Biografie van Heinrich Schliemann (1822-90)
Heinrich Schliemann (1822-90) werd geboren in wat nu Duitsland is. Van jongs af aan was hij gefascineerd door Griekse mythen, met name die welke verband houden met het verhaal van de Trojaanse oorlog, vereeuwigd door dichters als Homerus (achtste eeuw v. Chr.) in zijn twee epen, de Ilias en de Odyssee. De Ilias vertelt het verhaal van de woede van de Griekse krijger Achilles bij Ilion, of Troje; de Odyssee verhaalt over de avonturen van Odysseus op zijn terugreis van Troje naar het eiland Ithaka. De Trojaanse oorlog begon toen Helena, de vrouw van Menelaos, koning van Mycene, werd ontvoerd door Paris, een prins van Troje.
Schliemann was ervan overtuigd dat deze verhalen niet louter mythen waren, maar dat er een soort werkelijkheid achter schuilging. Hij groeide op, vastbesloten om Homerus gelijk te geven. Schliemann ging in zaken, en was succesvol genoeg om zijn archeologische interesses full-time voort te zetten in zijn latere 40-er jaren.
De Leeuwenpoort, Mycene door Edward Dodwell (1834).
Zijn methode was heel eenvoudig: net als de klassieke historici die hem waren voorgegaan, maakte hij gebruik van overgeleverde plaatsnamen uit de oudheid om plaatsen te vinden waar opgravingen konden worden verricht. Zijn eerste serieuze archeologische werk concentreerde zich op Ithaka, en later groef hij daar enkele greppels op, maar hij wordt meer herinnerd voor zijn opgravingen in Ilion (1870-3, 1878-9, 1882, 1890), en in Mycene (1874, 1876, 1881), waarvan de namen nooit verloren waren gegaan. In Mycene waren er bovengronds altijd al belangrijke overblijfselen geweest, zoals de massieve vestingmuren die door de Leeuwenpoort werden betreden en de grote graftombe die bekend staat als de Schatkamer van Atreus.
‘Het masker van Agamemnon’. Hoogte 26 cm.
© Harry N. Abrams
Bij Troje/Ilion groef Schliemann een stad in niveaus op; hij was er zeker van dat niveau II het Ilion uit de Ilias was. In Mycene groef Schliemann vijf graven vol rijke grafgiften op, die nu bekend staan als de Schachtgraven van Grafkring A. Toen een gouden masker met een ernstig bebaard gezicht werd onthuld, dacht Schliemann dat hij het gezicht van Menelaos’ broer Agamemnon had gezien.
Later onderzoek heeft aangetoond dat Niveau VI in Troje samenvalt met de Schachtgraven van Mycene, en dat deze graven op hun beurt vroeger zijn dan de Leeuwenpoort en de vestingmuren. Het heeft ook aangetoond dat het verhaal van de Trojaanse oorlog, zoals verteld door dichters als Homerus, nooit een nauwkeurige afspiegeling kan zijn geweest van een bepaalde tijd en plaats.
Maar Schliemanns grootste verdiensten blijven van cruciaal belang. Ten eerste heeft hij voor eens en voor altijd aangetoond dat er een belangrijke ’tijd vóór’ was in de Egeïsche Zee – een prehistorische periode met zijn eigen complexe samenlevingen, compleet met grootschalige monumenten en lange-afstandsverbindingen. Ten tweede realiseerde hij zich dat monumenten alleen niet voldoende waren om deze nieuw ontdekte tijdsperioden te dateren en dat aardewerk een manier kon bieden om een nauwkeurige relatieve chronologie op te stellen. (Zie relatieve datering.)