Schadevergoeding, in het recht, geldelijke vergoeding voor verlies of letsel veroorzaakt door de onrechtmatige daad van een ander. Het verhalen van schade is het doel van de meeste civiele geschillen.
Oorspronkelijk was de vergoeding van onrecht direct – oog om oog, tand om tand. De invoering van monetaire systemen en ontevredenheid over de onbillijkheid van deze wraakzuchtige genoegdoening leidden tot het beslechten van geschillen door het toekennen van schadevergoeding in geld. Tegenwoordig is dit concept in vrijwel alle rechtsstelsels terug te vinden. Hoewel er in het Romeinse recht een ontwikkeld systeem van geldelijke compensatie voor onrecht bestond en hoewel dit rechtsmiddel al vroeg in de ontwikkeling van het Engelse recht opdook en het belangrijkste rechtsmiddel van de common law-rechtbanken werd, is de groei van het moderne schadevergoedingsrecht voor een groot deel te danken aan het belang van de jury in de Anglo-Amerikaanse rechtsgang. Met name in de Verenigde Staten heeft zich een corpus van rechtsleer ontwikkeld rond kwesties als hoe bewijs aan een jury mag worden voorgelegd, hoe een rechter een jury mag instrueren over de wet, en welke schadevergoeding een jury voor bepaalde misstanden mag toekennen.
Schadevergoeding wordt over het algemeen toegekend op grond van het verbintenissenrecht en het recht inzake onrechtmatige daad. Wanneer een van de partijen bij een overeenkomst zijn verplichting niet nakomt, kan de andere partij schadevergoeding eisen onder drie rubrieken: (1) restitutie, die hem alle goederen, diensten of geld teruggeeft die hij aan de schendende partij heeft gegeven, (2) verwachting, die hem beloont alsof het contract volledig was uitgevoerd (dit omvat winst die op het contract wordt verwacht), en (3) afhankelijkheid, die hem een vergoeding geeft voor gedane uitgaven of aangegane verplichtingen “in afhankelijkheid van” de uitvoering van het contract. De schadevergoeding op grond van vertrouwen is beperkt tot de gevolgen die redelijkerwijs door de partijen konden worden voorzien op het ogenblik dat zij de overeenkomst aangingen. Deze rechtsmiddelen kunnen in verschillende combinaties worden aangewend, zolang de benadeelde partij niet beter af is dan wanneer de schending niet had plaatsgevonden.
In het recht inzake onrechtmatige daad is de maatstaf voor schadevergoeding gewoonlijk de geldwaarde van de verliezen of verwondingen die worden geleden als een “natuurlijk en indirect” gevolg van de onrechtmatige daad (bijvoorbeeld het door nalatigheid veroorzaken van een auto-ongeluk). Welke verliezen of verwondingen precies een “natuurlijk en indirect” gevolg zijn, is vaak zeer moeilijk vast te stellen. Gewoonlijk kan geen schadevergoeding worden gevorderd voor speculatieve zaken, zoals winst.
De vordering wegens persoonlijk letsel (bijvoorbeeld als gevolg van een auto-ongeluk) is een goed voorbeeld van het soort geschillen waarbij schadevergoeding wordt toegekend. De elementen van de schadevergoeding die in een dergelijke procedure in aanmerking kunnen worden genomen, zijn onder meer het tijdsverlies als gevolg van het letsel (vaak gemeten aan de hand van het gederfde loon), het bedrag dat is uitgegeven voor medische diensten, en een bedrag ter compensatie van de pijn en het lijden van de benadeelde als gevolg van het letsel. Omdat in een gemeenrechtelijk systeem slechts één schadevergoeding wordt toegekend voor een letsel dat het gevolg is van een enkele onrechtmatige daad, moet in deze vergoeding ook de schade worden opgenomen die in de toekomst als gevolg van het letsel zal ontstaan. Deze toekomstige verliezen zijn uiteraard speculatief, maar kunnen gewoonlijk het verlies aan verdienvermogen, de redelijke kosten van de medische verzorging die de benadeelde zal ondergaan, en het toekomstige leed dat de benadeelde met redelijke zekerheid zal ondergaan, omvatten.
De theorie achter de toekenning van schadevergoeding in een letselschadezaak of een andere onrechtmatige daad is dat de benadeelde in de positie moet worden gebracht waarin hij zich zou hebben bevonden indien het letsel niet was opgetreden, voor zover dit met een geldelijke vergoeding kan worden bereikt. De mogelijkheid om dit doel te bereiken is uiteraard veel groter wanneer de schade een vermogensrechtelijk belang betreft en niet een persoonlijk belang. Wanneer het rechtssubject waarvoor een vordering is ingesteld de schending van een overeenkomst is, bestaat het theoretische doel van de schadevergoeding erin de benadeelde contractant het voordeel van zijn overeenkomst te geven door hem in de positie te plaatsen waarin hij zich zou hebben bevonden indien de overeenkomst was uitgevoerd. Toegepast op bijvoorbeeld een contract om een huis te bouwen dat door de eigenaar is geschonden, zou deze formule de bouwer de contractprijs geven verminderd met wat het zou kosten om de bouw van het huis te voltooien.
Naast schadevergoedingen die bedoeld zijn om de geleden schade rechtstreeks te vergoeden, kunnen ook andere zaken worden verhaald. Rente op geldschade wordt vaak toegekend op grond van de redenering dat, wanneer een geldsom vanaf een bepaalde datum als passende schadevergoeding wordt aangemerkt, verdere schade ontstaat wanneer het bedrag pas later wordt ontvangen. In sommige rechtsgebieden kunnen ook advocaatkosten worden vergoed. Indien de onrechtmatige gedraging die de schade heeft veroorzaakt bijzonder roekeloos of kwaadwillig is, kan de rechter naast de schadevergoeding ook een punitieve schadevergoeding (ook wel exemplarische schadevergoeding genoemd) toekennen om uitdrukking te geven aan de morele afkeuring van de samenleving jegens de overtreder.