Marcus Garvey (1887-1940). (Wikimedia Commons)
Marcus Garvey werd in 1887 op Jamaica geboren. In 1914 richtte hij zijn Universal Negro Improvement Association (UNIA) op.
UNIA legde de nadruk op raciale trots en zelfverbetering, vergelijkbaar met de opvattingen van pedagoog Booker T. Washington, die Garvey bewonderde. Garvey had echter grotere internationale ambities, waaronder de ontwikkeling van wereldwijde zwarte industrieën en scheepvaartlijnen. Hij riep ook op tot het beëindigen van de blanke koloniale overheersing in Afrika.
Op uitnodiging van Washington reisde Garvey in 1916 naar de Verenigde Staten. Hij vestigde al snel zijn UNIA in New York City, opende een restaurant en begon een krant. In 1919 richtte hij de Black Star Line op, de eerste zwarte rederij in de Verenigde Staten.
De publiciteit rond de Black Star Line veroorzaakte grote opwinding onder zwarte Amerikanen, van wie velen er aandelen in kochten. Garvey organiseerde grote parades om deze en andere UNIA-projecten te promoten. Hij verscheen vaak in een kleurrijk uniform, met een gepluimde hoed.
In 1920 woonden meer dan 20.000 mensen Garveys eerste UNIA-conventie in New York bij. De conventie produceerde een Verklaring van Negerrechten, waarin lynchpartijen, gesegregeerd openbaar vervoer, discriminatie op het werk en inferieure zwarte openbare scholen aan de kaak werden gesteld. Het document eiste ook “Afrika voor de Afrikanen.” Zonder enig Afrikaans volk te raadplegen, riep de conventie Garvey uit tot “Voorlopig President van Afrika.”
Garvey geloofde dat de blanke samenleving zwarte Amerikanen nooit als gelijken zou accepteren. Daarom riep hij op tot de aparte zelfontplooiing van Afro-Amerikanen binnen de Verenigde Staten.
De UNIA zette vele kleine zwarte bedrijfjes op, zoals restaurants, kruidenierswaren, een uitgeverij en zelfs een speelgoedbedrijf dat zwarte poppen maakte. Garvey’s doel was om een aparte economie en maatschappij te creëren, gerund voor en door Afro-Amerikanen.
Uiteindelijk, zo betoogde Garvey, zouden alle zwarte mensen in de wereld moeten terugkeren naar hun thuisland in Afrika, dat vrij zou moeten zijn van blanke koloniale overheersing. Garvey had grootse plannen om zwarte Amerikanen in Liberia te vestigen, het enige land in Afrika dat door Afrikanen werd geregeerd. Maar Garvey’s UNIA beschikte niet over de nodige fondsen en maar weinig zwarten in de Verenigde Staten toonden belangstelling om “terug naar Afrika” te gaan. Door de slechte economie en het bijna-faillissement van de Black Star Line ging Garvey op zoek naar meer contributiebetalende leden voor de UNIA. Hij startte een wervingscampagne in het Zuiden, dat hij vanwege de sterke blanke weerstand had genegeerd.
In een bizarre wending ontmoette Garvey in 1922 in Atlanta een leider van de Ku Klux Klan. Garvey verklaarde dat het doel van de UNIA en de KKK hetzelfde was: een volledig gescheiden zwarte en blanke samenleving. Garvey prees zelfs de rassenscheidingswetten en legde uit dat die goed waren voor de opbouw van zwarte bedrijven. Van deze wervingspoging kwam weinig terecht. De kritiek van zijn volgelingen groeide.
In 1922 arresteerde de Amerikaanse regering Garvey wegens postfraude wegens zijn pogingen om meer aandelen te verkopen in de failliete Black Star Line. Tijdens zijn proces toonden de bewijzen aan dat Garvey een slecht zakenman was, maar de feiten waren minder duidelijk over regelrechte fraude. De jury veroordeelde hem toch, en hij werd veroordeeld tot gevangenisstraf.
In 1927 zette president Calvin Coolidge zijn straf om, en werd hij vrijgelaten. De regering deporteerde hem onmiddellijk naar Jamaica.
Zijn visie van zwart separatisme en “terug naar Afrika” sloeg nooit aan bij de meeste Afrikaanse Amerikanen, en hij en zijn spectaculaire beweging vervaagden al snel. Garvey stierf in 1940, een bijna vergeten man.
Voor verdere lectuur
Stein, Judith. De wereld van Marcus Garvey: Race and Class in Modern Society. Baton Rouge, La.: Louisiana State University Press, 1991.
Terug naar de homepage van Black History Month