5.1.2 Effecten van genderidentiteit op gedrag
Genderrollen creëren ook sekseverschillen in gedrag wanneer mensen ze aannemen als genderidentiteiten. Mannelijke en vrouwelijke identiteiten sturen gedrag via zelfregulerende processen. Dat wil zeggen, mensen gebruiken hun genderidentiteit als een persoonlijke standaard waarmee ze hun gedrag kunnen evalueren en sturen (Moretti & Higgins, 1999; Wood, Christensen, Hebl, & Rothgerber, 1997).
Net zoals agency en communie typische thema’s zijn van sociale verwachtingen, internaliseren mensen gewoonlijk aspecten van genderrollen die betrekking hebben op agency en communie (Wood & Eagly, 2009). Mannen beschrijven zichzelf gemiddeld als relatief agentisch, en vrouwen beschrijven zichzelf gemiddeld als relatief communaal, zoals blijkt uit Twenge’s (1997b) meta-analyse van genderidentiteitsmetingen die zelfrapportages in deze eigenschappen beoordelen (bijv. Bem, 1974; Spence & Helmreich, 1978). Mensen kunnen ook andere aspecten van genderrollen overnemen. Zo kunnen vrouwen zichzelf zien als verbonden met anderen in hechte relaties, terwijl mannen zichzelf kunnen zien als onafhankelijk maar verbonden met anderen via teams en organisaties (Cross & Madson, 1997; Gardner & Gabriel, 2004). Bovendien definiëren mensen zichzelf door sekse-typische roepingen, activiteiten en interesses (Lippa, 2005).
In het algemeen komt het gedrag van mannen en vrouwen overeen met hun sekse-identiteiten. Athenstaedt (2003) vond bijvoorbeeld dat vrouwen zich meer dan mannen bezighielden met vrouwelijk gedrag (bijv. zorgen voor een vriend, partner vertellen over problemen op het werk) en mannen meer dan vrouwen met mannelijk gedrag (bijv. de auto repareren, voor het eten betalen). Bovendien werd voor beide seksen het hebben van een communale identiteit geassocieerd met vrouwelijk gedrag en het hebben van een agentische identiteit met mannelijk gedrag (zie ook de meta-analyse van Taylor & Hall, 1982). Ook in ervaringsgesampled dagboekonderzoek van alledaagse sociale interacties vertoonden meer mannelijke individuen meer agency in hun interacties en meer vrouwelijke individuen meer communie (Witt & Wood, 2010). In ander onderzoek gaven mensen met genderstereotiepe beroeps- en vrijetijdsinteresses de voorkeur aan hobby’s en activiteiten die typisch waren voor hun eigen sekse (Lippa, 2005).
Zelfregulering van genderidentiteiten verloopt in fasen, te beginnen met het testen van de mate waarin het huidige gedrag in de richting van gendernormen evolueert (bijv. Carver & Scheier, 2008). In overeenstemming met Bem’s (1981) genderschema theorie, kunnen mensen bijzonder gevoelig zijn voor informatie die relevant is voor hun eigen genderidentiteit en kunnen ze gendergerelateerd gedrag en andere informatie aandachtig volgen, verwerken en zich herinneren. Wanneer zij waarnemen dat hun gedrag beter overeenkomt met de normen, ervaren mensen positieve emoties en een groter gevoel van eigenwaarde. In tegenstelling, handelen om mismatches te vergroten produceert negatieve emoties en verminderde waardering.
In bewijs van de rol van emoties in regulering, ervoeren mensen met een sterkere genderidentiteit een boost in positief affect en gevoel van eigenwaarde wanneer ze zich meer conformeerden aan hun gendernormen (Witt & Wood, 2010; Wood et al., 1997). Specifiek, mannen met een sterkere mannelijke identiteit voelden zich beter over zichzelf na herinneringen aan recente interacties waarin ze zich dominant en assertief gedroegen, terwijl vrouwen met een sterkere vrouwelijke identiteit zich beter voelden na herinneringen aan interacties waarin ze zich verzorgend gedroegen (Wood et al., 1997, Studie 1). Een soortgelijk patroon kwam in dit onderzoek naar voren toen deelnemers zich plaatsvervangend voorstelden in een reeks plaatjes die dominante en assertieve interacties uitbeeldden (bijv. anderen leiding geven bij een taak) of verzorgende interacties (bijv. een vriend troosten). Het zelfbeeld speelt een centrale rol in dit proces. Wanneer deelnemers met een sterkere genderidentiteit gevraagd werd zichzelf te beschrijven, onderschreven ze zelfattributen (bv. krachtig zijn, gevoelig zijn) die minder afweken van de attributen die ze idealiter zouden willen bezitten of waarvan ze dachten dat ze die zouden moeten bezitten (Wood et al., 1997, studie 2). Deze discrepantiescores tussen het feitelijke zelf en het ideale zelf of wat men zou moeten zijn, staan in Fig. 2.3. Op een sekse-typische manier handelen verminderde dus de discrepantie tussen het feitelijke zelfconcept en de zelfstandaard.
Figuur 2.3. Mannelijke mannen en vrouwelijke vrouwen hebben kleinere discrepanties tussen het feitelijke zelf en het gewenste zelf na gender-consistent handelen.
Opgesteld uit Wood et al. (1997).
Emotie is belangrijk bij zelfregulatie omdat het dient als een signaal om toekomstig gedrag te sturen. Wanneer gedrag afwijkt van gewenste normen, geven de resulterende nare gevoelens de noodzaak aan om gedrag te veranderen om het meer in lijn te brengen met de norm. Mensen gebruiken dus emoties als feedback over de vraag of zij hun gedrag in de toekomst moeten veranderen. Om deze gedragsverandering te illustreren, gaven Josephs, Markus, en Tafarodi (1992) mannen en vrouwen feedback dat zij gefaald hadden in een eerste taak. Wanneer de taak sekse-typisch was (vergeleken met een sekse-typische taak), voorspelden mannen met een hoog gevoel van eigenwaarde meer succes bij toekomstige competitieve prestatietaken, en vrouwen met een hoog gevoel van eigenwaarde voorspelden meer succes bij toekomstige interpersoonlijke taken (Josephs e.a., 1992). Door hun latere gedrag op deze manier te kanaliseren, konden mensen met een hoge eigenwaarde ervoor zorgen dat ze in de toekomst beter overeenkwamen met hun gunstige genderzelfconcept.
Vervolgend onderzoek wees uit dat mensen spontaan vergelijkingen maken tussen hun genderidentiteit en hun gedrag in het dagelijks leven (Witt & Wood, 2010). In een dagboekstudie uitgevoerd over 2 weken, verhoogden deelnemers met een sterke agentische identiteit het gevoel van eigenwaarde en positieve gevoelens na sociale interacties waarin ze op agentische manieren handelden. Op dezelfde manier vertoonden deelnemers met een sterke communale identiteit een verhoogd gevoel van eigenwaarde en positieve gevoelens na interacties waarbij communale acties een rol speelden. Deelnemers met een sterke genderidentiteit die handelen in overeenstemming met die identiteit – gemeenschap voor vrouwelijke identiteiten en dominantie voor mannelijke – vertoonden dus meer positieve emoties en brachten hun feitelijke zelf meer in lijn met hun gewenste zelf. Op deze manier kunnen positieve gevoelens een signaal zijn van regulerend succes door te handelen in overeenstemming met een gewaardeerde genderidentiteit, en kunnen negatieve gevoelens een signaal zijn van mislukking door niet in overeenstemming met de identiteit te handelen.
Geslachtenstandaarden zijn echter niet altijd bevorderlijk voor het welzijn. Mensen kunnen het gevoel hebben dat genderrolnormen door anderen worden opgelegd, zodat ze onder druk worden gezet om op gendertypische manieren te handelen (Sanchez & Crocker, 2005). Kinderen kunnen zich ook onder druk gezet voelen door leeftijdsgenoten en ouders om zich te conformeren aan genderrolverwachtingen (Egan & Perry, 2001). Deze externe druk is gekoppeld aan een lager gevoel van eigenwaarde en welzijn bij volwassenen en kinderen (Egan & Perry, 2001; Good & Sanchez, 2010). In tegenstelling tot dit potentieel voor genderrolnormen om een negatieve invloed te hebben op individuen, wordt een sterkere vrouwelijke identiteit typisch geassocieerd met een groter welzijn bij vrouwen, en een sterkere mannelijke identiteit met een groter welzijn bij mannen (DiDonato & Berenbaum, 2011). Niettemin bevordert een mannelijke identiteit in de vorm van een groter persoonlijk gevoel van agency het welzijn bij zowel vrouwen als mannen (DiDonato & Berenbaum, 2011; Whitley, 1983). In het onderzoek van Witt en Wood (2010) werden de hoogste niveaus van zelfwaardering gerapporteerd wanneer mensen met een sterke mannelijke of vrouwelijke identiteit consistent naar deze identiteit handelden. Genderidentiteiten functioneren dus als andere zelfregulerende gidsen voor gedrag, en vooral wanneer de motivatie om zich eraan te conformeren voortkomt uit persoonlijke, autonome bronnen, kunnen ze welzijn bevorderen.
Consistent met de logica van zelfregulatie, koppelt het grotere belang dat vrouwen hechten aan hechte relaties hun identiteit bijzonder nauw aan de normen van gewaardeerde anderen. Meisjes ontwikkelen waarschijnlijk zelfstandaarden die zijn gebaseerd op de evaluaties van ouders en goede vrienden en zelfreguleren naar deze standaarden, terwijl jongens eerder zelfstandaarden ontwikkelen die onafhankelijk zijn van goede anderen (Moretti & Higgins, 1999). Zoals deze onderzoekers vonden, ervoeren vrouwen meer negatief affect dan mannen wanneer hun persoonlijk gedrag afweek van de normen van gewaardeerde anderen. De afhankelijkheid van vrouwen van anderen voor hun zelfbepaling maakt deel uit van een groter fenomeen waarin het welzijn van vrouwen nauw verbonden is met de kwaliteit van hun hechte relaties. Zo is getrouwd zijn gunstig voor beide seksen, maar vrouwen ervaren meer emotionele dieptepunten bij slechte relaties en emotionele voordelen van goede relaties dan mannen (Wood, Rhodes, & Whelan, 1989). De resultaten op het gebied van lichamelijke gezondheid vertonen hetzelfde patroon: Beide seksen hebben baat bij een huwelijk, maar vrouwen vertonen vooral negatieve uitkomsten van huwelijksstress (Kiecolt-Glaser & Newton, 2001).
Ofschoon genderidentiteiten gemiddeld sekse-typisch gedrag bevorderen, bevorderen zij ook variabiliteit in sekseverschillen omdat deze identiteiten per individu en situatie verschillen. De sterkte van genderidentiteiten kan worden beïnvloed door situationele aanwijzingen, zoals het geslacht van een interactiepartner (bijv. Leszczynski & Strough, 2008) of het zijn van een solo-vertegenwoordiger van het eigen geslacht in een groep (bijv. Sekaquaptewa & Thompson, 2002). Ook identiteiten gebaseerd op andere groepslidmaatschappen kruisen met genderidentiteit. Daarom benadrukken sommige onderzoekers nu hoe identiteiten met betrekking tot kwaliteiten zoals ras, etniciteit, sociale klasse, handicap en seksuele oriëntatie genderidentiteiten kruisen en individuele verschillen tussen vrouwen of mannen verklaren (Cole, 2009; Landrine & Russo, 2010; Shields, 2008). In het algemeen heeft onderzoek naar genderidentiteiten niet alleen algemene tendensen voor vrouwen om gemeenschappelijkheid te tonen en voor mannen om ‘agency’ te tonen belicht, maar ook contexten waarin sommige vrouwen zich mannelijk gedragen en sommige mannen zich vrouwelijk gedragen. Genderidentiteit draagt dus, samen met sociale verwachtingen, bij aan variatie in mannelijk en vrouwelijk gedrag.