Gips – CaSO4.2H2O.
Gips komt in de natuur voor in minerale en in gesteentevorm. Als mineraal kan het zeer mooie, en soms extreem grote, kristallen vormen. Als gesteente is gips een sedimentgesteente, dat meestal in dikke bedden of lagen wordt gevonden. Het vormt zich in lagunes waar oceaanwater met een hoog calcium- en sulfaatgehalte langzaam kan verdampen en regelmatig kan worden aangevuld met nieuwe waterbronnen. Het resultaat is de accumulatie van grote bedden van sedimentair gips. Omdat het in dit milieu wordt afgezet, is het gebruikelijk dat gips geassocieerd wordt met steenzout en zwavelafzettingen.
Gips behoort tot een groep mineralen die de sulfaten worden genoemd, en is de meest voorkomende van de ongeveer 150 sulfaatmineralen. Sulfaten zijn verbindingen van een of meer metalen met zuurstof en zwavel. De zuurstof en de zwavel vormen samen het sulfaation, SO4-2. Technisch gezien is gips waterhoudend calciumsulfaat omdat het water in zijn kristalstructuur heeft, CaSO4.2H2O.
Een secundaire, en minder belangrijke, bron van ruw calciumsulfaat is het mineraal anhydriet. Anhydriet lijkt chemisch zeer veel op gips, maar mist de watermolecule in zijn kristalstructuur. De chemische formule is CaSO4.
Gips is zeer zacht met een hardheid van 2 op de schaal van Moh. Het is zo zacht dat een vingernagel er gemakkelijk krassen in kan maken. Gipskristallen kunnen een aantal aantrekkelijke kleuren hebben, variërend van geheel kleurloos tot geelbruin en zelfs groen. Sedimentair gips is bijna altijd wit of grijs van kleur.
Sedimentair gips is het gips dat als grondstof wordt gedolven.
Naam
De mineraalnaam gips is zo oud dat het niet bekend is van wie het gebruik stamt. Hij is afgeleid van het Griekse woord gypsos dat gips betekent. Oorspronkelijk verwees het naar de vorm van gips die tot een hoge temperatuur is verhit om het water in zijn kristalstructuur te verdrijven; dit wordt gecalcineerd gips genoemd. Dit wordt gips van Parijs genoemd.
Bronnen
In de Verenigde Staten wordt gips gedolven in ongeveer 19 staten. De staten die het meeste gips produceren zijn Oklahoma, Iowa, Nevada, Texas, en Californië. Samen zijn deze staten goed voor ongeveer tweederde van de jaarlijkse gipsproductie van de Verenigde Staten. Jaarlijks wordt in de Verenigde Staten meer dan 30 miljoen ton gips verbruikt. Canada, Mexico en Spanje zijn andere belangrijke producenten van ruw gips. In totaal produceren meer dan 90 landen gips.
Toepassingen
De belangrijkste toepassing van gips is voor wandplaten en gipsproducten. Alle moderne woningen in Noord-Amerika en andere ontwikkelde landen gebruiken veel gipsplaten voor binnenmuren. De Verenigde Staten zijn met meer dan 30 miljard vierkante voet per jaar ’s werelds grootste verbruiker van wallboard. Een deel van het gips wordt gebruikt om portlandcement te maken, en een ander deel wordt gebruikt in de landbouw. Een kleine hoeveelheid zeer zuiver gips wordt gebruikt voor het maken van glas en andere gespecialiseerde industriële toepassingen.
Substituten en alternatieve bronnen
Gips is een bijproduct van sommige industriële processen. Hoewel gedolven gips de komende decennia de primaire bron van deze grondstof zal blijven, wordt ongeveer eenvierde van de huidige gipsproduktie geleverd als bijprodukt van sommige industriele processen. Er is momenteel geen substituut voor gips bij de productie van portlandcement.