dopływu krwi. Jak w przypadku każdego złamania kręgosłupa, istnieje ryzyko zajęcia rdzenia kręgowego.

Ryc. 6 – Złamanie podstawy densu.

.