Symbolen en beelden waren een belangrijk aspect van de goden en godinnen in de antieke mythologie.
In de kunst konden ze de godheid direct herkenbaar maken. In de literatuur dienden zij als tekens van de aanwezigheid van de god en van het welbehagen, of ongenoegen, van de personages.
Zij dienden als brandpunten voor aanbidding en manieren voor toegewijden om hun trouw te betuigen. Van deze symbolen werd zelfs gedacht dat ze bescherming boden aan de god.
Sommige goden en godinnen hadden prominente symbolen die ons tot op de dag van vandaag bijblijven, zoals de uil van Athena of de bliksemschichten van Zeus. Andere zijn minder bekend.
Aphrodite was een van de vele godinnen wier symbolen in heel Griekenland herkenbaar waren. Hoewel de meeste moderne lezers er waarschijnlijk niet onmiddellijk aan denken, worden ze nog vaak gebruikt om de attributen van de godin aan te duiden.
Aphrodite’s symbolen, waaronder duiven, schelpen en vruchten, worden nog steeds gebruikt, niet alleen in afbeeldingen van haar, maar ook als blijvende symbolen van schoonheid en liefde. Zij was echter niet de eerste godin die ze gebruikte.
Geschiedenis, archeologie en zelfs taal vertellen ons dat de symbolen van Aphrodite ontleend werden aan een cultuur die al oud was toen de eerste Grieken haar begonnen te vereren. Van witte vogels tot rode rozen, de symbolen van liefde en schoonheid die wij vandaag de dag gebruiken behoren tot de oudste ter wereld!
De beeldspraak van Aphrodite
Zoals de meeste goden en godinnen, had Aphrodite een verscheidenheid aan symbolen die geassocieerd werden met haar afbeeldingen en verering. Als godin van de schoonheid waren haar symbolen vaak voorwerpen en dieren die als bijzonder mooi werden beschouwd.
Sommige van haar meest gebruikte symbolen waren vogels. Duiven waren bijzonder belangrijk in de beeldtaal van Aphrodite en de godin werd vaak afgebeeld omringd door een zwerm witte duiven in de vlucht.
Duiven waren niet alleen belangrijk in de kunst, maar ook in de verering van Aphrodite. In een tempel in de buurt van Athene was het bijvoorbeeld gebruikelijk om een offer aan de godin van de schoonheid achter te laten in de vorm van een klein marmeren beeldje van haar heilige vogel.
Hoewel de godin zelf geen vogelachtige trekken vertoonde, deden de leden van haar gevolg dat meestal wel. Haar kinderen, de Erotes, die goden van de liefde waren, werden meestal afgebeeld met witte vleugels.
In sommige streken vervingen mussen duiven als de heilige vogel van de godin. De dichteres Sappho beweerde dat Aphrodite’s wagen werd voortgetrokken door een zwerm zingende mussen.
Zij werd ook geassocieerd met vogels die op het water leefden, waarschijnlijk vanwege haar eigen oorsprongsverhaal dat beweerde dat zij uit zeeschuim was geboren. Ze werd soms afgebeeld naast of zelfs rijdend op de rug van zwanen, ganzen of eenden.
Watervogels waren niet het enige symbool van Aphrodite dat haar met de zee verbond. Mooie dingen die uit het water kwamen, zoals schelpen en parels, werden ook geassocieerd met de godin van de schoonheid die uit het zeeschuim oprees.
Deze beeldspraak was niet beperkt tot de oude Griekse voorstellingen van Aphrodite of haar Romeinse tegenhanger, Venus. Botticelli’s beroemde 15e eeuwse schilderij De geboorte van Venus toont de godin die uit de zee wordt gedragen terwijl ze in een enorme roze schelp staat.
Het beroemde meesterwerk van de Italiaanse schilder toont ook rozen in de lucht rond de godin van de schoonheid. Rozen, door een oude dichter omschreven als “de fijnste der bloemen”, zijn een ander symbool van Aphrodite dat in de moderne wereld liefde en schoonheid is blijven aanduiden.
Zij werd ook geassocieerd met bepaalde vruchten, met name rode appels en granaatappels. Sommigen wijzen erop dat de rode kleur geassocieerd wordt met de vrouwelijke anatomie en vruchtbaarheid, terwijl anderen opmerken dat Griekse vrouwen geloofden dat granaatappelpitten effectieve voorbehoedsmiddelen waren.
De oude associatie van rood met de godin van het verlangen gaat tot op de dag van vandaag door. Rood wordt geassocieerd met zowel romantiek, waarbij rode rozen de voorkeur genieten om aan een geliefde te geven, als met seksualiteit.
In sommige kunstwerken, vooral uit latere perioden, wordt Aphrodite ook afgebeeld met een spiegel. Deze afbeelding werd eeuwenlang in de kunst gebruikt om de schoonheid van een vrouw aan te duiden en, in sommige culturen, ijdelheid.
Mijn moderne interpretatie
Vele van Aphrodite’s symbolen hebben meer dan tweeduizend jaar stand gehouden als markers van liefde en schoonheid. Hoewel weinig mensen ze nu nog in verband brengen met de Griekse mythologie, worden duiven en rozen nog steeds gebruikt om de domeinen van de godin te symboliseren.
Maar historici geloven dat deze symbolen al veel langer dan tweeduizend jaar bestaan. De symbolen van Aphrodite behoren wellicht tot de oudste ter wereld.
De Griekse godin van de schoonheid wordt vaak in verband gebracht met een oude godin uit Mesopotamië en het Nabije Oosten. Bij de Sumeriërs stond ze bekend als Inanna, de Babyloniërs noemden haar Ishtar en de Feniciërs kenden haar als Astarte.
Inanna werd al in 4000 v. Chr. vereerd in wat nu Zuid-Irak is. In de late Bronstijd werd zij als Astarte naar Griekenland gebracht door Fenicische handelaren vanaf de Middellandse-Zeekust.
Oerdere afbeeldingen van Aphrodite zijn vrijwel identiek aan die van Inanna/Ishtar, inclusief de symbolen die met haar in verband bleven worden gebracht. Vooral duiven werden vaak gebruikt in afbeeldingen van Inanna en haar tempels.
In feite is in het Griekse woord voor duif, peristera, waarschijnlijk de naam Ishtar verwerkt. De Semitische uitdrukking perah Istar betekent “vogel van Ishtar.”
Inanna’s associatie met de planeet Venus zou ook een aanwijzing kunnen zijn voor hoe zij in de Griekse wereld werd geherinterpreteerd.
Omdat Venus zo dicht om de zon draait, lijkt zij ten opzichte van de aarde op vreemde manieren te bewegen. Ze lijkt enkele dagen geheel aan de hemel te verdwijnen, om dan aan de tegenoverliggende horizon weer te verschijnen.
Vele oude culturen dachten daarom dat deze heldere vlek aan de hemel eigenlijk twee verschillende sterren waren, de Morgenster en de Avondster. Terwijl sommige geschriften en mythen erop wijzen dat de Soemeriërs wisten dat Venus één object was dat grillig leek te bewegen, associeerden andere culturen de godin van de schoonheid met de oostelijke horizon.
Sommige historici geloven dat de vroege Grieken de Fenicische Astarte combineerden met een plaatselijke godin. Sommige attributen van deze godin gingen over in Aphrodite, terwijl andere apart bleven.
Aphrodite kan ooit dezelfde zijn geweest als de dageraadgodin Eos. Haar geboorte uit de zee weerspiegelt de manier waarop de zon ’s morgens over de horizon opkomt.
De dageraadgodin is een wijdverbreid archetype dat de vroege Grieken niet rechtstreeks uit het Nabije Oosten hebben overgenomen. Maar Inanna/Ishtar’s associatie met de morgenster zou kunnen verklaren waarom de godin van de schoonheid in hun mythologie attributen van de dageraad aannam.
Samengevat
Veel van Aphrodite’s symbolen worden in de moderne wereld nog steeds gebruikt als verwijzing naar liefde en schoonheid, ook al worden ze niet langer met een godin geassocieerd. Vooral rozen en duiven zijn tot op de dag van vandaag veel voorkomende elementen in romantiek en bruiloften.
Veel van haar andere symbolen verbonden haar met de zee. Schelpen en watervogels werden vaak gebruikt in verband met Aphrodite omdat zij uit het water geboren zou zijn.
Sommige van haar symbolen bleven ook lang na de Griekse tijd gebruikt worden als tekens van vrouwelijke schoonheid en seksuele aantrekkingskracht. Spiegels en granaatappels, bijvoorbeeld, werden vaak gebruikt in middeleeuwse en renaissance kunst om zowel de allure als de gevaren van dergelijke schoonheid uit te beelden.
Sommige symbolen van Aphrodite worden vandaag de dag nog steeds gebruikt, maar de geschiedenis toont aan dat ze veel ouder zijn dan Griekenland.
Aphrodite wordt bijna universeel aangenomen te zijn afgeleid van de oude Near Eastern godin Inanna, die ook bekend was onder de namen Ishtar en Astarte. Hun functies en iconografie waren bijna identiek in het vroege Griekenland.
Duiven waren nauw verbonden met de verering van Inanna. Bewijzen dat het symbool van Aphrodite uit het Nabije Oosten werd meegebracht, zijn te vinden in het Griekse woord voor de vogel, dat afkomstig is van een Semitische uitdrukking die betrekking heeft op Ishtar.
Inanna/Ishtar werd ook in verband gebracht met de planeet Venus, die werd genoemd naar de Romeinse versie van Aphrodite. De eigenschappen van de Griekse godin als dageraadgodin kunnen niet alleen in verband worden gebracht met andere pre-Griekse culturen, maar ook met Venus als de Morgenster.