Een eenvoudige vraag die onbeantwoord lijkt, maar wel beantwoord zou moeten worden, zegt Richard Smith
Ik geloof niet dat ik ooit griep heb gehad, zeker niets waar ik langer dan een dag last van had, maar vorig jaar heb ik voor het eerst het griepvaccin gehad. Drie factoren beïnvloedden me: twee stoere vrienden die elk voor de eerste keer een week in bed hadden doorgebracht met griep; de dokter die mijn vrouw vertelde dat ze het vaccin moest hebben “in het belang van anderen”; en een Australische intensive care-arts die me op Twitter vertelde dat ze in hun winter die voorafgaat aan de onze, meer ernstige griepgevallen hadden gezien dan normaal. Helaas kreeg ik binnen een paar uur na mijn vaccinatie griepachtige verschijnselen, waardoor ik me afvroeg wie de meeste kans heeft op bijwerkingen van het vaccin. Kan het zijn dat ik het voor de eerste keer kreeg? Zal ik ze waarschijnlijk weer krijgen als ik volgend jaar word ingeënt?
Ik heb met opzet gewacht met het posten van deze blog, omdat ik mensen niet wil afschrikken om zich te laten vaccineren tegen griep. Het griepseizoen is nu grotendeels voorbij, en ik heb geen griep gehad. Sterker nog, ik ben helemaal niet meer ziek geweest sinds mijn griepvaccinatie. Tegen de herfst, wanneer het weer tijd is voor het griepvaccin, zal mijn blog vergeten zijn en niemand ontmoedigen om zich te laten vaccineren – maar de onderzoeksvragen die ik stel, zullen nog steeds geldig zijn.
Ik heb ’s ochtends zowel het griepvaccin als het pneumokokkenvaccin op hetzelfde moment via dezelfde naald gehad. Ik was niet gegaan om het pneumokokkenvaccin te halen, maar de verpleegster stelde voor dat ik dat ook zou krijgen. Onmiddellijk daarna fietste ik zeven mijl heen en terug naar een lunch met een vriendin op een heerlijke zonnige dag. We aten onze lunch zelfs buiten de deur, wat ongebruikelijk is voor Londen in december. Pas ’s avonds begon ik te rillen en het koud te krijgen. Mijn arm was rood, hard en pijnlijk op de plaats waar ik was ingeënt. Ik ging naar bed, maar sliep slecht. Ik kon niet aan de gevaccineerde kant slapen en werd ’s nachts koortsig. De volgende ochtend voelde ik me beroerd en zocht ik op NHS Choices naar de symptomen van bijwerkingen van griepvaccinatie. Men zegt dat de bijwerkingen voorkomen bij één op de 10 tot één op de 100 mensen, dus ik had pech gehad. De bijwerkingen omvatten hoofdpijn, pijnlijke spieren of gewrichten, koorts, een algemeen onwel gevoel, zweten, rillen, vermoeidheid, en pijn, zwelling, roodheid, blauwe plekken of op de injectieplaats. Ik had een vol huis. Geen van de symptomen was ernstig, maar ze waren voldoende om me een effectieve dag te beletten. Ik ging vroeg naar bed, sliep vast, en de volgende ochtend was ik in orde.
(Onlogisch genoeg heb ik toen dit gebeurde de bijwerkingen van het pneumokokkenvaccin niet opgezocht, maar dat heb ik nu wel gedaan en ze zijn vergelijkbaar en schijnen vaker voor te komen. Misschien reageerde ik er achteraf eerder op dan op het griepvaccin; en misschien zijn reacties gebruikelijker als ze samen worden gegeven. Dat is een andere onderzoeksvraag. Ondanks mijn onlogica denk ik dat mijn suggesties voor onderzoek nog steeds van toepassing zijn – zowel op het pneumokokkenvaccin als op het griepvaccin.)
Ik vroeg me af of ik een antwoord kon vinden op de simpele vraag: “Wie heeft de meeste kans op bijwerkingen van griepvaccinatie?” Zou het verband kunnen houden met leeftijd, geslacht, het vaccin voor de eerste keer krijgen, in het verleden reacties hebben gehad, zwanger zijn, een geschiedenis van geen griep hebben, of andere factoren?
Het eerste paper dat ik vond, van JAMA, leek te concluderen dat er geen bijwerkingen zijn; ik had ze me verbeeld of, zoals mijn vrouw terecht opmerkte, het zou toeval kunnen zijn dat ik de vaccinatie had en vervolgens symptomen door een andere oorzaak. Dat was moeilijk voor mij om te geloven, maar ik wist dat ze gelijk kon hebben. Misschien had ze gelijk. De auteurs van JAMA hebben 336 mensen gerandomiseerd naar het vaccin of naar een placebo en vonden in beide groepen dezelfde incidentie van bijwerkingen, wat suggereert dat er geen bijwerkingen waren die aan het vaccin konden worden toegeschreven. Maar als bijwerkingen slechts voorkomen bij, laten we zeggen, één op de 20 of zelfs minder mensen, is de studie duidelijk underpowered (wat betekent dat er niet genoeg mensen in de studie zijn om tot een betrouwbare conclusie te komen).
Een andere studie keek naar de frequentie van bijwerkingen bij 816 mensen, van wie er 650 (80%) reageerden op een telefonische enquête. Ongeveer één op de 20 meldde koorts, en één op de 10 “invaliditeit”. Een op de zeven van degenen die na zeven dagen werden gebeld, meldde een “griepachtige ziekte” (hoewel velen van hen vermoedelijk zonder koorts) binnen twee dagen nadat ze waren gevaccineerd, vergeleken met een op de 12 die na drie weken werden gebeld, wat suggereert dat sommige van de mensen die later werden gebeld, niet veel arbeidsongeschikt waren geweest, anders zouden ze zich hun griepachtige symptomen hebben herinnerd. De algemene conclusie luidt dat: “Deze symptomen leidden niet tot een verminderd vermogen om gebruikelijke dagelijkse activiteiten uit te voeren.” Ik zou, denk ik, moeite hebben gehad met mijn griepachtige ziekte om naar mijn werk te gaan als dat nodig was, ook al heb ik in zeven jaar op school geen dag gemist en slechts twee dagen in 25 jaar bij The BMJ.
Dus ik kon geen antwoord vinden op mijn eenvoudige vraag wie de meeste kans had om bijwerkingen te krijgen van griepvaccinatie, ondanks dat er jaarlijks honderden miljoenen worden gevaccineerd. Ik bleef ook achter met de conclusie dat onderzoekers veel meer geïnteresseerd zijn in werkzaamheid dan in bijwerkingen, wat past bij de constatering dat bijwerkingen slecht worden verzameld en slecht worden gerapporteerd in gerandomiseerde trials. Ik vond zelfs twee systematische reviews van meervoudige effectiviteitstrials. Het is begrijpelijk dat onderzoekers, met name degenen die vaccins ontwikkelen, veel meer geïnteresseerd zullen zijn in de werkzaamheid dan in bijwerkingen, vooral in de context van antivaccinatieactivisten die een enorme hoeveelheid lawaai maken over meestal onjuiste bijwerkingen van vaccins. De onderzoekers, die terecht geloven in de grote doeltreffendheid van vaccins, zullen niet willen dat mensen worden afgeschrikt om zich te laten vaccineren. Maar patiënten zijn geïnteresseerd in zowel de werkzaamheid als de bijwerkingen, en als zij werkelijk geïnformeerde toestemming willen geven, hebben zij bewijs van hoge kwaliteit voor beide nodig. De verpleegster die me vaccineerde, gaf me helemaal geen informatie (misschien omdat ze wist dat ik arts was en ik er niet naar vroeg) en vertelde mijn vrouw dat er geen bijwerkingen waren (misschien had ze het JAMA-onderzoek gelezen).
Ik zou graag willen dat een jonge onderzoeker een eenvoudige case-controlstudie uitvoert om mijn vraag te beantwoorden wie de meeste kans heeft op een bijwerking van griepvaccinatie.
Richard Smith was tot 2004 redacteur van The BMJ.