CalvinismeEdit
Puritanisme verwijst in het algemeen naar een diverse religieuze hervormingsbeweging in Groot-Brittannië die zich inzette voor de continentale gereformeerde traditie. Hoewel de puriteinen het niet over alle leerstellige punten eens waren, deelden de meesten vergelijkbare opvattingen over de aard van God, de menselijke zondigheid en de relatie tussen God en de mensheid. Zij geloofden dat al hun overtuigingen gebaseerd moesten zijn op de Bijbel, die zij als goddelijk geïnspireerd beschouwden.
Het begrip verbond was uiterst belangrijk voor de puriteinen, en verbondstheologie stond centraal in hun overtuigingen. Met wortels in de geschriften van de gereformeerde theologen Johannes Calvijn en Heinrich Bullinger, werd de verbondstheologie verder ontwikkeld door de puriteinse theologen Dudley Fenner, William Perkins, John Preston, Richard Sibbes, William Ames en, het meest volledig door Ames’ Nederlandse student, Johannes Cocceius. De verbondstheologie beweert dat toen God Adam en Eva schiep, hij hun eeuwig leven beloofde in ruil voor volmaakte gehoorzaamheid; deze belofte werd het verbond der werken genoemd. Na de val van de mens was de menselijke natuur bedorven door de erfzonde en niet in staat om het verbond der werken te vervullen, aangezien ieder mens onvermijdelijk Gods wet overtrad zoals die in de Tien Geboden is uitgedrukt. Als zondaars verdiende ieder mens verdoemenis.
Puriteinen deelden met andere calvinisten het geloof in een dubbele predestinatie, dat sommige mensen (de uitverkorenen) door God waren voorbestemd om genade en redding te ontvangen, terwijl anderen voorbestemd waren voor de hel. Niemand kon echter verlossing verdienen. Volgens de verbondstheologie maakte het offer van Christus aan het kruis het genadeverbond mogelijk, waardoor de door God uitverkorenen gered konden worden. Puriteinen geloofden in onvoorwaardelijke uitverkiezing en onweerstaanbare genade – Gods genade werd vrijelijk en zonder voorwaarden aan de uitverkorenen gegeven en kon niet worden geweigerd.
BekeringEdit
De verbondstheologie maakte de individuele verlossing zeer persoonlijk. Zij stelde dat Gods voorbestemming niet “onpersoonlijk en mechanisch” was, maar een “verbond van genade” was dat men door geloof aanging. Daarom kon het christen-zijn nooit worden gereduceerd tot een eenvoudige “intellectuele erkenning” van de waarheid van het christendom. Puriteinen waren het erover eens “dat de daadwerkelijke roeping van elke uitverkoren heilige van God altijd zou komen als een geïndividualiseerde persoonlijke ontmoeting met Gods beloften”.
Het proces waarbij de uitverkorenen van geestelijke dood tot geestelijk leven (wedergeboorte) worden gebracht, werd beschreven als bekering. In het begin beschouwden de puriteinen een specifieke bekeringservaring niet als normatief of noodzakelijk, maar velen verkregen zekerheid van redding door zulke ervaringen. Na verloop van tijd ontwikkelden puriteinse theologen echter een kader voor authentieke religieuze ervaring, gebaseerd op hun eigen ervaringen en die van hun parochianen. Uiteindelijk beschouwden de puriteinen een specifieke bekeringservaring als een essentieel teken van iemands uitverkiezing.
De puriteinse bekeringservaring werd algemeen beschreven als een ervaring in afzonderlijke fasen. Het begon met een voorbereidende fase die bedoeld was om berouw te hebben over de zonde door introspectie, bijbelstudie en het luisteren naar de prediking. Dit werd gevolgd door vernedering, toen de zondaar zich realiseerde dat hij of zij hulpeloos was om zich van de zonde te bevrijden en dat zijn of haar goede werken nooit vergeving zouden kunnen verdienen. Na het bereiken van dit punt – het besef dat redding alleen mogelijk was door goddelijke barmhartigheid – zou de persoon rechtvaardiging ervaren, wanneer de gerechtigheid van Christus aan de uitverkorenen wordt toegerekend en hun geest en hart worden geregenereerd. Voor sommige puriteinen was dit een dramatische ervaring en zij noemden het wedergeboren worden.
Bevestiging dat zo’n bekering werkelijk had plaatsgevonden vereiste vaak langdurige en voortdurende introspectie. Historicus Perry Miller schreef dat de Puriteinen “de mensen bevrijdden van de tredmolen van aflaten en boetedoeningen, maar hen op de ijzeren bank van introspectie wierpen”. Er werd verwacht dat bekering gevolgd zou worden door heiliging – “de progressieve groei in het vermogen van de heilige om Gods wil beter waar te nemen en te zoeken, en zo een heilig leven te leiden”. Sommige puriteinen probeerden zekerheid van hun geloof te vinden door gedetailleerde verslagen van hun gedrag bij te houden en naar bewijzen van verlossing in hun leven te zoeken. Puriteinse geestelijken schreven vele spirituele gidsen om hun parochianen te helpen bij het nastreven van persoonlijke vroomheid en heiliging. Hiertoe behoorden Arthur Dent’s The Plain Man’s Pathway to Heaven (1601), Richard Rogers’ Seven Treatises (1603), Henry Scudder’s Christian’s Daily Walk (1627) en Richard Sibbes’ The Bruised Reed and Smoking Flax (1630).
Te veel nadruk op iemands goede werken kon worden bekritiseerd omdat het te dicht bij Arminianisme zou liggen, en te veel nadruk op subjectieve religieuze ervaring kon worden bekritiseerd als Antinomianisme. Veel puriteinen vertrouwden zowel op persoonlijke religieuze ervaring als op zelfonderzoek om hun geestelijke toestand te beoordelen.
De ervaringsgerichte vroomheid van het puritanisme zou worden geërfd door de evangelische protestanten van de 18e eeuw. Hoewel de evangelische opvattingen over bekering sterk beïnvloed waren door de puriteinse theologie, geloofden de puriteinen dat zekerheid van iemands heil “zeldzaam, laat en de vrucht van strijd in de ervaring van gelovigen” was, terwijl de evangelischen geloofden dat zekerheid normatief was voor alle werkelijk bekeerden.
Aanbidding en sacramentenEdit
Weliswaar waren de meeste puriteinen lid van de Church of England, maar zij stonden kritisch tegenover de eredienstpraktijken van deze kerk. In de 17e eeuw nam de zondagse eredienst in de gevestigde kerk de vorm aan van de Morning Prayer dienst in het Book of Common Prayer. Deze kon een preek omvatten, maar het Heilig Avondmaal of de Maaltijd des Heren werd slechts af en toe in acht genomen. Officieel hoefden leken maar drie keer per jaar ter communie te gaan, maar de meeste mensen deden dat maar één keer per jaar met Pasen. Puriteinen waren bezorgd over bijbelse fouten en katholieke overblijfselen in het gebedenboek. Puriteinen hadden bezwaar tegen het buigen voor de naam van Jezus, de eis dat priesters het gewaad droegen, en het gebruik van geschreven, vaste gebeden in plaats van geïmproviseerde gebeden.
De preek stond centraal in de Puriteinse vroomheid. Het was niet alleen een middel tot godsdienstige opvoeding; de puriteinen geloofden dat het de meest gebruikelijke manier was waarop God het hart van een zondaar voorbereidde op bekering. Op zondagen kortten puriteinse predikanten vaak de liturgie in om meer tijd te hebben voor de prediking. Puriteinse kerkgangers woonden twee preken bij op zondag en zoveel preken en lezingen doordeweeks als ze konden vinden, waarbij ze vaak kilometers reisden. Puriteinen onderscheidden zich door hun sabbatarisme.
Puriteinen onderwezen dat er twee sacramenten waren: de doop en het Avondmaal. Puriteinen waren het eens met de praktijk van de kerk van de kinderdoop. De werking van de doop werd echter betwist. Puriteinen maakten bezwaar tegen de bewering in het gebedenboek dat de doop wedergeboorte zou zijn. In de puriteinse theologie werd de kinderdoop begrepen in termen van verbondstheologie – de doop verving de besnijdenis als een teken van het verbond en markeerde de toelating van een kind tot de zichtbare kerk. Er kon niet worden aangenomen dat de doop de wedergeboorte teweegbrengt. De Westminster Confessie stelt dat de genade van de doop alleen werkzaam is voor hen die tot de uitverkorenen behoren, en dat de effecten ervan sluimeren totdat men later in het leven bekering ervaart. Puriteinen wilden de peetouders, die de doopgeloften aflegden voor zuigelingen, afschaffen en die verantwoordelijkheid aan de vader van het kind geven. Puriteinen hadden er ook bezwaar tegen dat priesters het kruisteken maakten bij de doop. Particuliere doopsels waren tegen omdat Puriteinen geloofden dat prediking altijd gepaard moest gaan met sacramenten. Sommige puriteinse geestelijken weigerden zelfs stervende zuigelingen te dopen omdat dit impliceerde dat het sacrament bijdroeg tot de redding.
Puriteinen verwierpen zowel de rooms-katholieke (transsubstantiatie) als de lutherse (sacramentele vereniging) leer dat Christus lichamelijk aanwezig is in het brood en de wijn van het Avondmaal. In plaats daarvan omarmden de puriteinen de gereformeerde leer van de werkelijke geestelijke aanwezigheid, in de overtuiging dat in het Avondmaal de gelovigen Christus geestelijk ontvangen. In overeenstemming met Thomas Cranmer benadrukten de puriteinen “dat Christus in het sacrament tot ons neerdaalt door zijn Woord en Geest, en zichzelf aanbiedt als ons geestelijk voedsel en drank”. Zij bekritiseerden de gebedenboekdienst omdat deze te veel leek op de katholieke mis. Bijvoorbeeld, de eis dat mensen knielen om de communie te ontvangen impliceerde aanbidding van de Eucharistie, een praktijk die in verband wordt gebracht met transsubstantiatie. Puriteinen hadden ook kritiek op de Kerk van Engeland omdat zij onboetvaardige zondaars toestonden de communie te ontvangen. Puriteinen wilden een betere geestelijke voorbereiding (zoals huisbezoeken van geestelijken en het testen van mensen op hun kennis van de catechismus) voor de communie en een betere kerkelijke tucht om ervoor te zorgen dat de onwaardigen van het sacrament werden geweerd.
Puriteinen geloofden niet dat het vormsel nodig was en vonden dat kandidaten slecht werden voorbereid omdat bisschoppen niet de tijd hadden om hen goed te onderzoeken. De huwelijksdienst werd bekritiseerd omdat er een trouwring werd gebruikt (wat impliceerde dat het huwelijk een sacrament was) en omdat de bruidegom aan zijn bruid de gelofte deed “met mijn lichaam aanbid ik u”, wat Puriteinen als godslasterlijk beschouwden. In de begrafenisdienst legde de priester het lichaam ter aarde “in de zekere hoop van opstanding tot het eeuwige leven, door onze Heer Jezus Christus”. Puriteinen maakten bezwaar tegen deze zin omdat ze niet geloofden dat het voor iedereen gold. Zij stelden voor deze zin te herschrijven als “wij vertrouwen zijn lichaam toe in de opstanding van rechtvaardigen en onrechtvaardigen, sommigen tot vreugde, anderen tot straf.”
Puriteinen schaften koormuziek en muziekinstrumenten in hun religieuze diensten af, omdat deze geassocieerd werden met het rooms-katholicisme; het zingen van de Psalmen werd echter wel gepast geacht (zie Exclusief psalmgezang). Kerkorgels werden vaak beschadigd of vernield in de periode van de Burgeroorlog, zoals toen in 1642 een bijl werd genomen in het orgel van de kathedraal van Worcester.
EcclesiologieEdit
Hoewel de puriteinen verenigd waren in hun doel om de Engelse Reformatie te bevorderen, waren ze altijd verdeeld over kwesties van ecclesiologie en kerkpolitiek, in het bijzonder vragen met betrekking tot de manier waarop gemeenten georganiseerd moesten worden, hoe individuele gemeenten met elkaar in verband moesten staan en of gevestigde nationale kerken bijbels waren. De puriteinen verdeelden zich over deze kwesties tussen aanhangers van de bisschoppelijke kerkorde, presbyteriaanse kerkorde en gemeentelijke kerkorde.
De bisschoppen (bekend als de prelatical party) waren conservatieven die het behoud van bisschoppen steunden als die leiders hervorming steunden en ermee instemden de macht te delen met de plaatselijke kerken. Zij steunden ook het idee van een Book of Common Prayer, maar zij waren tegen het eisen van strikte conformiteit of te veel ceremonie. Bovendien riepen deze puriteinen op tot vernieuwing van prediking, pastorale zorg en christelijke tucht binnen de Church of England.
Net als de episcopalisten waren de presbyterianen het erover eens dat er een nationale kerk moest zijn, maar dan gestructureerd naar het model van de Church of Scotland. Zij wilden de bisschoppen vervangen door een systeem van verkiesbare en representatieve bestuursorganen van geestelijken en leken (plaatselijke zittingen, presbyterieën, synoden, en uiteindelijk een nationale algemene vergadering). Tijdens het Interregnum hadden de presbyterianen beperkt succes met de reorganisatie van de Kerk van Engeland. De Westminster Assembly stelde voor om een presbyteriaans systeem op te zetten, maar het Long Parliament liet de uitvoering over aan de plaatselijke autoriteiten. Als gevolg daarvan heeft de Church of England nooit een volledige presbyteriaanse hiërarchie ontwikkeld.
Congregationalisten of Independents geloofden in de autonomie van de plaatselijke kerk, die idealiter een gemeente zou zijn van “zichtbare heiligen” (d.w.z. zij die zich hadden bekeerd). Van de leden werd verlangd dat zij zich hielden aan een kerkverbond, waarin zij “beloofden zich te verenigen in de juiste aanbidding van God en elkaar te voeden in het zoeken naar verdere religieuze waarheid”. Dergelijke kerken werden beschouwd als compleet in zichzelf, met volledige bevoegdheid om hun eigen lidmaatschap te bepalen, hun eigen tucht te beheren en hun eigen predikanten te wijden. Bovendien zouden de sacramenten alleen worden toegediend aan degenen die tot het kerkverband behoorden.
De meeste congregationalistische puriteinen bleven binnen de Church of England, in de hoop deze te hervormen volgens hun eigen opvattingen. De New England Congregationalisten waren ook onvermurwbaar dat zij zich niet afscheidden van de Church of England. Sommige puriteinen stelden de Church of England echter gelijk met de Rooms-Katholieke Kerk, en beschouwden haar daarom als helemaal geen christelijke kerk. Deze groepen, zoals de Brownisten, splitsten zich af van de gevestigde kerk en werden bekend als Separatisten. Andere Separatisten namen radicalere standpunten in over de scheiding van kerk en staat en de doop van gelovigen, en werden vroege Baptisten.
GezinslevenEdit
Gebaseerd op Bijbelse voorstellingen van Adam en Eva, geloofden de puriteinen dat het huwelijk geworteld was in voortplanting, liefde, en, het belangrijkste, verlossing. Echtgenoten waren de geestelijke hoofden van het huishouden, terwijl vrouwen religieuze vroomheid en gehoorzaamheid moesten tonen onder het mannelijke gezag. Bovendien vertegenwoordigde het huwelijk niet alleen de relatie tussen man en vrouw, maar ook de relatie tussen echtgenoten en God. Puriteinse echtgenoten dwongen gezag af door middel van gezinsleiding en gebed. De relatie van de vrouw tot haar man en tot God werd gekenmerkt door onderdanigheid en nederigheid.
Thomas Gataker beschrijft het puriteinse huwelijk als volgt:
… samen voor een tijd als partners in genade hier, mogen zij voor eeuwig samen regeren als samenhoorders in heerlijkheid hiernamaals.
De paradox die ontstond door de inferioriteit van de vrouw in de openbare sfeer en de geestelijke gelijkheid van man en vrouw in het huwelijk, maakte plaats voor de informele autoriteit van de vrouw in zaken van het huishouden en de opvoeding van de kinderen. Met de toestemming van hun echtgenoten namen de echtgenotes belangrijke beslissingen over de arbeid van hun kinderen, eigendom en het beheer van herbergen en taveernes die eigendom waren van hun echtgenoten. Vrome Puriteinse moeders ijverden voor de gerechtigheid en het heil van hun kinderen, waardoor vrouwen rechtstreeks in verband werden gebracht met zaken van godsdienst en moraal. In haar gedicht getiteld “In Reference to her Children”, reflecteert dichteres Anne Bradstreet op haar rol als moeder:
Ik had acht vogels uitgebroed in één nest; Vier hanen waren er, en kippen de rest. I nursed them up with pain and care, Nor cost nor labour I did spare.
Bradstreet zinspeelt op de tijdelijkheid van het moederschap door haar kinderen te vergelijken met een zwerm vogels die op het punt staan het huis te verlaten. Terwijl de puriteinen de gehoorzaamheid van jonge kinderen prezen, geloofden zij ook dat, door kinderen in de puberteit van hun moeders te scheiden, kinderen beter een superieure relatie met God konden onderhouden. Een kind kon alleen verlost worden door religieuze opvoeding en gehoorzaamheid. Meisjes droegen de extra last van Eva’s corruptie en werden in de adolescentie gescheiden van jongens gecatechiseerd. De opvoeding van jongens bereidde hen voor op beroepen en leidinggevende rollen, terwijl meisjes werden opgeleid voor huishoudelijke en godsdienstige doeleinden. Het toppunt van prestatie voor kinderen in de puriteinse samenleving vond echter plaats met het bekeringsproces.
Puriteinen zagen de relatie tussen meester en dienaar op dezelfde manier als die van ouder en kind. Net zoals van de ouders werd verwacht dat zij de puriteinse religieuze waarden thuis hooghielden, namen de meesters de ouderlijke verantwoordelijkheid op zich om jonge bedienden te huisvesten en op te voeden. Oudere bedienden woonden ook bij de meesters en werden verzorgd in geval van ziekte of verwondingen. Afro-Amerikaanse en Indiaanse bedienden waren waarschijnlijk uitgesloten van dergelijke voordelen.
Demonologie en heksenjachtenEdit
Zoals de meeste christenen in de vroegmoderne periode geloofden de puriteinen in het actieve bestaan van de duivel en demonen als kwade krachten die mannen en vrouwen konden bezitten en schade toebrengen. Er was ook een wijdverbreid geloof in hekserij en heksen – personen die met de duivel heulden. “Onverklaarbare verschijnselen zoals de dood van vee, menselijke ziekten en afschuwelijke toevallen bij jong en oud” konden allemaal worden toegeschreven aan de duivel of een heks.
Puriteinse predikanten voerden exorcismes uit voor demonische bezetenheid in enkele geruchtmakende gevallen. Exorcist John Darrell werd gesteund door Arthur Hildersham in het geval van Thomas Darling. Samuel Harsnett, een scepticus over hekserij en bezetenheid, viel Darrell aan. Harsnett was echter in de minderheid en veel geestelijken, niet alleen Puriteinen, geloofden in hekserij en bezetenheid.
In de 16e en 17e eeuw werden duizenden mensen in heel Europa beschuldigd van hekserij en terechtgesteld. In Engeland en de Verenigde Staten hielden de puriteinen ook heksenjachten. In de jaren 1640 was Matthew Hopkins, de zelfbenoemde “heksenopspoorder”, verantwoordelijk voor het beschuldigen van meer dan tweehonderd mensen van hekserij, voornamelijk in East Anglia. In New England werden vóór 1692 maar weinig mensen beschuldigd en veroordeeld voor hekserij; er waren hooguit zestien veroordelingen.
De heksenprocessen van Salem in 1692 hebben een blijvende invloed gehad op de historische reputatie van de puriteinen in New England. Hoewel deze heksenjacht plaatsvond nadat de puriteinen de politieke controle over de kolonie Massachusetts hadden verloren, waren de puriteinen de aanstichters van de rechtszaken tegen de beschuldigden en vormden zij de leden van de rechtbank die de beschuldigden veroordeelde en veroordeelde. Tegen de tijd dat gouverneur William Phips de processen beëindigde, waren veertien vrouwen en vijf mannen als heksen opgehangen.
MillennialismeEdit
Puriteins millenialisme is geplaatst in de bredere context van Europese gereformeerde opvattingen over het millennium en de interpretatie van bijbelse profetie, waarvoor representatieve figuren uit die periode Johannes Piscator, Thomas Brightman, Joseph Mede, Johannes Heinrich Alsted, en John Amos Comenius waren. Zoals de meeste Engelse protestanten van die tijd, baseerden de puriteinen hun eschatologische opvattingen op een historicistische interpretatie van het Boek Openbaring en het Boek Daniël. Protestantse theologen identificeerden de opeenvolgende fasen die de wereld moet doormaken voordat het Laatste Oordeel kan plaatsvinden en hadden de neiging om hun eigen tijdsperiode dicht bij het einde te plaatsen. Men verwachtte dat verdrukking en vervolging zouden toenemen, maar dat uiteindelijk de vijanden van de kerk – de Antichrist (geïdentificeerd met de Rooms-Katholieke Kerk) en het Ottomaanse Rijk – zouden worden verslagen. Gebaseerd op Openbaring 20 geloofde men dat er een duizendjarige periode (het millennium) zou aanbreken, waarin de heiligen met Christus op aarde zouden regeren.
In tegenstelling tot andere protestanten die de neiging hadden eschatologie te zien als een verklaring voor “Gods verre plannen voor de wereld en de mens”, verstonden de puriteinen eronder dat het “de kosmische omgeving beschreef waarin de wedergeboren soldaat van Christus nu de strijd moest aanbinden met de macht van de zonde”. Op persoonlijk niveau hield eschatologie verband met heiliging, zekerheid van verlossing en de bekeringservaring. Op een groter niveau was eschatologie de lens waardoor gebeurtenissen als de Engelse Burgeroorlog en de Dertigjarige Oorlog werden geïnterpreteerd. Er was ook een optimistisch aspect aan het puriteinse millenianisme; puriteinen anticipeerden op een toekomstige wereldwijde religieuze opleving vóór de wederkomst van Christus. Een ander verschil met andere protestanten was het wijdverbreide geloof onder puriteinen dat de bekering van de Joden tot het christendom een belangrijk teken van de apocalyps was.
David Brady beschrijft een “stilte voor de storm” in het begin van de 17e eeuw, waarin “redelijk ingehouden en systematische” protestantse exegese van het Boek Openbaring werd gezien met Brightman, Mede, en Hugh Broughton, waarna “apocalyptische literatuur te gemakkelijk werd ontkracht” doordat het populistischer werd en minder geletterd. William Lamont betoogt dat binnen de kerk het Elizabethaanse duizendjarige geloof van John Foxe op een zijspoor werd gezet, terwijl de puriteinen in plaats daarvan de “centrifugale” doctrines van Thomas Brightman overnamen, terwijl de Laudianen de “centripetale” houding van Foxe tegenover de “christelijke keizer” vervingen door de nationale en bisschoppelijke kerk dichter bij huis, met haar koninklijke hoofd, als leider van de protestantse wereld iure divino (door het goddelijke recht). Viggo Norskov Olsen schrijft dat Mede “zich volledig losmaakte van de Augustijns-Foxiaanse traditie, en de schakel is tussen Brightman en het premillennialisme van de 17e eeuw”. De dam brak in 1641 toen de traditionele retrospectieve eerbied voor Thomas Cranmer en andere gemartelde bisschoppen in de Handelingen en Monumenten werd verdrongen door vooruitziende houdingen ten opzichte van profetie onder radicale Puriteinen.