Klasyczne Ateny (508-322 p.n.e.)
Stara edukacja
Stara edukacja w klasycznych Atenach składała się z dwóch głównych części – intelektualnej i fizycznej, lub tego, co było znane Ateńczykom jako „gumnastike” i „mousike”. Gumanstike było wychowaniem fizycznym, które odzwierciedlało ideały wojska – siłę, wytrzymałość i przygotowanie do wojny. Posiadanie sprawnego fizycznie ciała było niezwykle ważne dla Ateńczyków. Chłopcy rozpoczynali naukę wychowania fizycznego w trakcie lub zaraz po rozpoczęciu edukacji elementarnej. Początkowo uczyli się od prywatnego nauczyciela, znanego jako paidotribe. Ostatecznie chłopcy rozpoczynali treningi w gimnazjum. Trening fizyczny uważano za niezbędny dla poprawy wyglądu, przygotowania do wojny i zachowania dobrego zdrowia w starszym wieku. Z drugiej strony, mousike było połączeniem współczesnej muzyki, tańca, tekstów i poezji. Mousike dostarczało uczniom przykładów piękna i szlachetności, a także uznania dla harmonii i rytmu. Uczniowie pisali rysikiem, którym rytowali na pokrytej woskiem tablicy. Kiedy dzieci były już gotowe do czytania całych dzieł, często dostawały poezję do zapamiętania i recytacji. Ateńczycy wysoko cenili również legendy mitopejskie, takie jak Hezjod i Homer, a ich dzieła często włączano do planów lekcji. Dawne szkolnictwo nie posiadało rozbudowanej struktury i obejmowało naukę tylko do poziomu elementarnego. Gdy dziecko osiągało wiek młodzieńczy, jego formalna edukacja kończyła się. Dlatego duża część tej edukacji była nieformalna i opierała się na zwykłym ludzkim doświadczeniu.
Wyższa edukacja
Nie było to aż do około 420 roku p.n.e., że wyższa edukacja stała się znacząca w Atenach. Wprowadzenie filozofów takich jak Sokrates (ok. 470-399 p.n.e.), jak również ruch sofistyczny, który doprowadził do napływu zagranicznych nauczycieli, stworzyły przejście od Starej Edukacji do nowej Wyższej Edukacji w klasycznych Atenach. To Wyższe Wykształcenie rozszerzyło formalną edukację w klasycznych Atenach, a społeczeństwo ateńskie zaczęło cenić zdolności intelektualne wyżej niż fizyczne. Ta zmiana spowodowała kontrowersje między osobami o tradycyjnych i nowoczesnych poglądach na edukację. Ci z tradycyjnym spojrzeniem wierzyli, że wychowywanie „intelektualistów” zniszczy ateńską kulturę i pozostawi Ateny w niekorzystnej sytuacji na wojnie. Z drugiej strony zwolennicy tej zmiany uważali, że choć siła fizyczna jest ważna, to jej wartość w odniesieniu do ateńskiej potęgi będzie z czasem maleć. Osoby te uważały, że edukacja powinna być narzędziem rozwoju całego człowieka, w tym jego umysłu intelektualnego. Przeważyło szkolnictwo wyższe, a wprowadzenie średnich i pomaturalnych poziomów edukacji zapewniło większą strukturę i głębię już istniejącej Starej Edukacji (elementarnej edukacji gumnastike i mousike). Bardziej ukierunkowane kierunki studiów obejmowały matematykę, astronomię, harmonię i dialektykę – wszystko z naciskiem na rozwój filozoficznego wglądu ucznia. Było konieczne, że jednostki posiadały zdolność do podjęcia wiedzy w dziedzinie i zastosować go do zrozumienia opartego na logice i reason.
Zamożność grał integralną rolę w klasycznej ateńskiej edukacji wyższej. W rzeczywistości, kwota Wyższe wykształcenie jednostka otrzymała często zależało od zdolności i pragnienie dla rodziny, aby zapłacić za taką edukację. Formalne programy w ramach szkolnictwa wyższego były często nauczane przez sofistów, którzy pobierali opłaty za swoje nauczanie. W rzeczywistości sofiści wprowadzali swoje programy edukacyjne za pomocą reklam, starając się dotrzeć do jak największej liczby klientów. Tak więc w większości przypadków tylko ci, których było stać na zapłacenie ceny, mogli w nich uczestniczyć. Dlatego też osoby należące do klasy chłopskiej (które nie posiadały żadnego kapitału) były finansowo ograniczone w zakresie edukacji, jaką mogły otrzymać. Kobiety i niewolnicy również nie mogli otrzymać takiego wykształcenia. Społeczne oczekiwania izolowały kobiety w domu, a społeczne przekonanie o ich możliwościach intelektualnych powodowało, że kobiety miały niewielki lub żaden dostęp do formalnej edukacji. Niewolnicy również nie mieli dostępu do edukacji ze względu na swój status niewolnika. W rzeczywistości w Atenach nie wolno im było zdobywać wykształcenia. Po wejściu w skład Imperium Rzymskiego wykształceni Grecy byli często wykorzystywani jako niewolnicy przez zamożnych Rzymian. Niewolnicy ci byli głównym sposobem, w jaki zamożni Rzymianie byli edukowani, a edukacja ta doprowadziła do kontynuacji greckiej kultury w starożytnym Rzymie.
Klasyczni ateńscy edukatorzy
Izokrates (436 – 338 p.n.e.)
Izokrates był wpływowym klasycznym ateńskim oratorem. Dorastając w Atenach, Isokrates w młodym wieku zetknął się z takimi nauczycielami jak Sokrates i Gorgiasz, co pomogło mu rozwinąć wyjątkową retorykę. Wraz z wiekiem i rozwojem swojego rozumienia edukacji, Isokrates lekceważył znaczenie sztuk i nauk, wierząc, że retoryka jest kluczem do cnoty. Celem edukacji było wytworzenie sprawności obywatelskiej i przywództwa politycznego, dlatego umiejętność dobrego przemawiania i przekonywania stała się kamieniem węgielnym jego teorii edukacji. Jednak w tamtych czasach nie istniał żaden konkretny program nauczania dla szkolnictwa wyższego, a jedynie istnienie sofistów, którzy stale podróżowali. W odpowiedzi, Isokrates założył swoją szkołę retoryki około 393 roku p.n.e. Szkoła ta była przeciwieństwem szkoły Platona. Szkoła ta była w przeciwieństwie do Akademii Platona (ok. 387 r. p.n.e.), która w dużej mierze opierała się na nauce, filozofii i dialektyce.
Platon (428 – 348 r. p.n.e.)
Platon był filozofem w klasycznych Atenach, który studiował pod kierunkiem Sokratesa, stając się ostatecznie jednym z jego najbardziej znanych uczniów. Po egzekucji Sokratesa, Platon opuścił Ateny w gniewie, odrzucając politykę jako karierę i podróżując do Włoch i na Sycylię. Powrócił dziesięć lat później, by założyć swoją szkołę, Akademię (ok. 387 p.n.e.) – nazwaną tak na cześć greckiego bohatera Akademosa. Platon postrzegał edukację jako metodę wytwarzania obywateli, którzy mogliby funkcjonować jako członkowie wspólnoty obywatelskiej w Atenach. W pewnym sensie Platon wierzył, że Ateńczycy mogą zdobyć wykształcenie poprzez doświadczenia związane z byciem członkiem wspólnoty, ale rozumiał również znaczenie celowego treningu, czyli wyższej edukacji, w rozwoju cnót obywatelskich. Dlatego też założył Akademię, którą często uważa się za pierwszy uniwersytet. To właśnie w tej szkole Platon omówił większość swojego programu edukacyjnego, który nakreślił w swoim najbardziej znanym dziele – Republice. W swoich pismach Platon opisuje rygorystyczny proces, przez który należy przejść, aby osiągnąć prawdziwą cnotę i zrozumieć rzeczywistość taką, jaką ona jest. Edukacja wymagana do takiego osiągnięcia, według Platona, obejmowała elementarne wykształcenie w zakresie muzyki, poezji i treningu fizycznego, dwa do trzech lat obowiązkowego szkolenia wojskowego, dziesięć lat nauk matematycznych, pięć lat szkolenia dialektycznego i piętnaście lat praktycznego szkolenia politycznego. Nieliczne jednostki wyposażone, by osiągnąć taki poziom, stawały się filozofami-królami, przywódcami idealnego miasta Platona.
Arystoteles (384 – 322 BCE)
Arystoteles był klasycznym greckim filozofem. Urodzony w Stagiry, Chalkidice, Arystoteles dołączył do Akademii Platońskiej w Atenach podczas późnych lat młodzieńczych i pozostał w niej przez dziewięćnaście lat, wycofując się po śmierci Platona. Jego odejście z Akademii oznaczało również jego odejście z Aten. Arystoteles wyjechał, by dołączyć do Hermeiasa, byłego studenta Akademii, który został władcą Atarneus i Assos na północno-zachodnim wybrzeżu Anatolii (dzisiejsza Turcja). Pozostał w Anatolii do czasu, gdy w 342 r. p.n.e. otrzymał zaproszenie od króla Filipa Macedońskiego, by został wychowawcą jego trzynastoletniego syna Aleksandra. Arystoteles przyjął zaproszenie i przeniósł się do Pelli, by rozpocząć pracę z chłopcem, który wkrótce miał stać się znany jako Aleksander Wielki. Kiedy Arystoteles wrócił do Aten w 352 roku p.n.e., Aleksander pomógł sfinansować szkołę Arystotelesa – Liceum. Ważną częścią Liceum były badania naukowe. Szkoła miała systematyczne podejście do zbierania informacji. Arystoteles uważał, że dialektyczne relacje między uczniami prowadzącymi badania mogą przeszkadzać w dążeniu do prawdy. Dlatego też szkoła skupiała się w dużej mierze na badaniach prowadzonych empirycznie.